Przedmowa Problematyka związana z zależnościami przyczynowymi, ich modelowaniem i odkrywa¬niem, po długiej nieobecności w filozofii i metodologii nauk, budzi współcześnie duże zainteresowanie. Wiąże się to przede wszystkim z dynamicznym rozwojem, zwłaszcza od lat 1990., technik obli¬czeniowych. Wypracowane w tym czasie sieci bayesowskie uznaje się za matematyczny język przyczynowości. Pozwalają one na daleko idącą auto¬matyzację wnioskowań, co jest także zachętą do podjęcia prób algorytmiza¬cji odkrywania przyczyn. Na potrzeby badań naukowych, które pozwalają na przeprowadzenie eksperymentu z randomizacją, standardowe metody ustalania zależności przyczynowych (...) opracowano na początku XX wieku. Zupełnie inaczej sprawa przedstawia się w przypadku badań nieeksperymentalnych, gdzie podobne rozwiązania pozostają kwestią przyszłości. Zadaniem tej książki jest podanie warunków, które powinny być spełnione przez te rozwiązania, oraz sformułowanie proceduralnego kryterium zależności przy¬czynowych jako szczegółowej realizacji tych warunków. Pociąga ono waż¬kie konsekwencje dla filozofii i metodologii nauk, które ujawnia – podany w Części II – zarys me-todolo¬gii proceduralnej. W literaturze przedmiotu brakuje w miarę wszechstronnego i systema¬tycznego omówie¬nia najnowszych filozoficznych i metodologicznych dys¬kusji na temat przy¬czynowości, co niech będzie wytłumaczeniem, dlaczego w niektórych punktach obecnej książki szczegółowo referuję trudno dos¬tępne teksty źró¬dłowe. Przymiotnik „proceduralny” używam tu w znaczeniu węższym niż Huw Price (w którego pracach właściwszy byłby termin „kryterialny”) dla podkre¬ślenia – zgodnie z łacińskim źródłosłowem procedo – że dla ustalenia przy¬czyny niezbędne jest podjęcie przez uczonych określonych interakcji z ba¬daną rzeczywistością. Zalążki zamysłu prezentowanego w tej książce przedstawiłem podczas warsztatów filozoficznych „Philosophy and Probability” w roku 2002, zor¬ganizowanych przez Instytut Filozofii Uniwersytetu w Konstancji. Wdzięczny jestem uczestnikom tych warsztatów za uwagi, a przede wszyst¬kim następującym osobom: Luc Bovens, Brandon Fitelson, Alan Hájek, Stephan Hartmann oraz Jon Williamson. Podczas międzynarodowej konferencji „Analytical Pragmatism”, zorgani¬zowanej w Lublinie w roku 2003 przez Wydział Filo¬zofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, odniosłem swoją koncepcję do prac Nancy Cartwright. Szczególnie inspirujący okazał się komentarz Huw Price’a do mojego referatu i przeprowadzona z nim dysku¬sja. Ujęcie koncepcji metodologii proceduralnej na szerszym tle współ-czes¬nego nurtu empirystycznego w filozofii nauki przedstawiłem w roku 2004 podczas konferencji „5th Quadrennial Fellows Conference”, zorgani¬zowanej przez Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu. Szczególnie pomocne w dalszych moich pra¬cach były uwagi Jamesa Bogena, Janet Kourany, Jamesa Lennoxa, Johna Nortona, Thomasa Bonka, Jana Woleńskiego i Johna Worralla, za które wyra¬żam swoją wdzięczność. Korpus książki powstał podczas mojego stażu w Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu, który odbyłem jako stypendysta Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej w roku akademickim 2004-2005. Uczestniczyłem w tym czasie w życiu naukowym Centrum i w pracach badawczych zespołu z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Carnegie-Mellon w Pittsburghu kierowanego przez Clarka Glymoura. Na jego ręce składam podziękowanie za wiele po¬mocnych uwag do moich wy¬stąpień oraz tekstów i za dyskusje przede wszystkim z nim samym i z jego najbliższymi współpracownikami: Peterem Spirtesem oraz Richardem Scheinesem, a także pozostałymi członkami tego zes¬połu, doktorantami i uczestnikami seminarium badawczego „Causality in the Social Sciences”. Za wieloletnie wsparcie, wielopłaszczyznowe inspiracje towarzyszące pi¬saniu tej książki, a także liczne pomocne uwagi do jej wcześniejszych wersji dziękuję przede wszystkim Księdzu Profesorowi Andrzejowi Bronkowi oraz Księdzu Profesorowi Józefowi Herbutowi, współprowadzącemu seminarium doktorskie w Katedrze Metodologii Nauk Katolickiego Uniwersytetu Lubel¬skiego im. Jana Pawła II, jak również pozostałym uczestnikom tego semina¬rium. Dziękuję mojej Żonie, dr Annie Kawalec za wiele wysiłku włożonego w ulepszenie redakcji – językowej i merytorycznej – obecnej książki. Książkę tę można czytać na kilka sposobów. Czytelnikom zainteresowa¬nym przede wszystkim prowadzeniem badań empirycznych polecałbym rozpoczęcie od Rozdziału 2. i kontynuację pozostałych rozdziałów Części I, a następnie Dodatków. Czytelnikom zainteresowanym problemami filozo¬fii i metodologii nauk polecałbym rozpoczęcie lektury książki od Części II i uzupełniającą lekturę Rozdziału 2., a następnie Wprowadzenia i Zakończenia. Czytelnikom mniej zainteresowanym zagadnieniami teoretycznymi pole¬całbym zapoznanie się z fascynującymi dziejami odkrycia przyczyn cholery przez Johna Snowa, które rekonstruuję w Rozdziale 1. W dalszej części nato¬miast polecałbym przejście do Wprowadzenia i Zakończenia, które w mniej specjalistyczny sposób przybliżają proponowane tu rozstrzygnięcia. Tekst książki nie był dotąd publikowany. Wyjątkiem są pewne fragmenty Rozdziału 8. oraz 9., które w zmienionej postaci ukazały się w Rocznikach Filozoficznych (Kawalec 2004). -/- Lublin, luty 2006 r. (shrink)

The paper examines definitions of ‘cause’ in the epidemiological literature. Those definitions all describe causes as factors that make a difference to the distribution of disease or to individual health status. In the philosophical jargon, causes in epidemiology are difference-makers. Two claims are defended. First, it is argued that those definitions underpin an epistemology and a methodology that hinge upon the notion of variation, contra the dominant Humean paradigm according to which we infer causality from regularity. Second, despite the fact (...) that causes be defined in terms of ‘difference-making’, this cannot fixes the causal metaphysics. Causality in epidemiology ought to be interpreted according to the epistemic theory. In this approach relations are deemed causal depending on the evidence and on the available methods. Indeed, evidence to establish causal claims requires difference-making considerations; furthermore, those definitions of cause reflect the ‘variational’ epistemology and methodology of epidemiology. (shrink)

The existing philosophical views on what is the meaning of causality adequate to medicine are vastly divided. We approach this question and offer two arguments in favor of pluralism regarding concepts of causality. First, we analyze the three main types of research designs (randomized-controlled trials, observational epidemiology and laboratory research). We argue, using examples, that they allow for making causal conclusions that are best understood differently in each case (in agreement with a version of manipulationist, probabilistic and mechanistic definitions, respectively). (...) Second, we analyze clinical practice and argue that these manipulationist, probabilistic and mechanistic causal claims can be used as evidence for different therapeutic decisions. We differentiate among ‘predicting’ that does not change the relata of causal claims, (mechanistic) ‘interferences’, and ‘interventions’ in the strict sense that act on causes to change effects. The central conclusion is that causal claims agreeing with diverse concepts of causality can deliver evidence for different types of therapeutic decisions. (shrink)

The goal of research in social epidemiology is not simply conceptual clarification or theoretical understanding, but more importantly it is to contribute to, and enhance the health of populations (and so, too, the people who constitute those populations). Undoubtedly, understanding how various individual risk factors such as smoking and obesity affect the health of people does contribute to this goal. However, what is distinctive of much on-going work in social epidemiology is the view that analyses making use of individual-level variables (...) is not enough. In the spirit of Durkheim and Weber, S. Leonard Syme makes this point by writing that just “as bad water and food may be harmful to our health, unhealthful forces in our society may be detrimental to our capacity to make choices and to form opinions” conducive to health and well-being. Advocates of upstream (distal) causes of adverse health outcomes propose to identify the most important of these “unhealthful forces” as the fundamental causes of adverse health outcomes. However, without a clear, theoretically precise and well-grounded understanding of the characteristics of fundamental causes, there is little hope in applying the statistical tools of the health sciences to hypotheses about fundamental causes, their outcomes, and policies intended to enhance the health of populations. This paper begins the process of characterizing the social epidemiological concept of fundamental cause in a theoretically respectable and robust way. (shrink)

Improving the evidence in public health is an important goal for the health promotion community. With better evidence, health professionals can make better decisions to achieve effectiveness in their interventions. The relative failure of such evidence in public health is well-known, and it is due to several factors. Briefly, from an epistemological point of view, it is not easy to develop evidence-based public health because public health interventions are highly complex and indeterminate. This paper proposes an analytical explanation of the (...) complexity and indeterminacy of public health interventions in terms of 12 points. Public health interventions are considered as a causal chain constituted by three elements and two levels of evaluation. Public health interventions thus differ from clinical interventions, which comprise two causal elements and one level of evaluation. From the two levels of evaluation, we suggest a classification of evidence into four typologies: evidence of both relations; evidence of the second but not of the first relation; evidence of the first but not of the second relation; and no evidence of either relation. In addition, a grading of indeterminacy of public health interventions is introduced. This theoretical point of view could be useful for public health professionals to better define and classify the public health interventions before acting. (shrink)

The prevention, treatment and management of disease are closely linked to how the causes of a particular disease are explained. For multi-factorial conditions, the causal explanations are inevitably complex and competing models may exist to explain the same condition. Selecting one particular causal explanation over another will carry practical and ethical consequences that are acutely relevant for health policy. In this paper our focus is two-fold; the different models of causal explanation that are put forward within current scientific literature for (...) the high and rising prevalence of the common complex conditions of coronary artery disease and type 2 diabetes mellitus ; and how these explanations are taken up within national health policy guidelines. We examine the causal explanations for these two conditions through a systematic database search of current scientific literature. By identifying different causal explanations we propose a three-tier taxonomy of the most prominent models of explanations: evolutionary, lifecourse, and lifestyle and environment. We elaborate this taxonomy with a micro-level thematic analysis to illustrate how some explanations are semantically and rhetorically foregrounded over others. We then investigate the uptake of the scientific causal explanations in health policy documents with regard to the prevention and management recommendations of current National Service Frameworks for CAD and T2D. Our findings indicate a lack of congruence between the complexity and frequent overlap of causal explanations evident in the scientific literature and the predominant focus on lifestyle recommendations found in the mainstream health policy documents. (shrink)