İslâm teoloji/kelâm geleneğinin filizlenmeye başladığı dönem, yoğun siyasi gelişmelerin, iç savaşların, hilafet tartışmalarının yaşandığı bir evrenin yanısıra, kendisinden önce üretilen fizikî, felsefî ve dinsel anlamda yaşanan gelişmelerle paralel bir sülûk izlemiştir. Bu anlamda kelâm tartışmalarının siyasi olgu ve olaylar kadar, fikrî anlamda tarihsel bağlam etrafında incelenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, Müslüman kelâm geleneğinde Mu’tezile’nin; nasıl, hangi şartlarda ve nelere itiraz ederek ortaya çıktığı, teoloji anlayışlarında neleri slogan haline getirdiği incelenecektir. Buna istinaden Grek geleneğinde üretilen felsefî metinler bilhassa atomculuk tartışmaları, Hıristiyan ve (...) Zerdüşt teolojisi, Mu’tezile’nin tarihsel bağlamda nasıl tepkisini çekti ve apolojik anlamda ne tür karşı koyuşlara sebebiyet verdiği tafsilatlı olarak tartışılacaktır. Kelâm problemleri ya da tartışmaları sadece i’tikâd boyutunda ele alındığında gayet tabii eksik kalacaktır. Bu amaçla Mu’tezile’nin beş esasından biri sayılan tevhid anlayışının o dönemin bağlamında hangi tartışmalara karşı reddiye nitelikli olduğu, ayrıntılarıyla ve tarihsel süreçten kopmaksızın din ve düşüncelerin birbirleriyle olan ilişkisi nispetinde değerlendirilecektir. (shrink)

RésuméDans cette étude j'examine la théorie des propositions conditionnelles d'Alfarabi et son système des syllogismes conditionnels. J'établis qu'Alfarabi a formulé sa théorie des propositions conditionnelles et syllogismes conditionnels comme une extension d'une théorie de langue dans laquelle le contexte dialectique demeure au centre de l'analyse des propositions et des syllogismes. Je démontre que selon l'avis d'Alfarabi les propositions conditionnelles ont conditions de vérité. Je fournis des conditions de vérité conjecturales et des conditions de validité conjecturales. Je suggère que ces conditions (...) de vérité et ces conditions de validité sont sensibles aux conditions pragmatiques dans lesquelles les prémisses conditionnelles et les arguments conditionnels sont utilisés. Je conclus que le pragmatisme logique d'Alfarabi est une conséquence de son adoption d'une théorie logique sensible au contexte dialectique d'antiquité tardive plutôt qu'une conséquence de développement de la théorie syllogistique formelle d'Aristote dans lesPremiers Analytiques. (shrink)