The ArgumentThis essay examines Freud's construction of a mythical moment during early childhood, in which differences between male and female sexual identities are said to originate. It focuses on the way in which Freud divides fear and envy between the sexes, allocating the emotion of fear to men, and that of envy to women. On the one hand, the problems of this construction are pointed out, but on the other hand, it is shown that even a much-maligned myth may still (...) provide food for thought.Then, four critiques of Freud which have been articulated by prominent feminist psychoanalysts – Karen Horney, Nancy Chodorow, Luce Irigaray, and Jessica Benjamin – are presented, as well as the alternative visions of sexual identities which these thinkers have developed. The basic metaphors or economies guiding these visions of sexual difference are appraised in terms of their breadth and depth, with particular reference to their ability to acknowledge and integrate the presence of fear and envy as passions which are evoked but also repressed in the face of sexual difference.From this angle, the contributions of Nancy Chodorow and Luce Irigaray are found to be more limited than those of Karen Horney and Jessica Benjamin, since the former two theorists allocate fear primarily or exclusively to men, as Freud has done, while they remain completely silent on envy. Differences in the scope or reach of the four feminist approaches are explained as a result of the theorists' differing perceptions of the social, political, and cultural position of women in patriarchal society. (shrink)

In de jaren vijftig raakte Michel Foucault gefascineerd door de fenomenologische psychologie. Vanaf de jaren zestig echter presenteert hij zichzelf als een ‘structuralist’ die slechts anonieme talige en architectonische structuren wil analyseren en die met nadruk wil afzien van elke interesse in de mens als individu of als subject. De psycholoog in hemzelf wordt als het ware hartstochtelijk verdrongen. Toch is er ook in het geval van Foucault sprake van een onvermijdelijke terugkeer van het verdrongene. Een belangrijk symptoom (...) hiervan vormt zijn opvallend ambivalente houding jegens de psychoanalyse. In zijn werk tekent zich een levenslange polemiek af met Freud, soms expliciet, doorgaans impliciet. Ondanks onmiskenbare sporen van latente bewondering en fascinatie blijft wantrouwen domineren. Steen des aanstoots vormen Freuds Drei Abhandlungen zur Sexualtheorie uit 1905. Volgens Foucault spreekt hieruit een medicalisering van de seksualiteit, die zich uit in medicaliserende technieken zoals het oprakelen en uitspreken van verlangens en de classificatie van ‘normale’ en ‘perverse’ vormen van seksualiteit. (shrink)

In de jaren tachtig ondergaat het denken van de Franse filosoof Michel Foucault een koerswijziging. in navolging van Nietzsche ervaart Foucault de actuele situatie als een moreel interregnum, waarin 'andere mogelijkheden' zich aandienen. Voorwaarde is dat men de geschiedenis benut om toegang te krijgen tot het heden. Alleen door de gewelddadigheid van haar geschiedenis op het spoor te komen, kan men de verborgen gewelddadigheid van het technocratische bestuursregime ontmaskeren. Wat Foucault in deze jaren ontsluit is de ethische dimensie (...) van zijn politiek-filosofische gedachtegang. Door, zoals hij het noemt, 'zichzelf tot moreel subject te constitueren' ontstaat er ruimte, niet alleen voor actualiteitskritiek, maar ook voor de ontwikkeling van een andere levenswijze. (shrink)

Iemand die uiteindelijk voor de PhD-positie wordt gekozen, moet in staat zijn om alle vakjes aan te kruisen. Maar één ding is vrijwel zeker: van een promovendus die de functie aanvaardt, wordt zelden verwacht dat zij het basisidee voor het onderzoek, de opzet, de methodologie of iets anders heeft bedacht. Men hoeft alleen maar trainable te zijn. Tijdens de jaren "onder contract" zal de kandidaat immers waarschijnlijk niet worden aangemoedigd om een eigen intellectueel pad te ontwikkelen, of om een (...) nieuwe en interessante richting in het onderzoeksveld uit te stippelen. In plaats daarvan zal van de kandidaat naar alle waarschijnlijkheid worden verwacht dat zij de ideeën van de promotor napraat en vaak zelfs volledig overneemt. (shrink)

Tussen zijn veertigste en zijn zestigste levensjaar was Jan Hendrik van den Berg (1914) een uitermate succesvol en populair auteur. Boeken van zijn hand, zoals Metabletica (1956) en Medische macht en medische ethiek (1969), waren ongekende bestsellers. Hij was de Nederlandse vertegenwoordiger van een belangrijke Europese stroming in de filosofie: de historische fenomenologie. In de jaren zeventig raakte hij echter in conflict met zijn tijd. Terwijl de Nederlandse publieke opinie een wending naar links doormaakte, bond Van den Berg de (...) strijd aan tegen verloedering, hooliganisme en anarchisme. Dit ging ten koste van zijn populariteit, maar niet van zijn productiviteit, noch van zijn innovativiteit. Tot op de dag van vandaag werkt hij aan een indrukwekkend , panoramisch oeuvre. Hij is de belangrijkste Nederlandse filosoof sinds Bolland. -/- Deze studie wil het werk van Van den Berg reconstrueren, situeren en beoordelen. Reconstrueren door de methodische en thematische coherentie ervan zichtbaar te maken. Situeren door het te confronteren met dat van andere, verwante auteurs zoals Husserl, Freud, Bachelard en Foucault. Beoordelen door na te gaan in hoeverre Van den Berg de inzet van zijn project, zowel inhoudelijk als methodologisch, waarmaakte. -/- Het werk van Van den Berg is geen curiosum, maar opvallend actueel. Hij onderzoekt het begin, de aanvang van wetenschappelijke en maatschappelijke ontwikkelingen waarvan het belang in de huidige situatie met nadruk zichtbaar wordt. Zijn beeldende stijl wekt de geschiedenis van de wetenschap tot leven, maar werd vaak als ‘anekdotisch’ afgedaan; zijn talent voor polemiek lokte soms felle reacties uit en zijn methodologische flexibiliteit maakte hem een gemakkelijk doelwit van academische kritiek. Aan de positieve kant van de balans staan echter zijn intellectuele enthousiasme en zijn internationale faam. Zijn werk verdient een rehabilitatie. (shrink)

Tussen zijn veertigste en zijn zestigste levensjaar was Jan Hendrik van den Berg (1914) een uitermate succesvol en populair auteur. Boeken van zijn hand, zoals Metabletica (1956) en Medische macht en medische ethiek (1969), waren ongekende bestsellers. Hij was de Nederlandse vertegenwoordiger van een belangrijke Europese stroming in de filosofie: de historische fenomenologie. In de jaren zeventig raakte hij echter in conflict met zijn tijd. Terwijl de Nederlandse publieke opinie een wending naar links doormaakte, bond Van den Berg de (...) strijd aan tegen verloedering, hooliganisme en anarchisme. Dit ging ten koste van zijn populariteit, maar niet van zijn productiviteit, noch van zijn innovativiteit. Tot op de dag van vandaag werkt hij aan een indrukwekkend , panoramisch oeuvre. Hij is de belangrijkste Nederlandse filosoof sinds Bolland. -/- Deze studie wil het werk van Van den Berg reconstrueren, situeren en beoordelen. Reconstrueren door de methodische en thematische coherentie ervan zichtbaar te maken. Situeren door het te confronteren met dat van andere, verwante auteurs zoals Husserl, Freud, Bachelard en Foucault. Beoordelen door na te gaan in hoeverre Van den Berg de inzet van zijn project, zowel inhoudelijk als methodologisch, waarmaakte. -/- Het werk van Van den Berg is geen curiosum, maar opvallend actueel. Hij onderzoekt het begin, de aanvang van wetenschappelijke en maatschappelijke ontwikkelingen waarvan het belang in de huidige situatie met nadruk zichtbaar wordt. Zijn beeldende stijl wekt de geschiedenis van de wetenschap tot leven, maar werd vaak als ‘anekdotisch’ afgedaan; zijn talent voor polemiek lokte soms felle reacties uit en zijn methodologische flexibiliteit maakte hem een gemakkelijk doelwit van academische kritiek. Aan de positieve kant van de balans staan echter zijn intellectuele enthousiasme en zijn internationale faam. Zijn werk verdient een rehabilitatie. (shrink)