Voor het eerst hebben jongeren onder de achttien in Duitsland en België deze maand gestemd, bij de Europese verkiezingen. Nederlandse leeftijdsgenoten hebben dit recht (nog) niet. Te beïnvloedbaar, ze kunnen nog niet verantwoord stemmen, klinkt het. Deze tegenwerpingen zijn oneerlijk. Ze gelden ook voor miljoenen anderen die al wel stemrecht hebben.

Van oudsher proberen liberaal-democratische samenlevingen private en publieke sferen gescheiden te houden. Individuen en bedrijven kunnen privaat handelen op de markt, winst maken en daar de vruchten van plukken. De publieke macht moet daar onafhankelijk van uitgeoefend worden, op democratische basis. Maar die strikte scheiding tussen privaat en publiek staat onder druk. Oligarchen beïnvloeden in veel landen de politiek, door partijdonaties en lobbyactiviteiten. Bedrijven reguleren hun eigen activiteiten, en overheden slagen er in een geglobaliseerde economie lang niet altijd in om (...) daar effectieve controle over te hebben. In dit boek presenteert Rutger Claassen een filosofische analyse van de relatie tussen privaat en publiek. In het feodalisme waren beide met elkaar verweven, op een ongezonde manier. De moderne, open samenleving ontstond in de 18e eeuw als een reactie daarop. Maar vandaag de dag lijken we een terugval te beleven. Opnieuw vermengen economische en politieke belangen zich, ten koste van burgers. Zijn we aangeland in een ‘neo-feodaal’ tijdperk? En hoe daarop te reageren? Voor iedereen die wil begrijpen hoe politiek en economie elkaar beïnvloeden, en hoe een filosofische blik ons daarbij kan helpen. (shrink)

-- Met voorwoord van Peter-Paul Verbeek -- Onze wereld wordt alsmaar digitaler. Informatie- en communicatietechnologie (ICT) heeft een ongekende invloed op ons dagelijks leven. We raken gewend aan omgevingen die op onze voorkeuren en zoekgeschiedenis zijn afgestemd, en verliezen daardoor de gemeenschappelijke wereld langzaam maar zeker uit het oog. De toename van ICT maakt het publieke gesprek steeds lastiger. De smartphone slokt de samenleving op. De publieke sfeer, van oudsher de vrijhaven voor democratisch overleg, staat onder druk. Filosoof Henriëtta (...) Joosten zwengelt met dit boek het publieke gesprek aan over de wereld die we met de inzet van technologie aan het creëren zijn. Dit leidt tot een prikkelende visie vol handreikingen aan professionals, geïnspireerd door het gedachtegoed van de politieke denker Hannah Arendt. (shrink)

Financiële technologische ontwikkeling, de zogeheten fintech, is hot en happening. De ontwikkelingen gaan snel maar leiden geregeld tot moreel kwetsbare praktijken. Een geautomatiseerd systeem de schuld geven van economische uitbuiting, uitsluiting en privacyschending is onzinnig. De auteurs gaan in op de vraag wat de rol van financiële ethiek (nog) is als de besluitvorming en gedragssturing bij en in het ontwerp van allerlei systemen (grotendeels) vooraf bepaald wordt. -/- Dit artikel is relevant voor financieel professionals die fintech vormgeven en/of gebruiken. Helaas (...) zijn er geen kant-en-klare oplossingen om moraliteit te programmeren. De auteurs roepen lezers daarom op om bij het managen van de nieuwe innovatiegolf te blijven streven naar vormen van goed bestuur en best practices. (shrink)

Emancipatie en integratie, nationalisme, machtsonderdrukking en privileges, (super)diversiteit en erkenning. Het zijn slechts een paar van de beladen termen waar we tegenwoordig veel mee geconfronteerd worden, en dat in de context van persoonlijke identiteitsvorming als in debatten omtrent groepsidentiteit, de vraag naar minderheidsrechten en de gepercipieerde conflicten met de zogenaamde democratische Westerse Verlichtingsidealen die daar vervolgens uit voortkomen. Heel veel van deze politieke discussies die momenteel gevoerd worden binnen de politiek en de media draaien om ‘identiteit’, waardoor dit concept helaas (...) tot een gepolitiseerd en polariserend begrip verworden is. (shrink)

Een veelgehoorde kritiek op islamitische scholen is dat kinderen er worden geïndoctrineerd en dat dit in strijd is met het doel van onderwijs in een democratische samenleving. Dit artikel onderzoekt de principiële vraag of ouders ervoor zouden kunnen kiezen om hun kind naar een school te sturen waar hij of zij geïndoctrineerd wordt, bijvoorbeeld omdat zij denken dat het kind op een religieuze school minder kans loopt te worden gestigmatiseerd. Daarnaast wordt bekeken of het waarschijnlijk is dat kinderen op islamitische (...) scholen in Nederland daadwerkelijk geïndoctrineerd worden. (shrink)

Het idee dat burgerschapsonderwijs noodzakelijkerwijs democratisch is omdat ze door een democratische staat wordt georganiseerd, is een bedenkelijke assumptie. Veronderstellen dat goed burgerschap overigens beperkt kan blijven tot een reeks van ‘meetbare’ kenniscomponenten (bv. kennis van presidenten, koningen), overtuigingen (bv., ‘er zijn mensenrechten’) en ‘competenties’ (bv. ‘kunnen omgaan met meningsverschillen’) is niet enkel een karikatuur maken van de democratie zelf, maar getuigt evenzeer van een democratisch paternalisme.

In dit artikel onderzoek ik of de standaardbenaderingen van burgerschapsonderwijs in de Lage Landen geschikt zijn om jonge mensen voor te bereiden om de huidige politieke realiteiten tegemoet te treden, laat staan om onrecht te bestrijden. Ik laat zien waarom een nadruk op ‘democratische principes’ of de rechtsstaat de status quo waarschijnlijk niet zal veranderen zolang opvoeders er niet in slagen de aandacht voor de waarheid te cultiveren die nodig is om te kunnen oordelen over rivaliserende normatieve claims. Met name (...) op tolerantie gebaseerde interpretaties van burgerschap zullen weinig bereiken in afwezigheid van burgerlijke deugden – vooral moreel oordelen en morele moed – die nodig zijn voor dissent. Dissent omvat minimaal een bereidheid om de waarheid te spreken tegen de macht. Maar het ernstigste probleem betreffende burgerschapsonderwijs op school betreft de legitimiteit ervan, gegeven dat dat onderwijs gebaseerd is op een door de overheid opgelegd curriculum met als doel een gewenste respons op de boodschap ervan op te leggen en te conditioneren. Daardoor staat het per definitie vijandig tegenover dissent. (shrink)

Intreerede In verkorte vorm uitgesproken op 16 november 2018 ter gelegenheid van de aanvaarding van het ambt van hoogleraar ‘Ethics of water engineering’ aan de faculteit Techniek, Bestuur en Management van de Technische Universiteit Delft.