La Revista chilena de salud publica de la Universidad de Chile se interesa en la genesis de Neuroartes. Entrevista.

First published in 1991. Routledge is an imprint of Taylor & Francis, an informa company.

Příspěvek se snaží ukázat, jaký dopad mělo poznávání přírody Nového světa na utváření specific- kých podob raně novověké vědecké kooperace a vědy obecně. Záměrem textu je prezentovat originální metody a formy vědění, které v souvislosti s kooperativním poznáváním Nového světa především ve Španělsku vznikaly a jež v soudobé Evropě neměly obdobu. Studie tak chce poukázat na význam, který mělo poznávání Nového světa Španěly v procesu tzv. vědecké revoluce, resp. proměny vědecké praxe i teoretických episte- mologických schémat.

Primary and secondary processes are the foundational axes of the Freudian mental apparatus: one horizontally as a tendency to associate, the primary process, and one vertically as the ability for perspective taking, the secondary process. Primary process mentation is not only supposed to be dominant in the unconscious but also, for example, in dreams. The present study tests the hypothesis that the mental activity during REM-sleep has more characteristics of the primary process, while during non-REM-sleep more secondary process operations take (...) place. Because the solving of a rebus requires the ability to non-contexually condensate the literal reading of single stimuli into a new one, rebus solving is a primary process operation by excellence. In a replication of the dream-rebus study of Shevrin and Fisher (1967), a rebus, which consisted of an image of a comb (German: “Kamm”) and an image of a raft (German: “Floß”), resulting in the German rebus word “kampflos” (Engl.: without a struggle), was flashed subliminally (at 1 ms) to 20 participants before going to sleep. Upon consecutive awakenings participants were asked for a dream report, free associations and an image description. Based on objective association norms, there were significantly more conceptual associations referring to Kamm and Floß indexing secondary process mentation when subjects were awakened from non-REM sleep as compared to REM-awakenings. There were not significantly more rebus associations referring to kampflos indexing primary process mentation when awakened from REM-sleep as compared to non-REM awakenings. However, when the associations were scored on the basis of each subject’s individual norms, there was a rebus effect with more idiosyncratic rebus associations in awakenings after REM than after non-REM-sleep. Our results support the general idea that REM-sleep is characterized by primary process thinking, while non-REM-sleep mentation follows the rules of the secondary process. (shrink)

Since the beginning of the twenty-first century there has been an increasing awareness that software rep- resents a blind spot in new media theory. The growing interest in software also influences the argument in this paper, which sets out from the assumption that Alan M. Turing's concept of the universal machine, the first theoretical description of a computer program, is a kind of bachelor machine. Previous writings based on a similar hypothesis have focused either on a comparison of the universal (...) machine and the bachelor machine in terms of the similarities of their structural features, or they have taken the bachelor machine as a metaphor for a man or a computer. Unlike them, this paper stresses the importance of the con- text as a key to interpreting the universal Turing machine as a bachelor machine and, potentially, as a self-portrait. (shrink)

Fideism, as a philosophical and theological view, is defined in various manners. Sometimes it is defined as the priority of faith over accounts of all kinds of cognition based on human reason. The Geneva reformer John Calvin (1509–1564) was a fideist, and he simultaneously admired Saint Augustine — traces of that admiration can be found very easy in the chief Calvin’s work Institutio christianae religionis. However, this does not mean that he shared Augustinian views on faith‑reason relations. John Calvin adopted (...) late‑Augustinian interests, and was especially concerned with the issue of predestination. The Geneva reformer was the author of the double predestination doctrine. The chief claim of this doctrine is that: God intended one part of humanity for salvation; and the other one for damnation. This conclusion was supported with numerous quotations from the Old and the New Testament, and followed from the accepted exegetic principle that all words of the Holy Scripture are to be understood literally. Calvin also acted selectively and did not take into account other passages of the Bible contrary to them in sense. These different, even contradictory words and quotations create an incoherent image of God, which Calvin left unexplained as one of God’s mysteries. According to this image, God is a petulant despot, who by his irrational will treats people with unequal measure. God has settled a priori who would be saved and who would be damned, so the will of concrete man to act well or badly is without importance. In consequence, God is responsible for the evil and sins committed by people. Calvin’s God is unfair because he is merciful for one man, but not for other one. In approving a voluntaristic image of God, Calvin started becoming, particularly in the doctrine of double predestination, an extreme fideist, much more than his master Augustine. However, in later decades (especially in the seventeenth century), Calvin’s version of Christianity gaverise a rebellion against the double predestination doctrine, first in the ranks of the Dutch Calvinistic theologians (Armenians), and later in the circles of the English philosophers (Cambridge Platonics). In the end, Calvinism became a compromised Christianity and essentially contributed to the development of deism and atheism in Western European Countries in the eighteenth century. (shrink)

Understanding the buying and shopping behaviour of current and potential consumers is essential in formulating a successful marketing strategy. It is no longer sufficient for companies to merely produce goods or provide services; companies must know who their consumers are, why they buy, when, where and at what price they buy, and what benefits they expect to gain from the purchase. Companies also need to identify how far consumers are willing to travel to make their purchases and whether the size (...) of the sales area plays a significant role in their preferences. Retailers must also determine whether their customers prefer online shopping or want to buy and spend their leisure time in shopping centres. The paper aims at presenting the selected current trends in buying and shopping through elaborating an overview of the selected research studies and secondary data. The paper also gives an overview of contemporary trends in shopping, customer preferences with regard to types of retail outlets, e-commerce as such, buying and shopping in the online environment and, last but not least, the changes in consumer behaviour during the COVID-19 pandemic. -/- Pochopenie nákupného správania súčasných a potenciálnych spotrebiteľov je podstatou úspešnej marketingovej orientácie na trhu. Nestačí už len vyrábať výrobky, resp. Poskytovať služby, je potrebné poznať, kto je spotrebiteľ, prečo nakupuje, kedy a kde nakupuje, za akú cenu a aký úžitok od nákupu očakáva. Akú vzdialenosť je ochotný prejsť za nákupmi, či hrá v tejto preferencii podstatnú úlohu predajná plocha predajne, alebo vzdialenosť. Či preferuje online prostredie, alebo chce okrem nákupov (hlavne) v nákupných centrách tráviť aj svoj voľný čas. Cieľom nášho príspevku bolo zhodnotiť vybrané súčasné trendy v nakupovaní prostredníctvom spracovania prehľadu vybraných výskumov a sekundárnych dát. V príspevku sa stručne venujeme prehľadu súčasných trendov v nakupovaní, preferenciám spotrebiteľov podľa typu predajní, elektronickému obchodu ako takému, nakupovaniu v online prostredí a v neposlednom rade aj zmenám v spotrebiteľskom správaní počas trvania pandemie COVID-19. (shrink)

This study examined the relationship between psychopathy and two components of empathy including a cognitive component (e.g., perspective-taking ability) and an affective component (e.g., compassion) in a community sample. The Psychopathic Personality Inventory Short Form was used to assess psychopathy and several psychological measures were used to test empathy including the Interpersonal Reactivity Index, the Diagnostic Analysis of Nonverbal Accuracy-2, and the Test of Self Conscious Affect -3. Across instruments, psychopathy (as a unitary construct) appeared to be negligibly correlated with (...) perspective-taking scales and negatively correlated with the affective components of empathy. Findings indicated that the emotional deficits were noted most prominently for the behavioral component of psychopathy. Results also showed that higher psychopathy scores in community participants were linked to higher levels of antisocial conduct. (shrink)

The contribution focuses on philosophical issues of justice of positive law in the light of the social teaching of John Paul II. The analyses start with consideration of anthropological foundations of justice as virtue, develop with the reflexion upon justice of actions realizing justice and finally arrive at examination of the criteria of justice of law. -/- It is argued that relations between a human being and goods (ends of actions) form ontological basis of natural law and justice of actions (...) – orders and prohibitions are secondary in respect to these relations. An aim of just law (and natural law) is not preservation or restoration of abstractly understood moral order based on norms – orders and prohibitions) but integral development (good) of a person – a being possessing dignity. John Paul’s II philosophy of law takes advantage primarily of Thomas Aquinas’ approach to law and combines it with constructions which are typical for modern human rights protection. John Paul’s II conception of natural law is anthropocentric and bases on subjective rights thinking. Human dignity and human rights which derive from it provide basic criteria for the justice of law. Human rights as subjective rights disclose natural law which is understood as a set of goods for a human person. These goods are ends of actions and as such they determine actions and their forms. This point of view is compatible with Aquinas’ definition: “law is nothing but a rational plan of operation, and … the rational plan of any kind of work is derived from the end” (Summa contra gentiles, lib. 3, cap. 114, n. 5). -/- Positive (human) law which is not just has no normative power in this sense that it does not in itself provide reasons for concrete actions of a concrete actor. Sometimes there are moral reasons for following unjust law, however if its norm prescribes actions which are wrong in themselves (internally wrong) there is moral obligation to act contrary to such a legal norm. -/- Zasadniczym przedmiotem opracowania jest filozoficzna refleksja Jana Pawła II nad sprawiedliwością prawa stanowionego. Analizy przebiegają od zagadnienia antropologicznych podstaw sprawiedliwości poprzez problematykę działań realizujących sprawiedliwość do zagadnienia sprawiedliwości prawa stanowionego. Opracowanie zamykają uwagi wskazujące na kontekst teologiczny istotny dla problematyki sprawiedliwości, którego analiza wykracza jednak poza podjęte zamierzenie koncentrujące się na problematyce filozoficznoprawnej. Argumentuje się, że u podstaw tej refleksji leży namysł nad relacją człowieka do dobra, która stanowi ontologiczną podstawę prawa naturalnego i sprawiedliwości – nakazy i zakazy są wtórne wobec tej relacji. Celem prawa i sprawiedliwości jest dobro konkretnego, obdarzonego godnością człowieka, a nie np. przywracanie abstrakcyjnie pojętego porządku moralnego. Od strony konstrukcji teoretycznej, filozofia prawa Jana Pawła II jest osadzona przede wszystkim na koncepcji Tomasza z Akwinu łączonej z konstrukcjami typowymi dla współczesnej ochrony praw człowieka. To w godności i wynikających z niej prawach człowieka poszukiwać trzeba zasadniczych treściowych kryteriów sprawiedliwości prawa. Prawa człowieka jako prawa podmiotowe są podstawowym wyrazem prawa naturalnego, stanowiącego ontyczną podstawę sprawiedliwości i które pojmowane jest jako zespół dóbr dla osoby, zatem i celów kształtujących działanie. Perspektywa pojmowania prawa naturalnego jest antropocentryczna. Prawo stanowione, które nie jest sprawiedliwe, nie ma „mocy prawa”, przede wszystkim w takim sensie, że nie stanowi samo w sobie racji działania. Niekiedy, ze względów moralnych, niesprawiedliwe prawo wymaga posłuszeństwa. Jeśli jednak prawo stanowione daje uprawnienia do czynów wewnętrznie złych i nakazuje takie czyny, to nie tylko nie obowiązuje w sumieniu i nie jest racją działania, ale obowiązkiem jest postępowanie wbrew takiemu prawu. (shrink)

Spirituality and spiritual well-being are connected with many areas of human life. Thus, especially in secular countries, there is a need for reliable validated instruments for measuring spirituality. The Spiritual Well-Being Scale is among the world’s most often used tools; therefore, the aim of this study was its psychometrical evaluation in the secular environment of the Czech Republic on a nationally representative sample (n = 1797, mean age: 45.9 ± 17.67; 48.6% men). A non-parametric comparison of different sociodemographic groups showed (...) a higher disposition for experiencing spirituality among women, older people, and divorced persons. Based on confirmatory factor analysis, negatively worded items were excluded using a polychoric correlation matrix. The new version of the scale consisting of 11 items had good internal consistency (Cronbach’s α = 0.85; McDonald’s ωt = 0.91). The two-factor model of this shortened version, with factors corresponding to the Religious and the Existential subscales of the Spiritual Well-Being Scale, shows a satisfactory fit with the data, where the loadings of all items ranged from medium to high. Thus, this study offered a new version of the tool, convenient for measuring spiritual well-being in secular conditions. (shrink)

God’s Knowledge of Future Contingents. John Duns Scotus’ Explanation The article concerns John Duns Scotus’ views on the problem of God’s knowledge of future contingents, presented by Scotus in his Lectura in librum primum Sententiarumd. 39, n. 1-93. He begins his analysis of the notion of God’s knowledge concerning the future events by criticizing two theories: first, the claim that the content of the idea of a thing, possessed by God, can include contingency of this thing; second, the claim that (...) eternity of God is simultaneous with the flowing time as a whole, and therefore His knowledge of future contingents is the knowledge of present contingents. Duns Scotus presents his own conception in the form of the following claims: (1) there is contingency in the reality, however, we are not able to prove it; (2) the proximate second causes are not the causes of contingency in things; (3) the main cause of contingency in reality is God, precisely His will. Thus, contingency is not an imperfection because it is produced immediately by God. The article also presents Scotus’ theory of synchronic contingency. This conception explains the possibility of God’s contingent knowledge of contingent reality. Keywords: John Duns Scotus, future contingents, God’s knowledge, free will, necessity, contingency. (shrink)

Both in Polish and international literature Duns Scotus’ ethical thought has had a number of conflicting interpretations. The article presents the main elements of Duns Scotus’ ethical thought. The quaestions it tries to answer are the following: a) is Scotus’ ethics voluntaristic; b) if so, what type of voluntarism can one attribute to Scotus. Finding Scotus’ ethics moderately voluntaristic I distinguish and characterize three types of voluntarism that could be attributed to Scotus: psychological voluntarism (Duns finds the will more perfect (...) than the intellect as its acts are more perfect); theological voluntarism (Duns takes the Commandments of the first table to be obligatory in a stronger way than the Commandments of the second table), causal voluntarism (the will is taken to be the primary cause of free action, non determined even by the most perfect good). (shrink)

In the contemporary philosophical debate about probability, one of the main problems con‐ cerns the relation between objective probability and determinism. Is it possible for objective probability and determinism to co‐exist? this is one of the questions this dispute tries to answer. the scope of discussion is conducted between advocates of a positive answer (com‐ patibilist) and co‐existence opponents (incompatibilist). In the early twentieth century, many logicians also developed topics regarding probability and determinism. One of them was the outstanding Polish (...) logician and philosopher — Jan Łukasiewicz. the general purpose of this paper is to analyse and implement Łukasiewicz’s views regarding determinism and probability in the contemporary eld of this problem. I will try to show the relation between his interpre‐ tations of these concepts and in consequence his attempt to con ont them. As a result of the above analysis, I present some di erent positions (located in the elds of logic and semantics) in the contemporary discourse about the relation between objective probability and determi‐ nism. moreover, I will present Łukasiewicz’s views about this relation and the consequence of these solutions in the eld of logic. (shrink)

The authors of the book have come to the conclusion that it is necessary to effectively use modern approaches to developing and implementation strategies of sustainable socio-economic development in order to increase efficiency and competitiveness of economic entities. Basic research focuses on economic diagnostics of socio-economic potential and financial results of economic entities, transition period in the economy of individual countries and ensuring their competitiveness, assessment of educational processes and knowledge management. The research results have been implemented in the different (...) models and strategies of supply and logistics management, development of non-profit organizations, competitiveness of tourism and transport, financing strategies for small and medium-sized enterprises, cross-border cooperation. The results of the study can be used in decision-making at the level the economic entities in different areas of activity and organizational-legal forms of ownership, ministries and departments that promote of development the economic entities on the basis of models and strategies for sustainable socio-economic development. The results can also be used by students and young scientists in modern concepts and mechanisms for management of sustainable socio-economic development of economic entities in the condition of global economic transformations and challenges. (shrink)

Jan Łukasiewicz, a prominent Polish logician and philosopher, dealt with the scientific analysis of the concept of cause using logic. He wanted first and foremost to construct a definition, which reconciles the irreversibility of causal relationship to the exclusion of time sequence. In this article, I show that his attempts led to many contradictions, paradoxes and inconsistencies between Łukasiewicz’s definitions and commonly recognized examples of causality, even those given by the author himself. First, I present the semantic and formal aspects (...) of the definition proposed by him, and then I analyze examples, most of them proposed by the author. The main charges against his concept of causality are: the ambiguity of the concept of necessity; exclusion “for reasons of terminological” some causal phenomena from the range specified by the definition; paradoxes such as: the existence of the world is the cause of the existence of God; baseless demand, different subjects, and different features for cause and effect; disregard of the defnitive difference between post hoc and propter hoc; unjustified requirement of affirmative statements expressing a possession of attributes. The critique presented in this article is incomplete, but its function is to indicate both the value of logical analysis of philosophical concepts, and the dificulties of which such an analysis can entangle. Such an analysis can sometimes complete the process of defining certain concepts, but more often it provides an opportunity for further discussion and a better overall understanding. (shrink)

The paper presents John Duns Scotus’ view on the relationship between the notions of person, individual being and incommunicability. Scotus’ opinions on this matter are presented in the context of the approaches taken by Boethius and Richard of St Victor. The main conclusions of the article are as follows. According to Scotus, although individual, the nature of God is communicable. Its individuality is not the effect of a causal relation, however God is an individual being per se. Due to the (...) communicability of God’s nature, each Person of God possesses divinity in full sense. Each God’s Person, as a person, has got two kinds of independence: actual and dispositional, hence one could say that each Person of God is necessarily independent. Individuality of a contingent being is an effect of a process of individuation, in which a neutral nature is contracted into the individual nature by the causal factor, i.e. the haecceitas. Nature as nature is communicable; however, nature which is individual is not communicable due to its individuality. Rational, created, and individual nature is the foundation of the realization of personality. A created person is independent, both in actual and dispositional sense, however, it is not necessarily independent as it has an obediental potentiality to be personified by another personhood. Separated soul (anima separata), in turn, is individual because of its haecceitas, which is the ultimate reality of the form. Because of this kind of individuality, this soul is incommunicable and it has actual independency, although it is not dispositionally independent. Thus, due to its dispositional dependency, the separated soul is not the person. (shrink)

Though Jana Mohr Lone refers to children’s striving to wonder, to question, to figure out how the world works and where they fit as the “philosophical self,” like its parent discipline, it could be argued that the philosophical self is actually the “parent self,”—the wellspring of all the other aspects of personhood that we traditionally parse out, e.g., the intellectual, moral, social, and emotional selves. If that is the case, then to be blind to “The Philosophical Child,” the latter (...) being the title of Jana Mohr Lone’s book, is, in a sense then, to be blind to the child. Thus, though Mohr Lone says that the subject of her book is to assist parents in supporting the development of children’s philosophical selves, that claim may mask the gift that this lovely book can bring to the parent-child relationship if it is interpreted as helping children to become “smarty pants” in the sense of acquiring esoteric skills to excel in the ivory-tower discipline of academic philosophy. This is not the focus of this book. This is not an invitation to learn about the history of philosophy— about what some wise, usually white, usually men said about the fundamental questions that intrigue all humans. This is not an invitation to memorize and thus to sit in awe of what others think —as is too often the case in university classrooms. This book, rather, is a guide to how to actually philosophize—how to use questions to energetically and courageously make progress toward finding answers that one, through reflection, comes to believe are the best, given the reasons and evidence available. And to the degree that we and our children are successful, we give ourselves and our children the gift of continuously learning to become ever wiser. (shrink)

This paper undertakes textual exegesis and rational reconstruction of Mukula Bhaṭṭa’s Abhidhā-vṛttta-mātṛkā, or “The Fundamentals of the Communicative Function.” The treatise was written to refute Ānandavardhana’s claim, made in the Dhvanyāloka, that there is a third “power” of words, vyañjanā (suggestion), beyond the two already accepted by traditional Indian philosophy: abhidhā (denotation) and lakṣaṇā(indication).1 I argue that the explanation of lakṣaṇā as presented in his text contains internal tensions, although it may still be a compelling response to Ānandavardhana.

Zájem současné sociologie a dalších společenských věd o výzkumy spokojenosti a štěstí zatemňuje skutečnost, že původně právě sociologie chtěla „štěstí" poskytovat a nahrazovat tak náboženské přístupy ke světu. Tento implicitně nábo- ženský charakter je patrný i v rané české sociologii v dílech prvních propagátorů sociologie, jako byl především Emanuel Makovička, a později u některých následovníků a epigonů T. G. Masaryka, v meziválečném období zejména u Ladislava Kunteho, R. I. Malého, Alexandra Sommera-Batěka, Jindřicha Fleischnera a Jana Duška. Z hlediska vývoje (...) české sociologie šlo o zcela okrajové postavy, ačkoli mnohé z nich vynikly v jiných oblastech, jako celek jsou nicméně vyjádřením jednoho z aspektů dobových teoretických úvah o společnosti, jejím uspořádání a vývoji, na který by nemělo být zapomínáno. Zatímco T. G. Masaryka a pozdější akademické sociology „omezoval" vědecký charakter jejich práce, a i pokud směřovali k sociálnímu reformismu, oddělovali jej od teoretické sociologie, „sociologie vedoucí ke štěstí" nalezla plné uplatnění ve vizích a ambiciózních projek- tech těchto amatérských takésociologů - třebaže skončily faktickými nezdary nebo ani nedošly praktického naplnění, ostatně stejně jako v případě jejich pravzoru, Comtova pozitivistického apoštolátu. (shrink)

The feminist charge that Michel Foucault's work in general and his history of sexuality in particular are masculinist, sexist, and reflect male biases vexes feminist philosophers of disability who believe his claims about (for instance) the constitution of subjects, genealogy, governmentality, discipline, and regimes of truths imbue their feminist analyses of disability and ableism with complexity and richness, as well as inspire theoretical sophistication and intellectual rigor in the fields of philosophy of disability and disability studies more generally. No aspect (...) of Foucault's corpus has been more consistently subjected to the charges of masculinism and male bias than his example of the nineteenth-century farmhand Charles Jouy who, at about forty years of age, engaged in sexual activity with a girl, Sophie Adam, was reported to authorities, and subsequently was incarcerated in Maréville for the rest of his days. My central aim in this paper is to interrupt the momentum of the accepted feminist interpretation of the Jouy case by advancing a feminist perspective on Jouy's identity and the incidents involving Jouy and Adam that takes seriously insights derived from philosophy of disability and critical disability theory and history. (shrink)

Przedmowa Problematyka związana z zależnościami przyczynowymi, ich modelowaniem i odkrywa¬niem, po długiej nieobecności w filozofii i metodologii nauk, budzi współcześnie duże zainteresowanie. Wiąże się to przede wszystkim z dynamicznym rozwojem, zwłaszcza od lat 1990., technik obli¬czeniowych. Wypracowane w tym czasie sieci bayesowskie uznaje się za matematyczny język przyczynowości. Pozwalają one na daleko idącą auto¬matyzację wnioskowań, co jest także zachętą do podjęcia prób algorytmiza¬cji odkrywania przyczyn. Na potrzeby badań naukowych, które pozwalają na przeprowadzenie eksperymentu z randomizacją, standardowe metody ustalania zależności przyczynowych (...) opracowano na początku XX wieku. Zupełnie inaczej sprawa przedstawia się w przypadku badań nieeksperymentalnych, gdzie podobne rozwiązania pozostają kwestią przyszłości. Zadaniem tej książki jest podanie warunków, które powinny być spełnione przez te rozwiązania, oraz sformułowanie proceduralnego kryterium zależności przy¬czynowych jako szczegółowej realizacji tych warunków. Pociąga ono waż¬kie konsekwencje dla filozofii i metodologii nauk, które ujawnia – podany w Części II – zarys me-todolo¬gii proceduralnej. W literaturze przedmiotu brakuje w miarę wszechstronnego i systema¬tycznego omówie¬nia najnowszych filozoficznych i metodologicznych dys¬kusji na temat przy¬czynowości, co niech będzie wytłumaczeniem, dlaczego w niektórych punktach obecnej książki szczegółowo referuję trudno dos¬tępne teksty źró¬dłowe. Przymiotnik „proceduralny” używam tu w znaczeniu węższym niż Huw Price (w którego pracach właściwszy byłby termin „kryterialny”) dla podkre¬ślenia – zgodnie z łacińskim źródłosłowem procedo – że dla ustalenia przy¬czyny niezbędne jest podjęcie przez uczonych określonych interakcji z ba¬daną rzeczywistością. Zalążki zamysłu prezentowanego w tej książce przedstawiłem podczas warsztatów filozoficznych „Philosophy and Probability” w roku 2002, zor¬ganizowanych przez Instytut Filozofii Uniwersytetu w Konstancji. Wdzięczny jestem uczestnikom tych warsztatów za uwagi, a przede wszyst¬kim następującym osobom: Luc Bovens, Brandon Fitelson, Alan Hájek, Stephan Hartmann oraz Jon Williamson. Podczas międzynarodowej konferencji „Analytical Pragmatism”, zorgani¬zowanej w Lublinie w roku 2003 przez Wydział Filo¬zofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, odniosłem swoją koncepcję do prac Nancy Cartwright. Szczególnie inspirujący okazał się komentarz Huw Price’a do mojego referatu i przeprowadzona z nim dysku¬sja. Ujęcie koncepcji metodologii proceduralnej na szerszym tle współ-czes¬nego nurtu empirystycznego w filozofii nauki przedstawiłem w roku 2004 podczas konferencji „5th Quadrennial Fellows Conference”, zorgani¬zowanej przez Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu. Szczególnie pomocne w dalszych moich pra¬cach były uwagi Jamesa Bogena, Janet Kourany, Jamesa Lennoxa, Johna Nortona, Thomasa Bonka, Jana Woleńskiego i Johna Worralla, za które wyra¬żam swoją wdzięczność. Korpus książki powstał podczas mojego stażu w Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu, który odbyłem jako stypendysta Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej w roku akademickim 2004-2005. Uczestniczyłem w tym czasie w życiu naukowym Centrum i w pracach badawczych zespołu z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Carnegie-Mellon w Pittsburghu kierowanego przez Clarka Glymoura. Na jego ręce składam podziękowanie za wiele po¬mocnych uwag do moich wy¬stąpień oraz tekstów i za dyskusje przede wszystkim z nim samym i z jego najbliższymi współpracownikami: Peterem Spirtesem oraz Richardem Scheinesem, a także pozostałymi członkami tego zes¬połu, doktorantami i uczestnikami seminarium badawczego „Causality in the Social Sciences”. Za wieloletnie wsparcie, wielopłaszczyznowe inspiracje towarzyszące pi¬saniu tej książki, a także liczne pomocne uwagi do jej wcześniejszych wersji dziękuję przede wszystkim Księdzu Profesorowi Andrzejowi Bronkowi oraz Księdzu Profesorowi Józefowi Herbutowi, współprowadzącemu seminarium doktorskie w Katedrze Metodologii Nauk Katolickiego Uniwersytetu Lubel¬skiego im. Jana Pawła II, jak również pozostałym uczestnikom tego semina¬rium. Dziękuję mojej Żonie, dr Annie Kawalec za wiele wysiłku włożonego w ulepszenie redakcji – językowej i merytorycznej – obecnej książki. Książkę tę można czytać na kilka sposobów. Czytelnikom zainteresowa¬nym przede wszystkim prowadzeniem badań empirycznych polecałbym rozpoczęcie od Rozdziału 2. i kontynuację pozostałych rozdziałów Części I, a następnie Dodatków. Czytelnikom zainteresowanym problemami filozo¬fii i metodologii nauk polecałbym rozpoczęcie lektury książki od Części II i uzupełniającą lekturę Rozdziału 2., a następnie Wprowadzenia i Zakończenia. Czytelnikom mniej zainteresowanym zagadnieniami teoretycznymi pole¬całbym zapoznanie się z fascynującymi dziejami odkrycia przyczyn cholery przez Johna Snowa, które rekonstruuję w Rozdziale 1. W dalszej części nato¬miast polecałbym przejście do Wprowadzenia i Zakończenia, które w mniej specjalistyczny sposób przybliżają proponowane tu rozstrzygnięcia. Tekst książki nie był dotąd publikowany. Wyjątkiem są pewne fragmenty Rozdziału 8. oraz 9., które w zmienionej postaci ukazały się w Rocznikach Filozoficznych (Kawalec 2004). -/- Lublin, luty 2006 r. (shrink)

Od końca XX wieku w Europie rozwija się instytucja ponadpaństwowego obywatelstwa europejskiego, które obecnie pozostaje komplementarne wobec członkostwa jednostki w strukturze państwa. Obywatelstwo związane jest głównie z państwem, zarówno genetycznie, jak i funkcjonalnie, zaś proces kształtowania się idei obywatelstwa i jej prawnego urzeczywistniania leży w cywilizacji europejskiej głęboko u początków państwowości. Podkreślić należy przy tym, iż to wydarzenia końca XVIII wieku we Francji bezsprzecznie dodały rozwojowi idei obywatelstwa nowej dynamiki, prowadząc do jej nowożytnej instytucjonalizacji. Przez stulecia porządek prawny panujący w (...) państwach europejskich determinował bowiem posiadanie przez jednostkę praw, które wynikały z jej przynależności do danej grupy społecznej (kręgu wolno urodzonych, grona zamożnych, czy danego stanu). Dopiero akty prawne doby Rewolucji Francuskiej wprowadziły kategorię praw podmiotowych jednostki. Słusznie przyjęło się uważać, iż Rewolucja Francuska stworzyła „nowego człowieka” − obywatela. Nieczęsto jednak zwraca się uwagę na fakt, iż burzliwe wydarzenia końca XVIII wieku we Francji doprowadziły do powstania różnych wzorców obywatela, zaś wszystkie one razem stały się podstawą dla prawnego urzeczywistnienia obywatelstwa państwowego w Europie. Podstawy ideologiczne gruntownych przemian dawała twórczość wielkich myślicieli Oświecenia, zwłaszcza zaś poglądy wyrażane przez Monteskiusza i Jana Jakuba Rousseau. Nie bez znaczenia pozostawały również społeczno-polityczne oraz gospodarcze koncepcje przedstawicieli szkoły fizjokratów i encyklopedystów (czy nawet utopijnych komunistów). Intelektualiści epoki proponowali kierunki zmian często zasadniczo od siebie odmienne, ale zawsze – teoretycznie przynajmniej – lepsze od stanu rzeczywistego. Przelewane na papier wizje uznanych pisarzy podsycały ogólny klimat niezadowolenia i przyspieszały dojrzewanie rozwiązań radykalnych. Intelektualna krytyka istniejącego status quo prowadziła wprost do przełomu, który miał uzbroić człowieka w więcej praw, poszerzyć horyzonty jego wolności i przekształcić poddanego w obywatela. (shrink)

The aim of the article is to present an interpretation of the Kantian concept of transcendental idealism, which would make it possible to understand the status of things from the perspective of transcendental philosophy. The main claim of the article is that Kant’s standpoint can be situated beyond metaphysical realism and idealism, or, to use contemporary terms, beyond representationalism and constructivism. The standpoint in question can thus be regarded as an inspiration to reject the Cartesian dualism of substance and to (...) propose a new philosophical perspective. In addition, the author claims that the understanding of transcendental philosophy presented in the article has provided a basis for the new, pluralist and relationalist ontology advanced by Nicolai Hartmann. She also suggests considering this ontology as another, after neo-Kantianism, stage in the development of German transcendental philosophy. (shrink)

The article is a philosophical reflection of the current status of the humanities in Slovakia. In many areas of our society there is an evident deficit in humanities-science knowledge, reflected also in parliamentary election results in 2016 and having serious consequences on our society. The article therefore suggests the possibility of transposing knowledge of the humanities, particularly philosophy, in the educational process appropriate to the character of a pluralistic liberal democracy in the 21st century.