Piotr Kropotkin był najważniejszym przedstawicielem tzw. darwinizmu rosyjskiego oraz teorii pomocy wzajemnej, która podkreślała znaczenie współpracy wewnątrzgatunkowej w procesie doboru naturalnego oraz walki o byt. Na jej kanwie rosyjski badacz wysunął tezę o ewolucyjnych źródłach moralności, będącej problem badawczym w niniejszym artykule. Stanowi to jednocześnie powód dlaczego poza przedstawieniem wspomnianej tezy i jej założeń, w publikacji zilustrowana została także teoria pomocy wzajemnej. Zaproponowana przez Kropotkina wizja moralności suponowała, iż stanowi ona „przyrodzoną” właściwość ludzkiej natury. Podstawę dla niej stanowić ma instynkt (...) społeczny oraz jego przejawy, takie jak: równość, solidarność, sprawiedliwość, itd., a także pomoc wzajemna. Stawiało to propozycję rosyjskiego darwinisty w opozycji wobec dominujących trendów w myśleniu o ludzkiej moralności na przełomie XIX i XX wieku, zwłaszcza wobec tzw. darwinizmu społecznego i charakterystycznego dlań dualizmu moralnego. Ponadto zrywała z antropocentryzmem zakładając, iż poza gatunkiem ludzkim, także inne gatunki cechują się uczuciami moralnymi. (shrink)

Scholars have often considered evolutionary social theories a product of Positivist scientism and the naturalization of ethics. Yet the theistic foundations of many evolutionary theories proposed between the nineteenth and the twentieth centuries bolstered the belief that following natural laws was morally desirable, if not vital, to guaranteeing social and moral progress. In the early twentieth century, American paleontologist and leading evolutionist Henry Fairfield Osborn represented one of the most authoritative advocates of this interpretation of natural normativity. Particularly during the (...) last years of his career, Osborn used theological arguments to reinforce his advocacy of evolutionary ethics and social control policies, which led him to challenge his “old master” Thomas Huxley regarding the separation between evolution and moral conduct. This article examines the development of Osborn’s evolutionary ethics, with particular regard to its bearing on the American debate on euthenics. I argue that theistic topics played a major rhetorical role in the attempt to justify normative conclusions drawn from ostensible laws of evolution. (shrink)