ABSTRAKT: Centralnym tematem artykułu jest pojęcie wolności, które – wespół z odpowiedzialnością – było dla Szasza pojęciem najważniejszym, „cywilizującym”. W części pierwszej przedstawiam i analizuję definicję i uwarunkowania wolności w ujęciu Szasza, w części zaś drugiej przypominam odpowiedź Szasza na fundamentalne, zawsze aktualne pytanie: „jak ocalić nie tylko religijną, lecz i medyczną wolność”? Na zakończenie staram się uwidocznić sens tytułu książki Szasza na tle jego własnych poglądów. -/- *** -/- ABSTRACT: The central topic of the article is the concept of (...) freedom, which – together with responsibility – was the most important, “civilizing” concept for Szasz. In the first part, I present and analyse the definition and conditions of freedom according to Szasz, and in the second part I recall Szasz’s answer to the fundamental, always relevant question: “how to save not only religious, but also medical freedom”? Finally, I try to highlight the meaning of the title of Szasz’s book against the background of his own views. (shrink)

Ze słynnego passusu w Metafizyce Arystotelesa (984 a8-16) wynika jasno, że Anaksagoras urodził się wprawdzie wcześniej niż Empedokles, lecz to myśliciel z Akragas opublikował dzieła swe szybciej. Zaskakuje to, iż niemal jednogłośnie się przyjmuje, że fakt ów decyduje o hierarchii między Anaksagorasem i Empedoklesem: niemal wszyscy badacze zakładają, że starszy myśliciel był mocno zależny od młodszego. W artykule swoim staram się pokazać, iż aby utrzymać taki obraz historii filozofii starożytnej niektórzy słynni uczeni współcześni czynią zły użytek ze świadectw i wyrządzają (...) krzywdę nie tylko Stagirycie i Klazomeńczykowi, lecz również owej przyzwoitej mniejszości badaczy, którzy nie czują się zdolni przeoczyć faktu, że – według Alkidamasa – to Empedokles wysłuchał wykładów Anaksagorasa i mu zazdrościł, a nie – vice versa. *** A famous passage in Aristotle’s Metaphysics (984 a8-16) clearly implies that although the Clazomenian sage was born earlier than the philosopher from Acragas, it was Empedocles who was faster in publishing his own works. Surprisingly, it is almost unanimously assumed that this fact is decisive in establishing the hierarchy between Anaxagoras and Empedocles: almost all scholars presume that the older thinker depended heavily upon the younger. In my article I try to show that in order to maintain such image of the history of ancient philosophy some famous modern scholars misuse the testimonia and abuse not only Aristotle and Anaxagoras, but also that decent minority of researchers who feel unable to overlook the fact that – according to Alcidamas – it was Empedocles who had heard Anaxagoras and was jealous of him, not vice versa. (shrink)

Artykuł zawiera filologiczno-filozoficzną weryfikację „szkicu przekładu” fragmentów księgi Heraklita z Efezu, jakiego przed rokiem 1921 dokonał Henryk Elzenberg. Własnej próby tłumaczenia maksym Efezyjczyka nie oparł Elzenberg na ich źródłach, lecz na trzeciej edycji zbioru Die Fragmente der Vorsokratiker (1912) Hermanna Dielsa, który wyimki z oryginalnych passusów redagował czterokrotnie i rozmaicie przekładał. By jak najlepiej ocenić i zweryfikować Elzenbergowy „szkic przekładu”, autor przytoczył – kolejno – (1) źródła greckie, (2) własne ich tłumaczenia, (3) teksty greckie analizowanych „fragmentów” Efezyjczyka w redakcji Dielsa, (...) (4) ich niemieckie przekłady autorstwa Dielsa i – na tle ich wszystkich – (5) translatorskie próby Elzenberga. Zastosowana metodologia ułatwiła sformułowanie wniosku, że wierny był wprawdzie młody Elzenberg własnej zasadzie, by niczego – przekładów niemieckiego filologa nie pomijając – nie czytać „potulnie”, na niwie jednak stricte filologicznej bezwiednie padł ofiarą „bezradności” Dielsa, gdyż w jego „szkicu przekładu” aforyzmów Heraklita nic doprawdy nie świadczy o tym, aby (1) odkrył – albo przynajmniej przeczuwał – jakąkolwiek między nimi „współzależność” (Zusammenhang), i by (2) na jej podstawie sformułował jakiekolwiek własne wnioski filozoficzne, odzwierciedlające myśl Efezyjczyka. Najlepiej tego dowiodło porównanie fragmentu B67 z maksymą B53 na tle ich źródeł oraz ich przekładów. *** HERACLITUS IN ELZENBERG’S INTERPRETATION PART I: WHAT MISTAKES COULD THE AUTHOR OF THE TROUBLE WITH EXISTENCE HAVE EASILY AVOIDED, IF ONLY HE HAD VALUED THE SOURCES MORE THAN DIELS’ COLLECTION AND TRUSTED THEM AND HIMSELF MORE? SUMMARY The article contains a philological and philosophical verification of a “sketch of a translation” of the fragments of the book of Heraclitus of Ephesus, which Henryk Elzenberg made before the year 1921. Elzenberg did not base his own attempt to translate maxims of the Ephesian sage on their sources, but on the third edition of the collection Die Fragmente der Vorsokratiker (1912) compiled by Hermann Diels, who had four times edited and variously translated excerpts from the original passages. In order to best evaluate and verify Elzenberg’s “sketch of a translation”, the author has quoted – in succession – (1) the Greek sources, (2) his own translations of them, (3) Diels’ versions of the Greek texts of the Ephesian’s fragments analyzed here, (4) Diels’ German translations of them and – against all of these – (5) Elzenberg’s attempts at translation. The methodology used in the article has facilitated the formulation of a conclusion that although the young Elzenberg was faithful to his own principle of reading nothing whatsoever “meekly” – without overlooking the translations of the German philologist – nevertheless, on strictly philological grounds, he unwittingly fell victim to Diels’ “helplessness”, because in fact nothing in his “sketch of a translation” of Heraclitus’ aphorisms provides evidence that (1) he discovered – or at least presaged – any “connection” (Zusammenhang) between them, or that (2) he formulated on the basis thereof any philosophical conclusions, reflecting the Ephesian’s thought. The best proof of this emerges from a comparison of fragment B67 with maxim B53 based on the sources and the translations. (shrink)

There is much to indicate that the German scholars began a real, global revolution. I have become convinced that, apart from a very few exceptions, everyone in the last century, including world-renowned academics, put their trust in them. How is this possible? I am far from repeating the words: credo, quia absurdum, but it turns out that, up to the present, Diels’ and Kranz’s proposal has never been verified by anyone. This is clearly reflected as well in LSJ. It seems, (...) then, that Zeller, Diels and Kranz aliique permulti bear full responsibility for – ut ita dicam – the “ambiguities” that have since accumulated and piled up, layer on layer, all around B67. -/- I cannot connect ὀνομάζεται with <πῦρ> because of three clamant facts: (1) the absence of the relative pronoun ὅ between <πῦρ> and ὁκόταν (ut supra, passim); (2) the audacious attempt to give the phrase καθ’ ἡδονήν a sense that it never possessed; (3) the context in which fragment B67 was quoted. These are, in my opinion, real impediments to the road chosen by Zeller, Diels, Kranz, Kirk, Marcovich, Conche and countless others. I cannot circumvent them or pass them by in silence. Why was this so difficult for me, while for others it was so easy…? -/- Yes, I understood that, in order to somehow justify associating ὀνομάζεται with <πῦρ>, one must: (1) insert <ὅ> between <πῦρ> and ὁκόταν, and then (2) fit the word ἡδονή to <πῦρ>. But at the same time I realised that, unfortunately, the matter is not so simple, especially when one seeks at all cost to give the rather uncertain, and not the only, conjecture <πῦρ> some kind of name – whatever name, in fact – not according to someone’s pleasure, but according to the scent of those roots with which πῦρ was supposed to be mixed during sacrificial offerings. The whole enterprise is really perilous when we consider that for fire mixed with roots we have no name whatsoever attested by tradition, and that the context in which Hippolytus quoted B67 in no way indicates either the making of sacrifices or the smells associated therewith. -/- Wojciech Wrotkowski: Pleasure. New Research on Fragment B67 of Heraclitus of Ephesus, pp. 143-145. (shrink)

Aἰών. Eternity in the Theology of Heraclitus of Ephesus -/- This article presents an attempt to establish the Heraclitean meaning of the word αἰών in the fragment B52 (Diels-Kranz). In the author’s view the very starting-point and only sound basis for that kind of endeavor should be meticulous, unbiased analysis of relevant aphorisms of the Ephesian sage and corresponding testimonies. Synoptic scrutiny of them substantiates the understandable conclusion that proud Heraclitus had an unambiguous and independent opinion about eternity. His God (...) – identified with the one and common world – is eternal not only in his „material” aspect as πῦρ ἀείζωον (‘an ever-living fire’, B30), but also in „rational” one as Λόγος ἐὼν ἀεί (‘Logos existing always’, B1). Consequently, one of his various names is Aἰών (‘He Who Always Is’). (shrink)

Jakiej filozofii warto być wiernym, zwłaszcza w sofistopolis? Prolegomena do książki Seweryna Blandziego Między aletejologią Parmenidesa a ontoteologią Filona *** Artykuł unaocznia potrzebę wierności kilku ponadczasowym postulatom filozofii, które pobrzmiewają głośnym echem w książce Seweryna Blandziego Między aletejologią Parmenidesa a ontoteologią Filona. Służąc bezinteresownie prawdzie, rzetelny historyk filozofii musi – zarówno w samym sobie, jak i w kręgu osób sobie najbliższych – pielęgnować nie tylko dar uważnej obserwacji, bez którego nie nabywa nikt mądrości, lecz i cnotę męstwa, bez którego ani (...) w czynie, ani w słowie nie znajduje mądrość odzwierciedlenia. Słynne pytanie Leopolda von Rankego: Wie es eigentlich gewesen? powinien każdy współczesny badacz historii filozofii rozszerzyć: (1) jako filolog – do postaci: Wie es eigentlich geschrieben ist?; (2) jako filozof – do problemu: Wie es eigentlich gemeint ist? Jak długo historia filozofii będzie się wyrzekać ambicji ustalania jasnych i jednoznacznych odpowiedzi na pytania tego rodzaju, tak długo nie wydźwignie się z kryzysu, w jaki popadła zakwestionowawszy wartość i status prawdy. *** What kind of philosophy is deserving of our loyalty – especially in the sophistopolis? Prolegomena to Seweryn Blandzi’s book Between Parmenides’ Aletheiology and Philo’s of Alexandria Ontotheology The article reveals that one must be faithful to several timeless demands of philosophy, demands that resound loudly in Seweryn Blandzi’s book Between Parmenides’ Aletheiology and Philo’s of Alexandria Ontotheology. Serving the truth selflessly, a reliable historian of philosophy ought – both in himself and in the circle of his intimates – cultivate not only the gift of careful observation, without which nobody acquires wisdom, but also the virtue of courage, without which wisdom will not be expressed in deed or in word. Every modern researcher of the history of philosophy should broaden the famous question of Leopold von Ranke: Wie es eigentlich gewesen?: (1) as a philologist – to the form: Wie es eigentlich geschrieben ist?; (2) as a philosopher – to the problem: Wie es eigentlich gemeint ist? As long as the history of philosophy abdicates from providing clear and unambiguous answers to questions of this kind, it will not overcome the crisis it suffered after questioning the value and status of truth. (shrink)