Przedmowa Problematyka związana z zależnościami przyczynowymi, ich modelowaniem i odkrywa¬niem, po długiej nieobecności w filozofii i metodologii nauk, budzi współcześnie duże zainteresowanie. Wiąże się to przede wszystkim z dynamicznym rozwojem, zwłaszcza od lat 1990., technik obli¬czeniowych. Wypracowane w tym czasie sieci bayesowskie uznaje się za matematyczny język przyczynowości. Pozwalają one na daleko idącą auto¬matyzację wnioskowań, co jest także zachętą do podjęcia prób algorytmiza¬cji odkrywania przyczyn. Na potrzeby badań naukowych, które pozwalają na przeprowadzenie eksperymentu z randomizacją, standardowe metody ustalania zależności przyczynowych (...) opracowano na początku XX wieku. Zupełnie inaczej sprawa przedstawia się w przypadku badań nieeksperymentalnych, gdzie podobne rozwiązania pozostają kwestią przyszłości. Zadaniem tej książki jest podanie warunków, które powinny być spełnione przez te rozwiązania, oraz sformułowanie proceduralnego kryterium zależności przy¬czynowych jako szczegółowej realizacji tych warunków. Pociąga ono waż¬kie konsekwencje dla filozofii i metodologii nauk, które ujawnia – podany w Części II – zarys me-todolo¬gii proceduralnej. W literaturze przedmiotu brakuje w miarę wszechstronnego i systema¬tycznego omówie¬nia najnowszych filozoficznych i metodologicznych dys¬kusji na temat przy¬czynowości, co niech będzie wytłumaczeniem, dlaczego w niektórych punktach obecnej książki szczegółowo referuję trudno dos¬tępne teksty źró¬dłowe. Przymiotnik „proceduralny” używam tu w znaczeniu węższym niż Huw Price (w którego pracach właściwszy byłby termin „kryterialny”) dla podkre¬ślenia – zgodnie z łacińskim źródłosłowem procedo – że dla ustalenia przy¬czyny niezbędne jest podjęcie przez uczonych określonych interakcji z ba¬daną rzeczywistością. Zalążki zamysłu prezentowanego w tej książce przedstawiłem podczas warsztatów filozoficznych „Philosophy and Probability” w roku 2002, zor¬ganizowanych przez Instytut Filozofii Uniwersytetu w Konstancji. Wdzięczny jestem uczestnikom tych warsztatów za uwagi, a przede wszyst¬kim następującym osobom: Luc Bovens, Brandon Fitelson, Alan Hájek, Stephan Hartmann oraz Jon Williamson. Podczas międzynarodowej konferencji „Analytical Pragmatism”, zorgani¬zowanej w Lublinie w roku 2003 przez Wydział Filo¬zofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, odniosłem swoją koncepcję do prac Nancy Cartwright. Szczególnie inspirujący okazał się komentarz Huw Price’a do mojego referatu i przeprowadzona z nim dysku¬sja. Ujęcie koncepcji metodologii proceduralnej na szerszym tle współ-czes¬nego nurtu empirystycznego w filozofii nauki przedstawiłem w roku 2004 podczas konferencji „5th Quadrennial Fellows Conference”, zorgani¬zowanej przez Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu. Szczególnie pomocne w dalszych moich pra¬cach były uwagi Jamesa Bogena, Janet Kourany, Jamesa Lennoxa, Johna Nortona, Thomasa Bonka, Jana Woleńskiego i Johna Worralla, za które wyra¬żam swoją wdzięczność. Korpus książki powstał podczas mojego stażu w Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu, który odbyłem jako stypendysta Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej w roku akademickim 2004-2005. Uczestniczyłem w tym czasie w życiu naukowym Centrum i w pracach badawczych zespołu z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Carnegie-Mellon w Pittsburghu kierowanego przez Clarka Glymoura. Na jego ręce składam podziękowanie za wiele po¬mocnych uwag do moich wy¬stąpień oraz tekstów i za dyskusje przede wszystkim z nim samym i z jego najbliższymi współpracownikami: Peterem Spirtesem oraz Richardem Scheinesem, a także pozostałymi członkami tego zes¬połu, doktorantami i uczestnikami seminarium badawczego „Causality in the Social Sciences”. Za wieloletnie wsparcie, wielopłaszczyznowe inspiracje towarzyszące pi¬saniu tej książki, a także liczne pomocne uwagi do jej wcześniejszych wersji dziękuję przede wszystkim Księdzu Profesorowi Andrzejowi Bronkowi oraz Księdzu Profesorowi Józefowi Herbutowi, współprowadzącemu seminarium doktorskie w Katedrze Metodologii Nauk Katolickiego Uniwersytetu Lubel¬skiego im. Jana Pawła II, jak również pozostałym uczestnikom tego semina¬rium. Dziękuję mojej Żonie, dr Annie Kawalec za wiele wysiłku włożonego w ulepszenie redakcji – językowej i merytorycznej – obecnej książki. Książkę tę można czytać na kilka sposobów. Czytelnikom zainteresowa¬nym przede wszystkim prowadzeniem badań empirycznych polecałbym rozpoczęcie od Rozdziału 2. i kontynuację pozostałych rozdziałów Części I, a następnie Dodatków. Czytelnikom zainteresowanym problemami filozo¬fii i metodologii nauk polecałbym rozpoczęcie lektury książki od Części II i uzupełniającą lekturę Rozdziału 2., a następnie Wprowadzenia i Zakończenia. Czytelnikom mniej zainteresowanym zagadnieniami teoretycznymi pole¬całbym zapoznanie się z fascynującymi dziejami odkrycia przyczyn cholery przez Johna Snowa, które rekonstruuję w Rozdziale 1. W dalszej części nato¬miast polecałbym przejście do Wprowadzenia i Zakończenia, które w mniej specjalistyczny sposób przybliżają proponowane tu rozstrzygnięcia. Tekst książki nie był dotąd publikowany. Wyjątkiem są pewne fragmenty Rozdziału 8. oraz 9., które w zmienionej postaci ukazały się w Rocznikach Filozoficznych (Kawalec 2004). -/- Lublin, luty 2006 r. (shrink)

The paper will show how one may rationalize one-boxing in Newcomb's problem and drinking the toxin in the Toxin puzzle within the confines of causal decision theory by ascending to so-called reflexive decision models which reflect how actions are caused by decision situations (beliefs, desires, and intentions) represented by ordinary unreflexive decision models.

The paper builds on the basically Humean idea that A is a cause of B iff A and B both occur, A precedes B, and A raises the metaphysical or epistemic status of B given the obtaining circumstances. It argues that in pursuit of a theory of deterministic causation this ‘status raising’ is best explicated not in regularity or counterfactual terms, but in terms of ranking functions. On this basis, it constructs a rigorous theory of deterministic causation that successfully deals (...) with cases of overdetermination and pre-emption. It finally indicates how the account's profound epistemic relativization induced by ranking theory can be undone. Introduction Variables, propositions, time Induction first Causation Redundant causation Objectivization. (shrink)

Primitive, unanalysable grounding relations are considered by many to be indispensable constituents of the metaphysician’s toolkit. Yet, as a primitive ontological posit, grounding must earn its keep by explaining features of the world not explained by other tools already at our disposal. Those who defend grounding contend that grounding is required to play two interconnected roles: accounting for widespread intuitions regarding what is ontologically prior to what, and forming the backbone of a theory of metaphysical explanation, in much the same (...) way that causal relations have been thought to underpin theories of scientific explanation. This thesis undermines the need to posit grounding relations to perform either of these jobs. With regard to the first, it is argued that a pair of human psychological mechanisms—for which there is substantial empirical support—can provide a more theoretically virtuous explanation of why we have the intuitions that we do. With regard to the second, I begin by considering what we want from a theory of explanation, and go on to develop three attractive (yet grounding-free) theories of metaphysical explanation. I offer: i) a psychologistic theory that calls upon the aforementioned psychological mechanisms, as well as the modal relations of necessitation and supervenience, ii) a metaphysical variant of the deductive-nomological theory of scientific explanation, and iii) a metaphysical variant of the unificationist theory of scientific explanation. Furthermore, these theories draw upon mechanisms and relations (both logical and ontological) to which we are already committed. Thus, to posit grounding relations in order to explain our priority intuitions, or in order to develop a theory of metaphysical explanation, is ontologically profligate. I conclude that we should not posit relations of ground. (shrink)

The paper attempts to rationalize cooperation in the one-shot prisoners' dilemma (PD). It starts by introducing (and preliminarily investigating) a new kind of equilibrium (differing from Aumann's correlated equilibria) according to which the players' actions may be correlated (sect. 2). In PD the Pareto-optimal among these equilibria is joint cooperation. Since these equilibria seem to contradict causal preconceptions, the paper continues with a standard analysis of the causal structure of decision situations (sect. 3). The analysis then raises to a reflexive (...) point of view according to which the agent integrates his own present and future decision situations into the causal picture of his situation (sect. 4). This reflexive structure is first applied to the toxin puzzle and then to Newcomb's problem, showing a way to rationalize drinking the toxin and taking only one box with-out assuming causal mystery (sect. 5). The latter result is finally extended to a rationalization of cooperation in PD (sect. 6). (shrink)

Causality in the abstract is a grand theme. We take it up when we want to penetrate to the bottom of things to understand general laws that govern the working at the world of the deepest and most detailed level.In this essay, I argue for a more situated understanding of causality. To counter our desire for ever greater generality, I suggest that causal relations, even those that hold only on average, require context. To counter our desire for ever greater detail, (...) I suggest that causal relations may exist only at a certain level of granularity. (shrink)

This paper outlines a theory and computer implementation of causal meanings and reasoning. The meanings depend on possibilities, and there are four weak causal relations: A causes B, A prevents B, A allows B, and A allows not‐B, and two stronger relations of cause and prevention. Thus, A causes B corresponds to three possibilities: A and B, not‐A and B, and not‐A and not‐B, with the temporal constraint that B does not precede A; and the stronger relation conveys only the (...) first and last of these possibilities. Individuals represent these relations in mental models of what is true in the various possibilities. The theory predicts a number of phenomena, and, contrary to many accounts, it implies that the meaning of causation is not probabilistic, differs from the meaning of enabling conditions, and does not depend on causal powers or mechanisms. The theory also implies that causal deductions do not depend on schemas or rules. (shrink)

Why do people get sick? I argue that a disease explanation is best thought of as causal network instantiation, where a causal network describes the interrelations among multiple factors, and instantiation consists of observational or hypothetical assignment of factors to the patient whose disease is being explained. This paper first discusses inference from correlation to causation, integrating recent psychological discussions of causal reasoning with epidemiological approaches to understanding disease causation, particularly concerning ulcers and lung cancer. It then shows how causal (...) mechanisms represented by causal networks can contribute to reasoning involving correlation and causation. The understanding of causation and causal mechanisms provides the basis for a presentation of the causal network instantiation model of medical explanation. (shrink)