Milieufilosofisch Nederland wordt momenteel verdeeld door een controverse naar aanleiding vanrecente publicaties van de Wageningse filosofen Keulartz en Korthals. In dit artikel wil ik - aande hand van een analyse van het gebruik van het natuurbegrip bij Wim Zweers - laten zien dat Keulartz op een tot nu toe onderbelicht probleem wijst: het probleem van de veelheid vannatuurbeelden. Tegelijkertijd wil ik echter aantonen dat Keulartz' eigen, 'post-naturalistische' positie op een tegenspraak berust. Tenslotte geef ik aan hoe deze controverses zijn terug (...) tevoeren op een onvermijdelijke spanning in onze morele omgang met de natuur, en zoek ik naar een manier waarop deze spanning binnen de milieu-ethiek vruchtbaar kan worden gemaakt. (shrink)

Bestaat de kernactiviteit van de meester erin om zijn eigen kennis uit te leggen en over te dragen? De Franse filosoof Jacques Rancière laat zien dat een gelegenheidsexperiment van Joseph Jacotot ons een ander voorbeeld aanreikt: de onwetende meester. In zijn boek De onwetende meester: vijf lessen over intellectuele emancipatie (Le maître ignorant: Cinq leçons sur l'émancipation intellectuelle) stelt hij dat de onwetende meester evengoed of zelfs beter in staat is leerlingen iets te leren dan de wetende meester. Rancière neemt (...) in feite twee onderwijspraktijken als voorbeeld: de traditionele praktijk van de wetende meester die uitleg geeft en kennis overdraagt en de experimentele praktijk van de onwetende meester die geen uitleg geeft maar vooral gericht is op de verificatie van aandacht. In dit artikel wil ik op basis van een korte analyse van deze twee praktijken laten zien hoe we uit Rancière’s boek een model kunnen afleiden voor het articuleren van de theoretische principes die impliciet in onderwijspraktijken werkzaam zijn. Dit model is gestoeld op het volgende uitgangspunt: door een succesvolle of juist problematische onderwijspraktijk als voorbeeld te nemen kunnen we de theoretische principes articuleren die erin werkzaam zijn. Dit schept de mogelijkheid om de focus van de van de praktijken naar de principes te verleggen. Hierdoor wordt de onderwijspraktijk op een nieuwe manier inzichtelijk en kunnen we haar theoretisch expliciteren. (shrink)

Spinoza's political writings are not merely a theoretical exercise or a philosophical conclusion of his system. They are part of a very practical political discussion in seventeenth-century Holland. Spinoza was influenced by and played a role in a political movement known as "Radical Cartesianism", which combined ideas from Descartes and Hobbes in order to argue against the reinstatement of a stadholder. This movement provided arguments for religious and philosophical freedom and against monarchy based on a fundamental drive of self-preservation and (...) a particular understanding of the passions. This paper provides a general introduction to Radical Cartesianism by explaining its historical context and discussing two Radical Cartesian voices: Lambertus van Velthuysen and the brothers De la Court. The final section discusses Spinoza's political philosophy as a systemization of their Radical Cartesian ideas. (shrink)

Interview met Babs van den Bergh over haar studie filosofie en de daaropvolgende carrière.

Is de herhaling mogelijk? Deze ogenschijnlijk simpele vraag vormt het uitgangspunt van De herhaling. Een proeve van experimenterende psychologie door Constantin Constantius (1843), een van de meest curieuze geschriften uit het oeuvre van Søren Kierkegaard. In dit artikel worden twee aspecten aan de orde gesteld die De herhaling tot een nog altijd belangrijk boek maken: 1) De ongewone filosofische stijl die in dit boek ontwikkeld wordt en 2) De eigenzinnige opvatting over vrijheid en subjectiviteit die er onder de noemer 'de (...) herhaling' in naar voren wordt gebracht. Zoals de ondertitel 'een proeve van experimenterende psychologie' al aangeeft, is De herhaling geen klassieke filosofische verhandeling waarin op systematische wijze wordt uitgelegd wat er onder de herhaling - als filosofische begrip - verstaan moet worden. Integendeel, het is een uiterst experimenteel boek waarin een nieuwe filosofische stijl wordt geïntroduceerd. Er wordt zodoende nergens een eenduidige definitie gegeven van de herhaling in filosofische zin die ik in het vervolg zal aanduiden als de 'existentiële herhaling'. Sterker nog, de twee verschijningsvormen van de herhaling - de alledaagse en de existentiële herhaling - worden telkens welbewust met elkaar verward. Pas in de afsluitende brief aan de echte lezer van dit boek wordt duidelijk in welke richting we het verschil tussen deze twee vormen van herhaling moeten zoeken. (shrink)

Paul Valéry is de dichter die zwijgt; de denker die weigert filosoof te zijn; de schrijver die de taal in staat van beschuldiging stelt; de expert die volhoudt een amateur te zijn; de mysticus die zijn heil zoekt bij de wiskunde; de stamelaar die aan een kwaal van precisie lijdt; de Narcissus die misschien toch liever Orpheus had willen zijn. Hij is de chroniqueur van het denken en de meester van de tegenspraak. Ik probeer me hem voor te stellen. Het (...) is 1894 en hij zit gebogen te schrijven in de schriftjes waarin hij elk ochtend 'entre la lampe et le soleil' zijn denken fileert, een project dat uitmondde in ca. 30.000 bladzijden weerbarstige onvoltooidheid: de Cahiers. (shrink)

Recensie van: Christoph Menke, Tmgodie im Sittlichen. Gerechtigkeit und Freiheit nach Hegel. Frankfurt: Suhrkamp, 1996. Paul Cobben, Postdialectische zedelijkheid. Ontwerp voor een Hegeliaans antwoord op Heidegger, Habermas, Derrida en Levinas. Kampen: Kok Agora, 1996. Hegels rechtsfilosofie speelt in de hedendaagse discussie tussen communitaristen en liberalen een belangrijke rol. Hij wordt door sommigen beschouwd als iemand die de vrijheid van het individu het primaat geeft - een echte liberaal dus -, dan wel als iemand die het individu ondergeschikt maakt aan de (...) gemeenschap, omdat indivi- dualiteit slechts binnen een gemeenschap kan ontstaan. Deze discussie vormt ook een deel van de achtergrond van Tragodie im Sittlichen en Postdialectische zedelijk- heid. Christoph Menke en Paul Cobben betogen beiden dat Hegel weliswaar te- kortgeschoten is in het doordenken van (aspecten van) de verhouding tussen indivi- du en gemeenschap, maar dat reeds in zijn eigen werk aanwijzingen te vinden zijn voor een correctie daarvan. Menke richt zich daarbij nadrukkelijker op de kant van het individu, Cobben meer op een herschrijving van de inrichting van de gemeen- schap. (shrink)

Hogescholen zijn dienstbaar aan de samenleving, zo valt te lezen in de strategische onderwijsagenda van het hoger beroepsonderwijs. Maar wat houdt deze publieke functie precies in? Het gedachtegoed van politiek denker Hannah Arendt biedt docenten en beleidsmakers ten minste drie handelingsperspectieven. De auteur illustreert deze drie perspectieven met voorbeelden uit de onderwijspraktijk.

Review of Jan van der Stoep's published PhD dissertation on the work of Pierre Bourdieu.en de politieke filosofie van het multiculturalisme Kok Kampen 2005. My review is in English. van der Stoep's book is in Dutch with an English summary.

In a previous issue of Tijdschrift voor Filosofie, Filip Buekens argues that evolutionary psychology (EP), or some interpretations thereof, have a corrosive impact on our ‘manifest self-image’. Buekens wants to defend and protect the global adequacy of this manifest self-image in the face of what he calls evolutionary revisionism. Although we largely agree with Buekens’ central argument, we criticize his analysis on several accounts, making some constructive proposals to strengthen his case. First, Buekens’ argument fails to target EP, because his (...) notion of the ‘constitutive conditions’ of our attitudes is too wide and too extensive. Second, his defense of the global adequacy of our attitudes does not allow for sufficient differentiation to analyze the problem of potential self-refutation with respect to EP. Third, his account of knowledge about constitutive conditions, and its impact on our self-image, is problematic. We provide a more detailed explanation for the pervasiveness of evolutionary revisionism and other misconceptions about EP. Finally, we consider in what sense EP may legitimately affect our self-image, and whether it can truly inspire corrections of our view of human nature. (shrink)

Dit werkstuk betrekt zich op de vraag of de de facto legitimiteit van Knoet de Grote als koning van Angelsaksisch Engeland, te verklaren is aan de hand van de theorieën over legitimiteit zoals gepostuleerd door Maximilian Carl Emil Weber (1864—1920). Bestaande literatuur over Knoet de Grote zijn troonsbestijging, zoals dat van vooraanstaand 19e-eeuws historicus Edward Augustus Freeman, zou een ‘geromantiseerd’ beeld hebben geschetst van de kwestie. Dit werkstuk zal kijken of dit beeld, aan de hand van Webers theorie over waar (...) legitimiteit in gegrond kan zijn, ten eerste terecht te noemen is en, ten tweede, of het Knoets status als legitiem vorst van het ‘Angelsaksische’ volk goed kan verklaren. (shrink)

The central claim of this article is that post-truth requires a political and socio-economical perspective, rather than a moral or epistemological one. The article consists of two parts. The first part offers a critical examination of the dominant analyses of post-truth in terms of shifting standards of the origin and the evaluation of facts. Moreover, the claim that postmodernism is the cause of post-truth is examined and refuted. In the second part an alternative perspective is developed, centring around the notion (...) of gatekeepers. Rather than linking post-truth to bullshit and postmodernism, it should be understood as a symptom of a contemporary shift in the gatekeepers of truth and knowledge. Knowledge and truth are always mediated in society through the hands of gatekeeping institutions such as journalism or science. Post-truth is a symptom of a broader transformation of the gatekeeping institutions of our current society. It therefore requires a political philosophy of these institutional shifts and the new risks they involve. (shrink)

This article argues that pseudoscience lacks an adequate philosophical analysis. Using conspiracy theories as a case study, it is claimed that such an analysis needs to go beyond a mere epistemological approach. In the first part, it is shown that the existing philosophical literature shares the assumption that conspiracy theories are primarily deficient scientific hypotheses. This claim is contested, because such an approach can only understand what conspiracy theories fail to be, but not what they are and why people tend (...) to endorse them. To develop an alternative, the second part starts from recent sociology of science, applied to conspiracy theories, that claims that both true and false theories are in need of a symmetrical social explanation. However, this opens the path to relativism because it does not allow for a significant distinction between scientific and conspiracy theories. In the third section an alternative analysis of conspiracy theories is offered, which does not abandon this distinction. Moreover, it is claimed that the most important element of conspiracy theories is not their truth value but rather their symbolic structures of meaning. The aim of conspiracy theories, and perhaps of pseudoscience in general, is then not to know facts about the world, but rather to offer a meaningful framework within which to live. (shrink)

In this article, I respond to critiques of my book Kant’s Radical Subjectivism: Perspectives on the Transcendental Deduction (London: Palgrave Macmillan, 2017). I address issues that are raised concerning objectivity, the nature of the object, the role of transcendental apperception and the imagination, and idealism. More in particular I respond to an objection against my reading of the necessary existence of things in themselves and their relation to appearances. I also briefly respond to a question that relates to the debate (...) on Kantian nonconceptualism, more in particular, the question whether Kant allows animals objective intentionality. Lastly, I respond to one objection against my reading of Hegel’s critique of Kant. (The copy uploaded here is an English translation of the original Dutch version that is published in the journal.). (shrink)

This article paradoxically tries to come closer to an idea of justice with the help of the destructive — anything but nihilistic — criticism thereof by Hans Kelsen. It argues that his relativistic approach, in which this idea undergoes a metamorphosis to become a realisable value of a social order, brings us closer to an obvious and objective form of justice that is almost taken for granted. Just in our liberal and plural democracy this approach might prove to be of (...) more value than a transcendental theory that passes speculative judgements on the essence of absolute justice, about which we are unable to come to an agreement. (shrink)

An overview of 20 years of environmental philosophy in the Netherlands.

In spite of his post-World War II works on international law, which seems more purely juridical, Hans Kelsen continues to put forward in his vast body of work an implicit – and sometimes even explicit – juridical objectivism and pacifism. Especially before and during the second World War he makes – by means of many moral-political writings – an effort for a more effective assurance of international peace. The fact that Kelsen regards the law as the pre-eminent means to achieve (...) the end of peace, is – in view of the tradition running from Hobbes to Kant – still not very innovating. But the primary and central role he assigns to the judiciary in order to guarantee international peace is on the other hand really original. To bring out Kelsen’s juridical objectivism and pacifism, I restrict myself in this article to his plea before and during the second World War for the judicial primacy in the international legal order. In that plea, which is spread over many writings and founded by several arguments, I distinguish however three main convincing arguments – namely an evolutionary, a technical and a moral-political argument – for the establishment of an international court with compulsory jurisdiction as the ‘guardian of international peace’. The fact that Kelsen’s original plea is still relevant to our times, is already evident from the post-World War II UN-system of peace-enforcement, which still functions little satisfactorily and of which the existing plans of reform go no further than strengthening the position of the Security Council, the current hardly effective ‘maintainer of world peace’. (shrink)

The double subjectivity of conscience and the need to test conscientious objections -/- Abstract In spite of the collapse of the traditional objective concept of conscience and the subsequent subjectivation of conscience, conscientious objections are still often considered as a valid ground for exemption from legal and professional obligations. Conscientious objections are seen as more serious than ordinary moral objections. It is not evident why this is so. I argue, with Niklas Luhmann, that the function of conscience is to protect (...) the moral core of a person’s identity. Overruling conscientious objections threatens this core. Claims of conscience are usually founded on the right of freedom of conscience. This right is not absolute. I discuss the view of Richard Arneson who rejects the right of freedom of conscience and defends the right against conscience. I agree with Arneson that, at the one hand, conscientious objectors may constitute a threat to the social and legal order when their objections are not recognised and, at the other hand, too easy giving in to conscientious objections may also threaten the viability of social and legal order. That is why it is needed to determine when conscientious objections cannot be taken at face value, but should be subjected to a series of tests. The aim of these tests is to contain the number of objectors. I discuss 6 criteria for determining whether conscientious objections ground an exemption to legal and professional obligations. At the end of the article I discuss the conscientious objections of medical doctors. (shrink)

In dit hoofdstuk presenteer ik de belangrijkste bevindingen en uitspraken uit mijn diepte-interviews met de respondenten. Ik geef hiermee antwoord op de deelvragen ‘Wat voor beeld wordt er gevormd in Nederlandse kranten over geweldpleging door de Staat in Nederlands-Indië?’, ‘Welk beeld in Nederlandse kranten is exemplarisch voor positieve of negatieve berichtgeving over geweldpleging door de Staat in Nederlands-Indië?’, ‘Wat zijn de belangrijkste reacties geweest van media, Staat of andere betrokkenen op de berichtgeving in kranten over Nederlandse oorlogsmisdaden in Indië?’ en (...) ‘Hoe kijken representatoren voor media, Staat, betrokkenen en/of nabestaanden zelf aan tegen de beeldvorming over de misdragingen in Nederlands-Indië?’ De vijf geïnterviewde experts hebben zich uiteraard uitgelaten over beeldvorming in Nederlandse kranten over verschillende perioden. Ik heb de paragrafen daar voor het gemak tevens chronologisch naar ingedeeld. (shrink)

This paper assesses both the practical and the epistemic value of Pyrrhonism as this stance is described in Sextus Empiricus’s extant writings. It first explores whether the Pyrrhonist’s suspension of judgment and undisturbedness make us behave in a moral or immoral way, and whether they allow us to attain those goals that would make it possible to live well. It then examines whether the Pyrrhonist’s suspension of judgment makes it possible to reach the epistemic goals of attaining truth and avoiding (...) error. It finally considers whether the results of the previous analyses show that Pyrrhonism is of no philosophical interest to a contemporary audience. (shrink)

The title of this article is ambiguous in the sense that it may direct the attention to either theism as a system of beliefs of persons who are referring to particular facts that serve as external grounds for the foundation of theist beliefs or to theism as a system of beliefs of persons who are convinced of theism’s truth on grounds that are intrinsic to their belief . Traces of both conceptions of theism can be found in Alvin Plantinga’s thesis (...) of the ‘proper basicality’ of religious belief, for instance in the distinction between evidence of the ‘on the basis of …’- type and evidence of the ‘inclination’- type. However, these two types of evidence do only lead to doxastic experience. In order to be warranted with respect to a particular knowledge claim, beliefs must be produced by noetic capacities that function properly, i.e. according to their design plan and in contexts that are appropriate to these capacities. This externalist epistemology exerts its greatest power in the criticism of the ‘evidentialist objection to belief in God’. However, it raises a number of objections with respect to its positive account of theism. When every community of thinkers creates its own relevant set of examples in order to establish criteria of proper basicality, does this not lead to skepticism? And, can doxastic experience not be honoured as a proper response to being called by divine discourse and, correspondingly, be seen as the relational foundation of theist belief? (shrink)

Religions and religious actors are increasingly associated with extremism and violence. A mainstream view that sees religions as prone to violence has been affirmed within the West. Yet, to affirm that religions promote anti-democratic projects and are inclined to violence can only partially capture the impact of religious voices in contemporary societies. In fact, religions have often played an important role in promoting democratic transition and religiously inspired doctrines have importantly supported peace and reconciliation processes in divided societies. This paper (...) argues that the mainstream view reproduces and extends a traditional liberal wariness toward the alleged incendiary role of religions in politics, the so-called doctrine of religious restraint. This view, I argue, is based on a misinterpretation of contemporary liberal theory and, especially, of Rawls’s Political Liberalism. The paper shows that Rawls’s framework instead provides an extensive accommodation of religions in political life. Starting from this premise, this paper responds to the mainstream view by focussing on the role of religious actors and sensitivities in reconciling divided societies. (shrink)

A Ouranographia de van Roomen é constituída por três livros: no liber primus, descreve genericamente a máquina celeste, sua matéria e forma, seus movimentos e orbes; no liber secundus, descreve o primeiro céu e as linhas e círculos celestes que usamos para nos referenciar estando aqui da Terra; no liber tertius, explica o primeiro móvel, seus círculos e movimentos. Percebemos que van Roomen faz uma compilação de boa parte do conhecimento existente sobre o tema desde a Antiguidade até seu tempo (...) e, através de suas citações, percebemos ainda que ele teve contato com obras de inúmeros autores, se mostrando um grande intelectual. (shrink)

Wij presenteren Berardi’s herwerking van de ideologiekritiek in drie stappen. Eerst schetsen wij de context waarin Berardi de ideologiekritiek herdenkt. Hij bouwt verder op de ontdekking van Deleuze en Guattari dat de taal van het kapitalisme niet de code, maar de axiomatiek is. De economische wetenschap biedt, volgens hen, mensen geen identiteit aan, maar bestaat uit een reeks commando’s die stromen van geld, arbeid, elektriciteit, enzovoort reguleert. Daaraan koppelt Berardi de observatie dat het hedendaagse kapitalisme vooral tekens verhandelt in plaats (...) van producten waarnaar zulke tekens zouden verwijzen. In een tweede stap brengen wij tegen deze opvatting in dat Berardi nog steeds vasthoudt aan de representatieve waarde van de economische wetenschap. Deze laatste zou enkel een afbeelding bieden van de realiteit en die vervalsen in het voordeel van het status quo. Sociologen uit de traditie van de actor-netwerktheorie (ANT) hebben dat echter betwist. Zij beweren dat de economische wetenschap de economische realiteit niet zozeer afbeeldt, maar actief vormgeeft. De economische wetenschap heeft de mens geschapen naar zijn evenbeeld: als homo oeconomicus. Het is dan ook een vergissing om de economische wetenschap te bekritiseren voor haar valse representaties. Zij maakt die immers waar. In een derde en laatste stap leggen wij in Berardi’s teksten een nieuw criterium bloot voor ideologiekritiek. In plaats van de economische wetenschap te bekritiseren voor haar valse uitspraken over de realiteit, moeten wij nagaan of de economische wetenschap een manier van leven promoot die mensen in staat zijn te onderhouden. De economische wetenschap is dan ideologisch als en slechts als zij een onhoudbare vorm van leven propageert. Volgens Berardi kan de hedendaagse economische wetenschap hiervan terecht beschuldigd worden. In zijn psychopathologie van het kapitalisme wijst hij immers op de negatieve psychische gevolgen van het hedendaagse kapitalisme, namelijk de instandhouding van een cyclus tussen paniek en depressie, een verlies aan betekenisvol menselijk contact en een neiging tot neurotisch vasthouden aan oude economische recepten die hun failliet reeds meermaals bewezen hebben. Niet de waarheid zal ons verlossen, maar in de verlossing ligt het ware leven. (shrink)

El estudio y análisis de las argumentaciones cotidianas entendidas como interacciones discursivas e intencionales encaminadas a dar cuenta de algo con el fin de lograr que aquello que se sostiene sea aceptado, sería inconcebible sin la aparición de la teoría de los actos de habla de Austin (1962), la propuesta de Searle (1969), el trabajo de Grice sobre la teoría de la conversación (1975) y el importante estudio sistemático de Hamblin sobre el argumento falaz (1970). Como una reelaboración de dichas (...) obras cabe entender la teoría pragmadialéctica de la argumentación propuesta inicialmente por Frans H. van Eemeren y Rob Grootendorst (1984). Algunos autores (Blair, 2006: 11; Woods, 1992) creen ver en ella, más que una teoría, una amalgama de varias teorías y una particular versión de la teoría pragmadialéctica de la argumentación, entendiendo ésta bajo una acepción más general. Otros consideran que ni es útil ni tampoco especulativamente productivo sostener que de toda argumentación pueda buscarse un modelo según el cual ésta buscaría resolver una diferencia de opinión (Goodwin, 1999). (shrink)

La oposición a una estricta separación entre las dimensiones dialéctica y retórica de la actividad argumentativa es una de las aportaciones más destacadas y peculiares de la denominada escuela holandesa sobre argumentación. Frans H. van Eemeren y Peter Houtlosser reaccionaron contra una separación estricta entre dialéctica y retórica en varios trabajos, pero uno de los más inspiradores es sin duda su artículo “William the Silent’s argumentative discourse” (1998) presentado en la ciudad de Ámsterdam con ocasión de la cuarta conferencia organizada (...) por la International Society for the Study of Argumentation (ISSA). Sobre este tema siguieron investigando para presentar un análisis de la perspectiva dialéctica inherente al caso de Guillermo I de Orange en un congreso de la Japan Debate Association en Tokio (van Eemeren y Houtlosser, 2000). (shrink)

The article analyzes and criticizes the assumptions of Peter Van Inwagen’s argument for the alleged contradiction of the foreknowledge of God and human freedom. The argument is based on the sine qua non condition of human freedom defined as access to possible worlds containing such a continuation of the present in which the agent implements a different action than will be realized de facto in the future. The condition also contains that in every possible continuation of the present state of (...) affairs, the same propositions about the ‘present past’ (the past before the present moment) are true as are true in the present state of affairs. The paper argues that Van Inwagen’s reasoning is inconclusive, it contains the type of mistake of confusing conditional impossibility with unconditional and presents a methodologically wrong method of solving a philosophical problem. It is because in the very construction of the problem determining the available solution. The article points to the possibility that the human freedom of some action is not excluded by the fact that specific past facts logically entail that this event will occur. (shrink)

Wat betreft economische groei en ontwikkeling van de werkloosheid heeft de Nederlandse economie het sinds 1973 slechter gedaan dan andere OECD-landen. Op de vraag naar de oorzaken van die slechte prestatie zijn in het verleden uiteenlopende antwoorden gegeven door o.m. Bomhoff en Clavaux. Ook zijn er diverse wegen aangegeven om op te rukken naar een betere positie. In dit artikel presenteren de auteurs de resultaten van een internationale doorsnee-analyse om de verschillen in economisch succes tussen landen met behulp van een (...) eenvoudig neo-klassiek macro-economisch model te verklaren. Dit biedt de mogelijkheid om te traceren wat de rol van de exportgroei, de groei van de bevolking, de wisselkoers, de verhouding tussen de binnenlandse en de buitenlandse prijsontwikkeling en de investeringsquote voor verschillen in economische ontwikkeling is geweest. Vooral de uitvoer gecorrigeerd voor de omvang van de bevolking, de investeringsquote en de nominale wisselkoers komen als belangrijke verklarende variabelen naar voren. Op grond van hun analyse komen de auteurs tot de conclusie dat een beleid gericht op het verbeteren van de Nederlandse economische prestatie op lange termijn zich vooral zou moeten concentreren op het benutten van exportkansen en op een hoog investeringsniveau ter bevordering van technologische vernieuwing en daarmee verbetering van de concurrentiepositie. Daarbij moet worden voorkomen dat revaluatie van de gulden het exporteffect teniet doet. (shrink)

Discutindo acerca das centenas de detecções de planetas extrassolares, que supostamente aconteceram desde 1989 e que ele considera (incorretamente) como instâncias de observações, Peter Kosso disse, justamente, que segundo os parâmetros de Bas van Fraassen esses objetos celestes seriam observáveis. Ora, tais astros poderiam sem dúvida ser observados diretamente (sem a necessidade de instrumentos), nas condições apropriadas. Mas, acrescenta Kosso, “esse tipo de epistemologia externalista, que permite que a justificação se baseie em informação que não temos a disposição (nós não (...) estamos em condição de ver planetas extrassolares a olho nu [atualmente]), não ajuda a decidir quais particulares afirmações científicas garantem a crença” (Kosso 2006, 225, nota 1). Van Fraassen provavelmente incorre em uma petição de princípio não muito diferente daquelas que ele muitas vezes desmascarou em textos de autores realistas, quando apela para o fato de o objeto detectado ser observável, para atribuir o estatuto de ‘observação’ a uma certa detecção. O ponto é, mais uma vez, entender o que vale como observação, particularmente quando isso envolve o uso de algum instrumento. Endossar aquilo que Otávio Bueno chama de ‘padrão internalista’ parece garantir solidez à qualificação de determinadas ações como observações. Uma das principais consequências dessa adoção é que tal critério, não operando nenhuma distinção relevante entre detecções ‘diretas’ e detecções mediadas por instrumentos, permite que a linha que separa observáveis e inobserváveis seja traçada de maneira diferente de como van Fraassen acredita que deveria ser, abarcando, entre os observáveis, mais (tipos de) entidades do que esse parece estar disposto a admitir. (shrink)

Este texto pretende discutir, do ponto de vista kantiano, o que pode ser ensinado e o que pode ser aprendido em Filosofia. Seu objetivo é construir os argumentos hipotéticos de Kant em face do método estruturalista de leitura de textos filosóficos. Para circunscrever este tema, aparentemente muito amplo, tomaremos como fio condutor um célebre texto de aula de I. Kant, publicado por G. B. Jäsche sob o título Manual dos Cursos de Lógica Geral. Kant ministrou este curso por mais de (...) quarenta anos, até o término de suas atividades docentes em 1797, e nele apresenta considerações bastante fecundas e atuais sobre o ensino da História da Filosofia e sobre a formação do filósofo. A partir da distinção entre conhecimento histórico e conhecimento racional, e da distinção entre o conceito de filosofia na escola e o conceito de filosofia no mundo (AK 9:24), procuraremos apresentar as contribuições kantianas que podem ainda ser consideradas pertinentes para se discutir o modo de ensinar Filosofia e a formação do filósofo. (shrink)

Toon van Eijk: Spinoza in het licht van bewustzijnsontwikkeling De beroemde filosoof Spinoza is moeilijk te doorgronden. Emeritus hoogleraar Maarten van Buuren heeft in 2016 twee boeken over Spinoza gepubliceerd, waarin hij diens filosofie op nauwgezette en verhelderende manier analyseert. Volgens Van Buuren is de kern van Spinoza’s ethiek de bevrijding van bevoogding en het streven om in overeenstemming te leven met de wereld en met zichzelf. Een aantal sleutelbegrippen in Spinoza’s filosofie zijn de immanente, in de natuur-inwonende God, zelfbeschikking, (...) de rede, intuïtie, macht en zelftoe-eigening. In dit boek bespreekt Toon van Eijk deze sleutelbegrippen aan de hand van de analyse van Van Buuren en de filosofie van Maharishi Mahesh Yogi, de grondlegger van de Transcendente Meditatie (TM) techniek. Filosofische begrippen blijven echter tandeloos zonder mogelijkheden om deze ideeën te verwerkelijken. Een synthese van filosofisch redeneren en praktijken voor bewustzijnsontwikkeling is nodig. Hoewel Spinoza een ethiek zonder metafysica voorstond, is Van Eijk van mening dat daadwerkelijk wijs handelen moeilijk zonder enige metafysische bagage kan. (shrink)

O objetivo principal deste trabalho é apresentar a distinção entre ciência e cientificismo e, com base no trabalho de van Fraassen, intitulado A imagem científica (2006), discutir sobre as circunstâncias em que o cientificismo poderia ser repudiado. O cientificismo é uma corrente de pensamento que somente considera válido um conhecimento se ele for científico. Segundo essa corrente, os procedimentos da ciência natural seriam mais especiais, uma vez que, dentre outros motivos, eles são capazes de descrever regularidades e possibilitar predições. Dessa (...) forma, o cientificismo defende que os procedimentos não científicos não possuem valor algum, pois não seriam capazes de descrever regularidades e realizar predições como fazem os procedimentos da ciência natural. Trataremos de maneira crítica essa concepção, apresentando o argumento de van Fraassen de que a descrição de uma regularidade também pode ser construída por explicações não científicas. Em sua opinião, o poder explicativo de uma teoria vai além de sua importância empírica, ele é radicalmente dependente do contexto. Isso significa que as regularidades descritas por uma crença científica são também dependentes de explicações não científicas, como as explicações da psicologia, da história, da filosofia, da sociologia, etc. Assim, a forte predição que encontramos na ciência natural não é realizada somente com base na adequação empírica e científica, mas com base em um sistema de explicações não científicas. Isso torna incorreta a classificação do conhecimento científico como o mais verdadeiro ou especial por ser capaz de descrever regularidades e realizar a predições. Pretende-se, com isso, refletir se o conhecimento pode ser construído por outras áreas não científicas, sem que o conhecimento seja com isso prejudicado. Uma reflexão necessária que servirá para apresentar um dos problemas que tornam o cientificismo indesejável. (shrink)

En Les mots et les choses Foucault presenta y analiza el surgimiento del concepto de la vida en la ruptura epistémica que tiene lugar alrededor de 1800. De la ruptura de una determinada forma de saber van a surgir las condiciones de posibilidad para pensar la vida y, por lo tanto, "la vida" misma. En este artículo nos proponemos analizar la perspectiva de Foucault sobre la comprensión de la vida como fundamentalmente abierta a las determinaciones por parte de las constelaciones (...) del saber. Las ciencias de la vida operan con una noción de vida que se define desde un punto de vista negativo, es decir, por su relación con la muerte, a cuya amenaza está expuesta permanentemente. (shrink)

Niettegenstaande de tendens van het failliet van het multiculturalisme is multiculturele dialoog niet weg te denken in een zich globaliserende wereld. Taylor, Gadamer, Honneth en Kymlicka hebben een bijdrage geleverd op het vlak van de erkenning van identiteit, respect en waardering van verschil. Wij voeren het argument aan dat bovenstaande auteurs niet ontsnappen aan het postmodernistisch dilemma van zelfautonomie en slachtofferschap. Dit komt doordat zij in hun rationale vertrekken van het afzonderlijke subject en deze situeren in een ruimte-tijd waarin de (...) tijd slechts een historische rol heeft en de ruimte geen actieve rol speelt. Tegenover deze uitvloeisels van het postmodern denken stellen wij het eco-communau-tarisme. Vanuit de vaststelling dat het individu denkt, spreek en handelt in de context van zijn taal en cultuur en dus vanuit zijn gemeenschap, situeren wij dit subject en de gemeenschap tevens in een particulier territorium of het ecotoop. Door middel van Hacking’s sociaal constructivisme, het Leibniziaanse meerwereldenbeeld en het biologische paradigma als nieuw denkkader, structureren wij de gemeenschap volgens een cyclisch en een lineair tijdverloop. Het cyclische waarborgt de traditie van een gemeenschap, het lineaire doet de gemeenschap evolueren naar een moreel betere toekomst en heeft een transcendent statuut. Het eco-communautarisme biedt het kader voor een kwalitatieve evolutie van individuen en gemeenschappen. Het normerend aspect hiervan is de pluriforme en multiculturele dialoog. (shrink)

Philosophical questions can often be answered using evolutionary biology and evolutionary psychology. Of course, one needs a sound epistemology and philosophy os science to do so. Phenomenology and hermeneutics offer no escape route, however, because they are based on a wrong model of science. Evolutionary biology can explain teleology, the organization of nature, altruïsm, morality, and even our quest for meaning.

In deze bijdrage wordt een lans gebroken voor een groter aandeel van de zintuiglijkheid bij de kennisverwerving in het algemeen. Er wordt daarbij in grote mate ingespeeld op de mogelijkheden van de moderne technologie en van de ICT-toepassingen in het bijzonder. Deze maken het immers mogelijk om op interactieve wijze met de werkelijkheid om te gaan op een manier die afwijkt van de overwegend digitale modus van de traditionele kennisoverdracht. Het is een uitdagende evolutie, die grote gevolgen heeft voor de (...) invulling van het onderwijs. De analoge modus heeft echter ook haar rechten, omdat ze heel wat rijker is dan het beperkte begrippenkader dat vaak op een bijna totalitaire wijze op de werkelijkheid wordt losgelaten. We willen daarom graag aansluiten bij de moderne opvatting over een leerling als een lerend en adaptief systeem. Centraal in deze opvatting staat de interactie met de werkelijkheid en de mogelijkheid om hierbij gebruik te maken van “tools” en “interfaces”. De tools hebben zowel betrekking op de waarneming als op de actie, en er zijn ook cognitieve tools. Het gebruik van computertechnologie maakt het verder mogelijk om ook op het vlak van de interfaces heel sterk in te grijpen. -/- . (shrink)

-- Met voorwoord van Peter-Paul Verbeek -- Onze wereld wordt alsmaar digitaler. Informatie- en communicatietechnologie (ICT) heeft een ongekende invloed op ons dagelijks leven. We raken gewend aan omgevingen die op onze voorkeuren en zoekgeschiedenis zijn afgestemd, en verliezen daardoor de gemeenschappelijke wereld langzaam maar zeker uit het oog. De toename van ICT maakt het publieke gesprek steeds lastiger. De smartphone slokt de samenleving op. De publieke sfeer, van oudsher de vrijhaven voor democratisch overleg, staat onder druk. Filosoof Henriëtta Joosten (...) zwengelt met dit boek het publieke gesprek aan over de wereld die we met de inzet van technologie aan het creëren zijn. Dit leidt tot een prikkelende visie vol handreikingen aan professionals, geïnspireerd door het gedachtegoed van de politieke denker Hannah Arendt. (shrink)

Las nuevas tecnologías de la información van creando una nueva cultura que se denomina como cibercultura o ambiente digital, que incluye las tecnologías, las formas sociales de la producción tecnológica y las nuevas simbolizaciones y metáforas de la existencia de los hombres. Se presentan así algunos interrogantes fundamentales de inicio: ¿Cómo debe la iglesia responder a la nueva cultura virtual o cibercultura?, ¿Cómo se reflexiona teológicamente sobre la cibercultura?, ¿Cómo puede la iglesia usar el ciberespacio para hacerlo?, ¿Qué se está (...) haciendo en este campo de la ciberteología? Se analizan las posibilidades y límites de una reflexión llamada ciberteología, con base epistémica y comunidad académica todavía incipientes, pero que con una teología colaborativa puede aportar a la reflexión teológica del siglo XXI donde hay problemas graves para resolver desde la fe, como son la transmisión de la experiencia, la corporalidad y la presencia, el desafío a la autoridad y la solidaridad. (shrink)

La Inteligencia Artificial (IA) ha supuesto un gran avance para la humanidad en diversos campos; sin embargo, eso no implica que su actividad esté exenta de reflexión ética. La humanidad está enfrentado, y va a enfrentar en el futuro, numerosos desafíos que van a obligar a elaborar nuevas ideas para poder vivir a la altura de los tiempos. Entre esos desafíos encontramos el laboral y económico, el de mejoramiento humano, el militar y de seguridad y el político y jurídico, entre (...) otros. Así pues, una vez considerados los desafíos en el terreno de la IA, una referencia ética que puede servir para enfrentar dichos desafíos, puede ser el principio de responsabilidad de Hans Jonas. La lectura de este aporte ético puede facilitarnos unas primeras coordenadas para la orientación en medio de un horizonte de posibilidades nuevo para la humanidad y, adicionalmente, servir como punto de partida en el compromiso que deben asumir los diferentes saberes implicados en este novedoso campo. (shrink)

El trabajo realiza un indagación sobre los orígenes del concepto "América Latina", muestra los diferentes usos que se le han dado históricamente a este concepto como parte de su permanente resemantización, usos que van desde una intencionalidad re-colonizadora hasta otra liberadora. Se dialoga críticamente con aquellas posturas que sobrevaloran el papel de los conceptos en la historia.

El artículo realiza un indagación sobre los orígenes del concepto "América Latina", muestra los diferentes usos que se le han dado históricamente a este concepto como parte de su permanente resemantización, usos que van desde una intencionalidad re-colonizadora hasta otra liberadora. Se dialoga críticamente con aquellas posturas que sobrevaloran el papel de los conceptos en la historia.

Cet essai a été présenté à l’atelier sur La démocratie de l’espace et l’espace de la démocratie, qui a eu lieu à Newcastle, en Angleterre, le 11 janvier 2008. Une version antérieure a été présentée à l’Université de Tokyo le 13 novembre 2007. Il sera publié en néerlandais, traduit par Freek Jansens, sous le titre “het plannen van ruimtes van (on)mogelijkheid” dans une collection éditée par Maarten Hajer et Jantine Grijzen sur les questions de politique contemporaine. Il a été traduit (...) de l’anglais par Martin Blanchard et révisé par Daniel Weinstock. (shrink)

The concept of observability is of key importance for a consistent defense of Constructive Empiricism. This anti-realist position, originally presented in 1980 by Bas van Fraassen in his book The Scientific Image, crucially depends on the observable/unobservable dichotomy. Nevertheless, the question of what it means to observe has been faced in an unsatisfactory and inadequate manner by van Fraassen and this represents an important lacuna in his philosophical position. The aim of this work is to propose a characterization of the (...) act of observation able to give the necessary support to the ‘rough guide’ of ‘observable’ that can be found in the aforementioned book. Countering van Fraassen’s own statements, that observability is not a matter for philosophy, but for scientific inquiry only, we maintain that any attempt to deal with this subject by the philosophers is legitimate. We will show that van Fraassen ended up doing a philosophical analysis of observation himself, albeit in a fragmentary way. We believe that this question should be dealt with methodically, though, ‘following the rules’ of a ‘proper’ philosophical analysis, as we attempted to do in this work. We will propose a way of conceiving the act of observation, different from van Fraassen’s one, that can help not only to ground the distinction between observable and unobservable, upon which Constructive Empiricism rests, but to get this anti-realist position closer to scientific practice as well, which is one of its desiderata. Without neglecting the philosophical dimension of the issue, though. However, this proposal does not represent an ad hoc ‘solution’ for Constructive Empiricism, but a characterization aspiring to have a universal reach. (shrink)