Bu makalede Milet Okulu Filozofları ve ilk materyalistler olarak anılan Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes’in ontolojileriyle ilişkili olarak arkhe arayışı içerisinde tanrıyla ilgili görüşlerine yer verilecektir. Bazı düşünürler tarafından tanrı tanımaz olarak nitelendirilen Miletli filozofların evrenin ilk maddesi nedir sorusuna vermiş oldukları yanıtların aslında o dönemki Antik Yunan din anlayışıyla bazı önemli noktalarda bağdaştığı gösterilecektir. Makalenin sonunda bu düşünürlerin kendilerine ait bir teoloji ve tanrı düşüncesine sahip oldukları sonucuna varılacaktır. -/- In this article, ideas of the Milesian philosophers; Thales, (...) Anaximandros and Anaximes known as the first materialists will be included in this article with regards to their search for arkhe in relation to their search for god. It will also be shown that the answer to the question of arkhe by the Milesian philosophers who were accepted as atheist philosophers by some thinkers, is compatible with the Ancient Greece’s understanding of religion at some important aspects. At the end of the article, it will be concluded that these scholars have their own idea with regards to theology and god. (shrink)

Milet okulunun kurucusu ve tarihteki ilk filozof olarak Thales kabul edilmektedir. Genellikle bilim tarihi kitapları onunla ve kurucusu olduğu Milet okulu düşünürleri olan Anaksimandros ve Anaksimenes ile başlamaktadır. Felsefe, astronomi, matematik, geometri gibi farklı alanlarda çalışmalar yapmış olan bu bilim adamlarının oluşturduğu düşünce tarzı, günümüzde bilimsel düşüncenin de temelini teşkil etmektedir. Thales’in tarihteki ilk filozof olduğu fikrine karşı çıkanlar olsa da, evreni anlamaya yönelik teorik bir faaliyetin kayıtlı ilk örnekleri olarak Thales ve öncülüğünü yaptığı Milet (...) class='Hi'>okulu düşünürleri gösterilebilir (Doğrucan, 2020). Milet okulunu temsil eden bu üç bilim adamının, yaptıkları araştırmalarla Batı düşüncesinin de temellerini attıkları genel kabul gören bir gerçektir. Anadolu’da doğup büyümeleri ve bu topraklarda ilham alarak, fikirlerini dünyaya yaydıkları göz önünde bulundurulduğunda, ne kadar değerli oldukları ve bıraktıkları mirasın önemi bir kez daha ortaya çıkmaktadır. Bu tarihi kişiliklere ve ortaya koydukları fikirlere ülkemizin kültürel mirasını oluşturan ve zenginleştiren önemli birer soyut kültürel miras değeri olarak bakmak ve değerlendirmek her zaman faydalı olacaktır. Bu bölümde, öncelikle genel olarak Milet okulu ve bu okulun temsilcileri ile onların felsefi düşünceleri hakkında genel bilgi verilmiştir. Bölümün ikinci ana başlığı altında ise Milet okulunun kurucusu ve baş temsilcisi olan Miletli Thales’in hayatı hakkında ve farklı alanlarında bıraktığı miras ve yaptığı katkılar konusunda daha ayrıntılı bir şekilde durulmaya çalışılmıştır. (shrink)

Bu makalede, Milet Okulu doğa filozoflarının ontolojileri çerçevesinde töz hakkındaki görüşlerine yer verilmektedir. Buna göre, öncelikle, töz kavramının felsefi tartışmalarda neden farklı şekillerde ele alındığını açıklamak için kavramın kökeni ve çeşitli anlamlarına yönelik tespitler aktarılmaktadır. Bu tespitlerden hareketle, Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes'in her şeyin ilk ilkesi (arkhe) arayışında ulaştıkları sonuçların töz olarak kabul edilebileceği ve onların farklı nitelikte olan tözlerinin felsefi töz kavramının çeşitli özelliklerine atıfta bulunduğu ortaya konulmaktadır. Nihai olarak, makalenin amacı Miletli filozofların töze ilişkin kavrayışlarının birbirine (...) paralel olduğunu, ancak töze atfettikleri özelliklerin farklılaştığını ve bu noktada Anaksimenes’in töz kavrayışının diğer düşünürlere oranla daha kapsayıcı olduğunu ortaya koymaktır. (shrink)

İonya, MÖ 1000’lerde 12 İon koloni şehrinin birlikteliğiyle oluşmuştur. İonlar bir denizci topluluğuydu ve kültürel etkileşimleri, halkına sunduğu özgürlükçü alan onların düşünsel duruşunun önemli nedenlerindendi. İonya doğayı anlama, görünenin ve değişenin ardında yatan değişmeyen temel ilkenin ne olduğu konusunda rasyonel bir tutumun, girişimin ortaya konduğu önemli bir merkezdi. Bu 12 şehirden en önemlisiyse Milet’ti (Rasyonalist, 2020). İsmi, İon dilinde Miletos, Dor dilinde Milatos, Aiol dilinde ise Millatos’dur (Gür, 2010: 225). Ortaçağda tiyatronun üzerindeki kaleden dolayı Palatia olarak anılmış, Türk egemenliğine (...) girdikten sonra Balat olarak anılmıştır (Erşen, 2007: 207). Bu ad, harabelerin antik dönemdeki büyük kralların sarayları olduğu inancından doğan ve Yunanca’da saray anlamına gelen Palatia sözcüğünün bozulmuş halidir (Freely, 2008: 131). (shrink)

Ahlak ve ahlaki değerler insanın varoluşuyla başlayan bir olgudur. Ahlak, insanın yaşamını devam ettirmesi için gereklidir. Ahlâki değerlerden uzak bir ferd düşünülemeyeceği gibi, milletler ve toplumlar da düşünülemez. Ahlâkî değerler insanları ister istemez kuşatır ve yaşamın idamesini sağlar. İnsan varlığının yaşam koşullarını bu denli etkileyen bir olguyu tez konusu seçmemdeki amacı, özelde Stoa Ahlakı’nı, genelde ise ahlak felsefesini araştırmak ve ahlak olgusunu anlaşılmasına katkıda bulunmaktır. Stoa Okulu milattan önce üç yüzlü yıllarda Kıbrıslı Zenon’un (335-264) öncülüğünden kurulmuştur. Kıbrıslı Zenon insan (...) için en önemli olanın ahlak olduğunu ve ahlak felsefesi (etik) yapmanın felsefenin en temel sorunu olduğunu vurguluyordu. Ahlak felsefesi dışındaki diğer bilimler ahlak felsefesi (etik) yapmak için gereklidir. Zenon’dan sonra gelen filozoflar da aynı çizgiyi takip etmişlerdir. Onun bu felsefi düşüncesi Stoa Okulu’nun son filozofu olan Roma İmparatoru Marcus Aurelius Antoninus’a (121-180) kadar sürdü. Ahlâkın üzerinde bu denli çok durmuş olan bu felsefî anlayışın ahlâkının ne olduğunu anlamak için, dikkate alınması gerektiğini düşünmekteyim. İnceleme konum olan “Stoa Okulu’nda Felsefe ve Ahlak” yukarıda belirttiğim hususa değinen bir çalışmadır. Bu çalışmamın ilk bölümünde Stoa Okulu’nun tarihi gelişimini, temel görüşlerini ve diğer felsefî akımlarla etkileşimini anlattım. Bunu yapmamdaki amacım, Stoa’nın ahlâk anlayışını açıklamaya bir ön hazırlık teşkil etmesiydi. İkinci bölümde ahlak felsefesi ve ahlâk felsefesi yönünden Stoa’yı etkileyen filozoflara değindim. Üçüncü bölümde ise, bütün bunlardan faydalanarak Stoa ahlâkı üzerinde durdum. Son bölümde, fatalizm- kadercilik kavramları çerçevesinde, Stoa fatalizmine ve İslam kaderciliğine değindim. Bu bölüm özellikle Fatalizm ve kadercilik kavramlarının karıştırılması ve birbirinin yerine kullanılması açısından önemliydi. Buna elimden geldiği kadar açıklık getirmeye çalıştım. (shrink)

İonya, MÖ 1000’lerde 12 İon koloni şehrinin birlikteliğiyle oluşmuştur. İonlar bir denizci topluluğuydu ve kültürel etkileşimleri, halkına sunduğu özgür- lükçü alan onların düşünsel duruşunun önemli nedenlerindendi. İonya do- ğayı anlama, görünenin ve değişenin ardında yatan değişmeyen temel ilkenin ne olduğu konusunda rasyonel bir tutumun, girişimin ortaya konduğu önemli bir merkezdi. Bu 12 şehirden en önemlisiyse Milet’ti.

The paper deals with the beginning and the main properties of the science of nature (he peri physeos historiê). According to Themistius (DK 12 A 7), the founder of this kind of Ionic philosophy is Anaximander of Miletus because he was the first who wrote about nature (especially a cosmography and a cosmogony) and developed three main principles of nature: 1. Nature has a mathematical structure (Arist. De coelo I3 295b10-14.32); 2. nature has a physical structure (DK 12 A 10-11); (...) and 3. nature follows natural laws (DK 12 A 9). The origin of this introduction lies in the prolongation of primitive expectations of constancy. It is especially argued that the shift from mythos to logos is characterized by the depersonalization of nature and the introduction of theoretical terms. In fact, the "apeiron" of Anaximander seems to be something similar to a theoretical term, because Anaximander seems to have realized that the explanans of nature cannot be one of its explananda like water (Thales) or air (Anaximenes). (shrink)

This study aims to examine the Islamic Theological School that was opened in Nicosia back in 1932 to meet the chaplain needs of the Cypriot Muslims. In this context, how the Islamic Theological School was welcomed among the groupings of the period, its physical structure, teaching staff, and students were all addressed within the framework of the education program and the closure process. The "Foundation Files" in the National Archives and Research Department in the TRNC and the newspaper collections of (...) the period and the "British Colonial Documents" in the Archives of the General Directorate of the Foundations of Cyprus are the main sources of our research. Documentation method, which is one of the qualitative research methods, was used in the study. In this context, the documents that could be accessed in the researches related to the subject of the study are examined and described for the objectives of the study. In conjunction with the madrasas in Cyprus becoming dysfunctional until the end of the 1920s, the wrecked Great Madrasah building in Nicosia, which had the purpose of training personnel such as imams, preachers, chaplains and muezzins for the mosques, was demolished and a school called Islamic Theological School was built instead. The opening of the Islamic Theological School led to important debates between the two opposition groups of the time, the Halkçılar and the Evkafçılar. Halkçılar are the group of people who advocate the adoption of the revolutions and reforms of the newly established Turkish Republic also by Turkish Cypriots. For this reason, they strongly criticized the opening of the Islamic Theological School on the grounds that it would cause reactionism and bigotry. On the other hand, the concept of Evkafçılar is used for people who represent tradition and are close to the current British rulers. Evkafçılar advocated the opening of the Islamic Theological School by stating that it was a social need. Accordingly, both groups used the press effectively as a means of conveying their own thoughts. The halkçı group used the newspapers called "Söz" and "Masum Millet" and the evkafçılar group used the newspaper called "Hakikat" as a means to convey their views to the society. In the shadow of the discussions between the two groups, the Islamic Theological School, which was built in 1932 in place of the wrecked Great Madrasah building in the northeast of Selimiye (Hagia Sofia) Mosque in Nicosia, was built as a single-floor building and a gable roof system was used on its roof. Funds were appropriated by Education (Hatib Ahmed Efendi) Foundation for supplying the school's materials such as tables, chairs, cabinets, sofas, and armchairs. In 1932, when the Islamic Theological School began educating, there were only three professors and one teacher in its teaching staff. Hürremzâde Hakkı Efendi, one of the professors, was both the school director and the Fatwa Emin. One of the other professors was an imam and the other one was a fatwa clerk. And Muallim Ahmed Fehim Efendi undertook the duty of imamate. According to the documents examined, the aforementioned faculty members have taught religious and human sciences-oriented courses in the school. As far as we can identify from the documents open to research in the archives, in the years between 1932 and 1950, when the Islamic Theological School was open, a total of 11 students were educated in this school. In the first year of this school, which started education with three students only, students were given a monthly scholarship of 15 shillings. In addition, the students were both able to practice as assistants to muezzins in the mosques during the month of Ramadan and they were also provided with economic support. After graduation, the students were nominated as imams, muezzins and devirhan. The Islamic Theological School was closed in 1950 because there was no student demand. Despite the fact that 11 people received education in 18 years between the school's opening year 1932 and 1950, and the annual reports published by General Directorate of Foundations stated that the Islamic Theological School continued its services satisfactorily under the upervision of its Fatwa Emin, these statements were unrequited in reality. The Islamic Theological School started to serve in the shadow of the debates between the opposition groups of its time. The parties of the discussions are divided into two groups: Halkçılar and Evkafçılar. The first group opposed the opening of the school by claiming that the financial resources of the General Directorate of Foundations would be spent unnecessarily and that the students to be educated would be raised with reactionism and bigoted ideas. The second group, Evkafçılar, approached the issue with a need-centred approach and defended the necessity of a school to educate religious officials. The mentality of the populist group reflects the ideology of the young Turkish Republic and this is clearly seen in their defence mechanisms. Evkafçılar, on the other hand, did not pay the required attention to the Theological School despite their discourses of necessity. As a result, the power struggle of these two groups aiming to hold the leadership of the Turkish Cypriots caused the Theological School to be adversely affected. Very low salaries of religious officials working in existing mosques and low fees being paid to the graduates of the Theological School who were employed in mosques were other factors that reduced the demand for Theological School. As a result, those who saw low-paid religious officials who had difficulty even getting along did not seek education to become religious officials and their families never pointed such way to them. The fact that a very limited number of students attended Theological School did not lead General Directorate of Foundations to alternative solutions. As the Islamic Theological School was not well organized, the issue of religious officials was felt more and more by the muslim people in the following years in Cyprus where many villages do not even have religious officials. (shrink)

Frankfurt Okulu'nun kurucu üyelerinden ve 20. yüzyıl eleştirel düşünce dünyasının köşe taşlarından biri olan Herbert Marcuse'nin 1969 yılında, bütün dünyanın halk ayaklanmalarıyla ve toplumsal hareketlerle çalkalandığı sıcak günlerde yayımlanan kitabı Özgürlük Üzerine Bir Deneme ele aldığı konuları ve tespitleriyle günümüzde de önemini koruyor. Bu kısa ama çarpıcı makale, Sol'un teorik ve pratik yeniden inşası ve eleştirel düşüncenin doğru mecralarda ilerleyişinin sağlanması açısından mutlaka okunması ve derinlemesine irdelenip tartışılması gereken eserlerin başında gelir. İleri endüstri toplumuyla rekabete giren sosyalist blok, bu (...) rekabetin bir sonucu olarak, kendi hedeflerinden saparak rekabet ettiği sistemin değerlerinin egemen olduğu bir sisteme kaymıştır. Bu kayma, Marcuse'ye göre, geleneksel özgürlük anlayışını geçersiz kılmıştır. Artık, insanların gereksinimleri özgürce kendileri tarafından geliştirilmediği için, “herkesten yeteneğine göre, herkese gereksinimine göre” ilkesinin işe yaramayacağı bir aşamadayız. Öyle ki, kendilerinin özgürce geliştirdikleri gereksinimlere sahip olmadıkları sürece, üretim araçlarının işçiler tarafından sahiplenildiği durumda bile, toplum baskıcı bir toplum olabilir. Dolayısıyla, özgürlüğünün olanakları başka yerlerde aramak gerekir. Marcuse de, Özgürlük Üzerine Bir Deneme kitabında, bu yeni durum içerisinde özgürlüğün yeni olanaklarını aramaktadır. (shrink)

Annales Okulu, farklı disiplinlerden yararlanarak gündelik yaşamı ve kültür çalışmalarını tarih incelemelerinin merkezine yerleştirmiştir. Böylelikle siyaset, tarihin temel belirleyeni olmaktan çıkartılarak, uygarlıklara ve zihniyet biçimlerine ilişkin belirlemeler yapılabileceği iddia edilmiştir. Bu bağlamda, tarihsel süreci anlayabilmek için öznelerin niyetlerinden ya da eylemlerinden ziyade, toplumsal yapının özelliklerini açıklamak daha değerli hale gelmiştir. Bu çalışmada da tarihin ele alınış biçimindeki bu değişimle birlikte ortaya çıkan tarihsel yöntem sorunu, Annales Okulu üyelerinden Marc Bloch ve Fernand Braudel’in tarih görüşlerinden hareketle incelenecektir.

Bu çalışma, Antik Yunan felsefesinde görünüş-gerçeklik problemi üzerine odaklanan ve bu bağlamda 'arkhe' kavramını değerlendiren bir analiz sunmaktadır. Arkhe, gerçekte değişenin ardında değişmeden kalan ancak durumları veya görünüşleri değişen bir ilke veya töz olarak kabul edilmekte ve bu bağlamda varlığın gerçekliği ile görünüşü arasındaki ilişkiyi açıklamak için kullanılmaktadır. Miletli filozoflar, arkheyi varlık için temel ilke olarak görürler ve bu ilkenin varlık üzerindeki değişimlerin arkasındaki sabit unsuru temsil ettiğini savunurlar. Bu unsur doğanın temelini oluşturur ve varlık ile onun görünüşü arasındaki ayrımı (...) açıklar. Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes'in arkhenin ne olduğunu belirleme girişimleri varlığın gerçekliği ile görünen kısmı arasındaki ilişkiyi anlama çabalarını yansıtır. Bu kapsamda makalede öncelikle felsefenin doğuşunun gerekli koşulları belirlenerek Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes'in arkhe kavramına yükledikleri farklı anlamlar ve arkheye yönelik yaklaşımları varlık anlayışları çerçevesinde değerlendirilmektedir. Böylece Arkhenin nasıl evrildiği ve bu kavramın görünüşün ötesindeki gerçekliği anlama çabalarına nasıl katkıda bulunduğu incelenmektedir. Ayrıca makalede Anaksimandros ve Anaksimenes'in arkhenin değişen durumlarını ayrılma-kopma veya yoğunlaşma-seyrekleşme işleyişi ile açıklamaları neticesinde görünüş-gerçeklik ayrımını temellendirme konusunda derinlemesine bir perspektif sundukları vurgulanmaktadır. Özellikle Anaksimandros'un 'apeiron' olarak adlandırdığı ilkenin, duyulardan ziyade akıl yoluyla kavranabilen bir gerçekliği temsil ettiği ve bu yönüyle görünüşün ötesinde bir anlam taşıdığı iddia edilmektedir. Nihai olarak apeironun belirli olmayan bir niteliğe sahip olduğu değerlendirilerek maddi bir yapıda olmasına rağmen duyularla algılanabilen olandan daha temel bir nitelikte olabileceği tespit edilmekte ve görünüş-gerçeklik meselesinin ele alınmasında apeironun diğerlerine kıyasla daha uygun bir yapıda olduğu öne sürülmektedir. (shrink)

Sinizm, Antik Yunan’a dayanan bir kavramdır ancak son yıllarda farklı disiplinlere konu olmaya başlamıştır. Dünyevi her şeyin, mutluluğun önündeki engel olduğuna ve erdemin mutluluğa giden en yüksek ve en biricik değer olduğuna inanan Kinik Okulu ile ortaya çıkmış bu felsefi görüş, zamanla bağlamından uzaklaşmıştır. Günümüzde sinizm, kötümser ve güvensiz bireyleri tanımlayan bir anlam kazanmıştır (Dhar, 2009). Tüketici sinizmi ise bu bakış açısının işletmelere yansıyan şeklidir. İşletmelerin kendi çıkarları doğrultusunda hareket ettiğine, tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarını önemsemediklerine ve hatta hilekâr olduklarına (...) yönelik bu inanç, doğal olarak bu tüketicilerin tüketim davranışlarına da yansımaktadır. Referans gruplarının etkili gücü ise dijital ortamların sunduğu imkânlarla güçlenerek tüketici sinizminin yayılmasını kolaylaştırmaktadır. Bu nedenle tüketici sinizmi, işletmelerin ve araştırmacıların titizlikle üzerinde durmaları gereken bir konu haline gelmiştir. Eski bir tarihi olmasına rağmen son yıllarda fark edilen bu kavram pazarlama dünyasında da yeni yeni yerini bulmaktadır. (shrink)