Celem artykułu jest ukazanie wpływu Kantowskiej koncepcji wolności i zła na myśl Schellinga z tzw. pisma o wolności. W pierwszej części przedstawiam trudności wyjaśnienia zła jako kategorii moralnej na gruncie koncepcji wolności ujętej jako racjonalna autonomia i przedstawionej w Uzasadnieniu metafizyki moralności i Krytyce praktycznego rozumu: Kant utożsamia wolność z posłuszeństwem prawu moralnemu i tym samym nie jest w stanie ugruntować możliwości samego wyboru dobra i zła, jak również osobowego i jednostkowego charakteru wolności człowieka jako zmysłowo-rozumnej całości. Następnie pokazuję niesatysfakcjonującą (...) próbę rozwiązania tych trudności w Religii w obrębie rozumu, w której, na gruncie teorii maksym, podejmuje on problem możliwości zła jako aktu wolności: Kant nie jest w stanie określić statusu skłonności do zła jako pozaempirycznej podstawy zła, jak i tegoż powszechności. W drugiej części omawiam Schellinga oryginalną koncepcję wolności, która ukazuje jej osobowy i jednostkowy charakter na gruncie nowej ontologii ja jako bytu swobodnie się samookreślającego. Koncepcja ta pozwoliła mu podjąć próbę rozwiązania przejętego od Kanta problemu zła. (shrink)

Kant attempted to answer the question of whether immoral actions result from a mere lack or failing of reason, or whether they consist in a certain form of rationality, i. e. in immoral reasons. The paper addresses this question by concentrating on Kant’s conception of “rationalising” (“Vernünfteln”). This concept is the key for understanding how immoral actions can be based on reasons and are thus imputable. According to Kant, by rationalising, the moral agent constructs a formal coherence of his maxims (...) that pretends to conform with the moral law but actually follows motives such as self-love or self-conceit. This activity of constructing a rational illusion, which derives from a dialectic of reason, can be imputed to the moral agent. Finally, the paper addresses strategies that Kant develops in order to circumvent the rationalising trap. (shrink)