Abstract

Niniejszy artykuł poświęcony jest porównaniu teorii Karla Bühlera i Johna Searle’a w aspekcie pragmalingwistycznym, a konkretnie – w aspekcie działania językowego. Bühler traktuje język jako „organon” (narzędzie), który wykorzystywany jest do uzyskania określonych celów w procesie komunikacji. Jego nauka jest często uważana za fundament zapoczątkowanej przez Johna Austina i rozwiniętej przez Searle’a teorii aktów mowy, ponieważ zgodnie z koncepcją Searle’a formułowanie wypowiedzi językowej jest rodzajem intencjonalnego działania, a więc aktem podporządkowanym uzyskaniu określonego efektu w rzeczywistości pozajęzykowej. W pierwszej części artykułu autor podejmuje próbę nakreślenia różnic i podobieństw pomiędzy stosowanymi przez Bühlera pojęciami Sprechakt i Sprechhandlung a kategorią speech act, zajmującą główne miejsce w modelu Searle’owskim. Drugim polem porównawczym są funkcje języka. Model znaku językowego, zaproponowany przez Bühlera, determinuje istnienie triady: Darstellungsfunktion, Appellfunktion i Ausdrucksfunktion. Funkcje komunikacyjne u Searle’a to funkcje illokucyjne, reprezentowane przez pięć różnych typów aktów mowy, wydzielonych przede wszystkim na podstawie tzw. illocutionary point. Konfrontując obydwa modele, autor wskazuje na heterogenność klasyfikacji funkcji Bühlerowskich i jednorodność taksonomii aktów illokucyjnych Searle’a.