Przedmowa Problematyka związana z zależnościami przyczynowymi, ich modelowaniem i odkrywa¬niem, po długiej nieobecności w filozofii i metodologii nauk, budzi współcześnie duże zainteresowanie. Wiąże się to przede wszystkim z dynamicznym rozwojem, zwłaszcza od lat 1990., technik obli¬czeniowych. Wypracowane w tym czasie sieci bayesowskie uznaje się za matematyczny język przyczynowości. Pozwalają one na daleko idącą auto¬matyzację wnioskowań, co jest także zachętą do podjęcia prób algorytmiza¬cji odkrywania przyczyn. Na potrzeby badań naukowych, które pozwalają na przeprowadzenie eksperymentu z randomizacją, standardowe metody ustalania zależności przyczynowych (...) opracowano na początku XX wieku. Zupełnie inaczej sprawa przedstawia się w przypadku badań nieeksperymentalnych, gdzie podobne rozwiązania pozostają kwestią przyszłości. Zadaniem tej książki jest podanie warunków, które powinny być spełnione przez te rozwiązania, oraz sformułowanie proceduralnego kryterium zależności przy¬czynowych jako szczegółowej realizacji tych warunków. Pociąga ono waż¬kie konsekwencje dla filozofii i metodologii nauk, które ujawnia – podany w Części II – zarys me-todolo¬gii proceduralnej. W literaturze przedmiotu brakuje w miarę wszechstronnego i systema¬tycznego omówie¬nia najnowszych filozoficznych i metodologicznych dys¬kusji na temat przy¬czynowości, co niech będzie wytłumaczeniem, dlaczego w niektórych punktach obecnej książki szczegółowo referuję trudno dos¬tępne teksty źró¬dłowe. Przymiotnik „proceduralny” używam tu w znaczeniu węższym niż Huw Price (w którego pracach właściwszy byłby termin „kryterialny”) dla podkre¬ślenia – zgodnie z łacińskim źródłosłowem procedo – że dla ustalenia przy¬czyny niezbędne jest podjęcie przez uczonych określonych interakcji z ba¬daną rzeczywistością. Zalążki zamysłu prezentowanego w tej książce przedstawiłem podczas warsztatów filozoficznych „Philosophy and Probability” w roku 2002, zor¬ganizowanych przez Instytut Filozofii Uniwersytetu w Konstancji. Wdzięczny jestem uczestnikom tych warsztatów za uwagi, a przede wszyst¬kim następującym osobom: Luc Bovens, Brandon Fitelson, Alan Hájek, Stephan Hartmann oraz Jon Williamson. Podczas międzynarodowej konferencji „Analytical Pragmatism”, zorgani¬zowanej w Lublinie w roku 2003 przez Wydział Filo¬zofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, odniosłem swoją koncepcję do prac Nancy Cartwright. Szczególnie inspirujący okazał się komentarz Huw Price’a do mojego referatu i przeprowadzona z nim dysku¬sja. Ujęcie koncepcji metodologii proceduralnej na szerszym tle współ-czes¬nego nurtu empirystycznego w filozofii nauki przedstawiłem w roku 2004 podczas konferencji „5th Quadrennial Fellows Conference”, zorgani¬zowanej przez Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu. Szczególnie pomocne w dalszych moich pra¬cach były uwagi Jamesa Bogena, Janet Kourany, Jamesa Lennoxa, Johna Nortona, Thomasa Bonka, Jana Woleńskiego i Johna Worralla, za które wyra¬żam swoją wdzięczność. Korpus książki powstał podczas mojego stażu w Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu, który odbyłem jako stypendysta Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej w roku akademickim 2004-2005. Uczestniczyłem w tym czasie w życiu naukowym Centrum i w pracach badawczych zespołu z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Carnegie-Mellon w Pittsburghu kierowanego przez Clarka Glymoura. Na jego ręce składam podziękowanie za wiele po¬mocnych uwag do moich wy¬stąpień oraz tekstów i za dyskusje przede wszystkim z nim samym i z jego najbliższymi współpracownikami: Peterem Spirtesem oraz Richardem Scheinesem, a także pozostałymi członkami tego zes¬połu, doktorantami i uczestnikami seminarium badawczego „Causality in the Social Sciences”. Za wieloletnie wsparcie, wielopłaszczyznowe inspiracje towarzyszące pi¬saniu tej książki, a także liczne pomocne uwagi do jej wcześniejszych wersji dziękuję przede wszystkim Księdzu Profesorowi Andrzejowi Bronkowi oraz Księdzu Profesorowi Józefowi Herbutowi, współprowadzącemu seminarium doktorskie w Katedrze Metodologii Nauk Katolickiego Uniwersytetu Lubel¬skiego im. Jana Pawła II, jak również pozostałym uczestnikom tego semina¬rium. Dziękuję mojej Żonie, dr Annie Kawalec za wiele wysiłku włożonego w ulepszenie redakcji – językowej i merytorycznej – obecnej książki. Książkę tę można czytać na kilka sposobów. Czytelnikom zainteresowa¬nym przede wszystkim prowadzeniem badań empirycznych polecałbym rozpoczęcie od Rozdziału 2. i kontynuację pozostałych rozdziałów Części I, a następnie Dodatków. Czytelnikom zainteresowanym problemami filozo¬fii i metodologii nauk polecałbym rozpoczęcie lektury książki od Części II i uzupełniającą lekturę Rozdziału 2., a następnie Wprowadzenia i Zakończenia. Czytelnikom mniej zainteresowanym zagadnieniami teoretycznymi pole¬całbym zapoznanie się z fascynującymi dziejami odkrycia przyczyn cholery przez Johna Snowa, które rekonstruuję w Rozdziale 1. W dalszej części nato¬miast polecałbym przejście do Wprowadzenia i Zakończenia, które w mniej specjalistyczny sposób przybliżają proponowane tu rozstrzygnięcia. Tekst książki nie był dotąd publikowany. Wyjątkiem są pewne fragmenty Rozdziału 8. oraz 9., które w zmienionej postaci ukazały się w Rocznikach Filozoficznych (Kawalec 2004). -/- Lublin, luty 2006 r. (shrink)

In this article I discuss Burawoy's argument for public sociology in the context of the sociologist as both citizen and as social scientist; that is, as simultaneously a member of any 'society' being researched and as researcher claiming validity for the knowledge produced by research. I shall suggest that the relation between citizenship and social science necessarily places a limit on sociological claims to knowledge in terms both of what can be claimed and of the legitimacy of any claims, but (...) that this need not be damaging to sociology as an expert practice producing distinctive and significant forms of knowledge about the social world. Burawoy's claims on behalf of public sociology take their force from the idea of the sociologist as citizen, but they go beyond this limit in a way that would not only undermine the legitimacy of sociology as professional practice, but also, I shall argue, that of public sociology itself. Ultimately, Burawoy argues for a partisan profession that actively promotes human values that he believes to be embodied in the sociological standpoint. In contrast, I shall argue that political neutrality is central to the corporate organization of sociology, not because social inquiry can, or should be, value-neutral, but because corporate political neutrality creates the space for dialogue and is the condition for any sociology to have a voice. (shrink)

This paper's purpose is to set forth the conditions of explanation in the domain of formal modelling of social action. Explanation is defined as an adequate account of the underlying factors bringing about a phenomenon. The modelling of a social phenomenon can claim explanatory value in this sense if the following two conditions are fulfilled. (1) The generative mechanisms involved translate the effects of real factors abstracted from their phenomenal context, not those of purely ideal ones. (2) The explanatory hypotheses, (...) which account for the effects of explanatory factors, and the purely descriptive hypotheses, which introduce conceptual simplifications and summarise complex secondary mechanisms, are relatively independent from each other with regard to the phenomenon represented. This condition subjects the model to testing by alternatives through the development of purely descriptive hypotheses in the sense of explanatory or analytical realism. (shrink)

Methodological Individualism and Rational Choice Theory (broadly understood) can integrate various research programmes in cognitive sociology (itself broadly understood). This article sets out two different but closely related conceptions, depending on the focus of the analysis (macro-sociological or micro-sociological) and the goals, although both deal — to some extent — with the bridge between these levels. Raymond Boudon's programme is relevant when the focus is the macro-sociological level but can be considered as weakly `cognitive'. Alban Bouvier presents a slightly stronger (...) cognitive programme — the argumentativist programme — that makes sense when the focus is on the micro-sociological level. This new programme leads to integrating cognitive psychology and recent argumentation theory more and, as well, the philosophy of mind and social philosophy. Examples here are borrowed from historical sociology. (shrink)

This article analyzes the problem of preference imputation in rational choice political science. I argue against the well-established practice in political science of assuming selfish preferences for purely methodological reasons, regardless of its empirical plausibility (this I call a preference for selfish preferences). Real motivations are overlooked due to difficulties of imputing preferences to agents in a non-arbitrary way in the political realm. I compare the problem of preference imputation in economic and political markets, and I show the harmful consequences (...) of the preference for selfish preferences in the field of collective action. Key Words: rational choice theory • preference • functionalism • collective action. (shrink)

This paper deals with causal analysis in the social sciences. We first present a conceptual framework according to which causal analysis is based on a rationale of variation and invariance, and not only on regularity. We then develop a formal framework for causal analysis by means of structural modelling. Within this framework we approach causality in terms of exogeneity in a structural conditional model based which is based on (i) congruence with background knowledge, (ii) invariance under a large variety of (...) environmental changes, and (iii) model fit. We also tackle the issue of confounding and show how latent confounders can play havoc with exogeneity. This framework avoids making untestable metaphysical claims about causal relations and yet remains useful for cognitive and action-oriented goals. (shrink)

The explanatory power of structures in analytical sociologists’ agent-based models brings into question methodological individualism. We defend that from an explanatory point of view, the syntactic properties of models require semantic conditions of interpretation drawn from a conceptual research framework; in such a framework, social/relational structures have only partial, explanatory power ; and taking the explanation further through generative mechanism modeling necessitates calling upon methodological individualism’s generic framework of interpretation that relies on social actors’ rational capacity. According to this interpretive (...) framework, forces in action in society are governed by the subjective meaning of/the reasons for individual actions. (shrink)

Some current attempts to go beyond the narrow scope of rational choice theory (RCT) in the social sciences and the artificial reconstructions it sometimes provides focus on the arguments that people give to justify their beliefs and behaviors themselves. But the available argumentation theories are not constructed to fill this gap. This article argues that relevance theory, on the contrary, suggests interesting tracks. This provocative idea requires a rereading of Sperber and Wilson's theory. Actually, the authors do not explicitly support (...) RCT, and Sperber has even strongly criticized methodological individualism, which most of the time underlies RCT, in favor of infra-individualism. A key point of the argument presented here is to show that Sperber and Wilson do not firmly distinguish between infra-individualism and subintentionality. Only subintentionality is needed. Key Words: argumentation • rational choice • relevance theory • methodological individualism. (shrink)