Recently there is a renewed academic interest in religion bringing it back on the global political agenda. Religion in the post modern global order is fast emerging as a new organizing principle in the face of multi-polarity, trans-nationality and sweeping pluralisation of peoples. Contrary to the secularist self believe, the modern has failed to take over the tradition including religion. Rather a logical opposite seems to be happening, questioning the very presumptions of the modernity project. The present paper is a (...) narrative on this creative tension in the religious modern and post modern. The paper is crafted into four sections. First section seeks to pin down the genesis of “religious” in the search for social order and consciousness beyond the material world. Second section deals with the unfolding of enlightenment project and its manifest consequence with the birth of secularism master theory. Third section delves deep into the immediate Indian religious lived experiences under foreign rule up to the sweeping spell of globalisation. Fourth and last part of the essay makes a case for universality of a multicultural world and religious secularism. (shrink)

The book "Unnoticed Revolution. Richard Burthogge's Constructivist Idealism" focuses on the theory of cognition developed by Richard Burthogge, the seventeenth-century English philosopher and author, among other works, of the "Organum Vetus & Novum" (1678) and "An Essay upon Reason and the Nature of Spirits" (1694). Burthogge’s ideas had a minimal impact on the philosophy of his time and have hitherto not been the subject of a detailed study. Nevertheless, his writings contain a highly original concept of constructivist idealism, which, when (...) seen from a historical perspective, turns out to have anticipated the crucial points of that proposed a century later by Kant. It is because at the core of Burthogge’s epistemological position lies the claim that the external object of cognition is never presented to the mind directly, but always under the 'modus concipiendi', a particular form of conceptualisation of the external reality, performed in the manner and with the means determined by the structural and functional properties of the human cognitive powers. As a result, Burthogge clearly anticipates Kant in claiming that the external world is unknowable in itself, being accessible to the human mind only through the ‘phenomena’ that the mind itself co-produces. The need for deeper analysis of the works by the ‘forgotten’ philosophers of the seventeenth and eighteenth centuries has been recognised for at least ninety years. The discussed book tries to meet these expectations. Its direct aim is to increase our knowledge of early modern British philosophy. At the same time, the restoration of the memory of the idealist doctrine, anticipating by almost a century that of Kant, should enable us to draw some new conclusions about the internal logic and immanent dynamic of the development of the whole post-Cartesian thought. (shrink)

"Revolution in Structure?" Review of Thomas S. Kuhn. Droga po „Strukturze”. Trans. S. Amsterdamski. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2003.

Od końca XX wieku w Europie rozwija się instytucja ponadpaństwowego obywatelstwa europejskiego, które obecnie pozostaje komplementarne wobec członkostwa jednostki w strukturze państwa. Obywatelstwo związane jest głównie z państwem, zarówno genetycznie, jak i funkcjonalnie, zaś proces kształtowania się idei obywatelstwa i jej prawnego urzeczywistniania leży w cywilizacji europejskiej głęboko u początków państwowości. Podkreślić należy przy tym, iż to wydarzenia końca XVIII wieku we Francji bezsprzecznie dodały rozwojowi idei obywatelstwa nowej dynamiki, prowadząc do jej nowożytnej instytucjonalizacji. Przez stulecia porządek prawny panujący w (...) państwach europejskich determinował bowiem posiadanie przez jednostkę praw, które wynikały z jej przynależności do danej grupy społecznej (kręgu wolno urodzonych, grona zamożnych, czy danego stanu). Dopiero akty prawne doby Rewolucji Francuskiej wprowadziły kategorię praw podmiotowych jednostki. Słusznie przyjęło się uważać, iż Rewolucja Francuska stworzyła „nowego człowieka” − obywatela. Nieczęsto jednak zwraca się uwagę na fakt, iż burzliwe wydarzenia końca XVIII wieku we Francji doprowadziły do powstania różnych wzorców obywatela, zaś wszystkie one razem stały się podstawą dla prawnego urzeczywistnienia obywatelstwa państwowego w Europie. Podstawy ideologiczne gruntownych przemian dawała twórczość wielkich myślicieli Oświecenia, zwłaszcza zaś poglądy wyrażane przez Monteskiusza i Jana Jakuba Rousseau. Nie bez znaczenia pozostawały również społeczno-polityczne oraz gospodarcze koncepcje przedstawicieli szkoły fizjokratów i encyklopedystów (czy nawet utopijnych komunistów). Intelektualiści epoki proponowali kierunki zmian często zasadniczo od siebie odmienne, ale zawsze – teoretycznie przynajmniej – lepsze od stanu rzeczywistego. Przelewane na papier wizje uznanych pisarzy podsycały ogólny klimat niezadowolenia i przyspieszały dojrzewanie rozwiązań radykalnych. Intelektualna krytyka istniejącego status quo prowadziła wprost do przełomu, który miał uzbroić człowieka w więcej praw, poszerzyć horyzonty jego wolności i przekształcić poddanego w obywatela. (shrink)

Na długo przed rewolucją francuską oraz jej pierworodną Deklaracją Praw Człowieka i Obywatela w europejskiej myśli politycznej członek państwa przedzierzgnięty został z poddanego w obywatela. Ta fundamentalna zmiana w definiowaniu stanowiska jednostki w państwie korespondowała z humanistycznym postrzeganiem rozumu ludzkiego nie tylko jako instrumentu poznawania świata, ale też narzędzia głębokiej refleksji i krytycznej oceny mechanizmów światem rządzących. Siła rozumu kojarzona była przez oświeceniowych filozofów z porządkiem naturalnym, który jawił się przeciwwagą dla społecznych i politycznych realiów absolutnego władztwa monarszego. W XVIII (...) w. we francuskiej i niemieckiej filozofii państwa nastąpił istotny postęp w zakresie kształtowania się idei obywatela pojmowanego w sensie zbliżonym do Arystotelesowskiej istoty państwowej (politikon zoon). Stało się tak jednak w dużej mierze dzięki XVII-wiecznym angielskim reformom wolnościowym. Racjonalistyczne i materialistyczne podwaliny oświeceniowego światopoglądu konstytuowała też, powstała na bazie krytyki pism Thomasa Hobbesa, myśl Johna Locke’a, stymulująca do urządzania życia społecznego zgodnie z zaleceniami umysłu i potrzeb ludzkich, a wbrew bezwzględnym prawom samowładztwa, w tym jego monopolu na rację, który dusił inicjatywę jednostki. (shrink)