Jutrzenka horyzontu etycznego polskich pozytywistów. Julian Ochorowicz i Aleksander Świętochowski Artykuł jest próbą opisania początków polskiej etyki naukowej na podstawie dorobku intelektualnego Aleksandra Świętochowskiego i Juliana Ochorowicza. Dwaj najwybitniejsi przedstawiciele polskiego pozytywizmu próbują przerzucić ciężar refleksji etycznej z nakazów moralnych w sferę ich genezy. Pytają o powstawanie praw moralnych i o to, w jaki sposób te prawa się formują. Analizują te zjawiska w popularnej wówczas metodzie scjentystycznej. Dostrzegają ich socjologiczne aspekty, sięgają w głąb ludzkiej psychiki. Dostrzegając ogromne znaczenie sfery etycznej (...) dla ludzkości, usiłują również stworzyć nowy paradygmat badawczy dla nauki o etyce. Czy ambitny cel, jaki sobie postawili, został zrealizowany? (shrink)

Tadeusz Kotarbinski is one of towering figures in contemporary Polish philosophy. He was a great thinker, a great teacher, a great organizer of philosophical and scientific life, and, last but not least, a great moral authority. He died at the age of 96 on October 3, 1981. Kotarbinski was active in almost all branches of philosophy. He made many significant contributions to logic, semantics, ontology, epistemology, history of philosophy, and ethics. He created a new field, namely praxiology. Thus, using an (...) ancient distinction, he contributed to theoretical as well as practical philoso~hy. Kotarbinski regarded praxiology as his major philosophical "child". Doubtless, praxiology belongs to practical philosophy. This collection, howewer, is mainly devoted to Kotarbinski' s theoretical philosophy. Reism - Kotarbinski' s fundamental idea of ontology and semantics - is the central topic of most papers included here; even Pszczolowski' s essay on praxiology considers its ontological basis.,Only two papers, namely that of Zarnecka-Bialy and that of Wolenski, are not linked with reism. However, both fall under the general label "Kotarbinski: logic, semantics and ontology". The collection partly consists of earlier published papers. (shrink)

Realizm praktyczny jest koncepcją etyczną Tadeusza Kotarbińskiego, która spotkała się z poważną krytyką — głównie ze strony Henryka Elzenberga. Autor artykułu, uznając słuszność niektórych zarzutów Elzenberga, stara się ich uniknąć dzięki interpretacji postulatu realizmu praktycznego, sugerowanej przez pewne wcześniejsze teksty Kotarbińskiego. Postulat ten, tak rozumiany, nie wyznacza naczelnego ideału naszego postępowania, tylko podaje warunek moralnej dopuszczalności dążenia do przyjętego przez nas ideału. Warunkiem tym ma być nasza troska o dobro innych ludzi, w szczególności — „obrona ich przed nieszczęściem”.

Artykuł zawiera zarys rekonstrukcji poglądów etycznych Tadeusza Kotarbińskiego. Analiza pism etycznych Kotarbińskiego — niestety dalekich od ideału precyzji — pozwala sądzić, że na jego system etyczny składają się m.in. następujące tezy. Podstawową negatywną normą moralną jest norma „Nie powinieneś nikomu czynić zła ponad niezbędną potrzebę”, a podstawową pozytywną normą moralną jest norma „Powinieneś komuś czynić dobro”; stąd etykę Kotarbińskiego wolno nazwać „altruizmem lokalnym”. Za naczelną cnotę moralną uznaje Kotarbiński opiekuńczość ; stąd jego system etyczny nazywany bywa „etyką spolegliwego opiekuna”. Działanie (...) opiekuna polegać powinno przede wszystkim na zapobieganiu i usuwaniu nieszczęścia; stąd system etyczny Kotarbińskiego wolno nazwać „minimalistycznym”. Normy etyczne uzasadniane są za pomocą procedury indukcyjnej wspartej intuicją etyczną. Najpierw intuicyjnie rozpoznajemy czyny ewidentnie dobre lub ewidentnie haniebne, a następnie wyabstrahowujemy z nich istotę czcigodności i haniebności. System etyczny Kotarbińskiego pretenduje do niezależności: względem poglądów filozoficznych i religijnych; pozostaje jednak «treściowo» bliski etyce ewangelicznej. (shrink)

The article offers a reconstruction of the views of the Polish positivists on the scope of ethics and its subject-matter. In their view, supported by the empiricists’ distrust of the a priori knowledge, all forms of philosophical ethics known up to their times had been practically invalid. But they also believed that it was possible to devise a new model of ethics. In its new form ethics should have had a scientific character, and should have been based on empirical research (...) and on analysis of the facts observed in the moral life of the society. This point of view naturally led to the question whether the scientific character of ethics had to purely consist in limiting its scope to descriptive issues, or whether ethics could be a discipline which was at the same time descriptive and normative and yet possessed a scientific character. This problem of the proper scope of the scientific ethics was one of the principal questions studied by the positivists interested in the theory of morals. Some solutions to this query were offered by the Polish representatives of positivism: Swiętochowski, Bogacki and Ochorowicz. Świętochowski outlined a model of theoretical ethics which was mainly preoccupied with analysis of moral facts. Ochorowicz was the author of a scientific ethics which consisted of ethology, a discipline describing facts and proposing norms, and ethoplastics – a technology of putting these norms into practice. A struggle for a non-religious character of ethics was one of the most prominent elements of the positivists’ views. Their attempts were directed at limitation of the influence of religion on ethics. The article discusses results of these efforts. The positivists endeavoured to create a new discipline governed by scientific principles and independent of theological influences. The main proponents of the so conceived independent ethics were: Swiętochowski, Kozłowski and Ochorowicz. (shrink)