“Dalla filosofia dell’azione alla filosofia della mente” è stato il percorso di alcuni filosofi di nazionalità varia degli anni 1980 – come Paul Churchland negli Stati Uniti o Ansgar Beckermann in Germania – che prima si sono interessati agli aspetti più teorici nella filosofia dell’azione, come il modo di funzionamento delle azioni e la loro spiegazione scientifica, e che poi, con l’arrivo e la diffusione dei personal computers e delle scienze cognitive, hanno ampliato e approfondito questo interesse di ricerca e (...) si sono dedicati alla filosofia della mente più in generale e in particolare alla spiegazione scientifica e filosofica del mentale. Sandro Nannini faceva parte di questo movimento ed è stato uno tra gli inizialmente pochi filosofi italiani che si sono occupati di questi argomenti; successivamente ne è diventato uno dei maggiori specialisti in Italia, proponendo una sua particolare versione di naturalizzazione del mentale. Subordinata agli interessi teorici è stata la sua iniziativa accademica di fondare e promuovere il primo dottorato italiano di ricerca in Scienze Cognitive. Il presente volume tratta dell’opera di Sandro Nannini in contributi che sono riflessioni più o meno specifiche sulle differenti tappe del suo percorso, affrontando temi come l’analisi dell'azione, il libero arbitrio, la discussione di Nannini di vari classici della filosofia, la tendenza del naturalismo a dissolvere la filosofia in un enciclopedismo empirico e la sfida dei qualia e della fenomenologia all’approccio naturalistico alla mente. Il volume contiene inoltre un saggio dello stesso Sandro Nannini, nel quale espone l’ultimo sviluppo della sua filosofia della mente nonché le risposte agli interventi degli altri autori: Mario De Caro, Sara Dellantonio, Rosaria Egidi, Roberta Lanfredini, Christoph Lumer, Paolo Parrini, Pietro Perconti, Claudio Pizzi, Emanuela Scribano e Giuseppe Varnier. (shrink)
In the recent literature, it has been shown that the wave function in the de Broglie–Bohm theory can be regarded as a new kind of field, i.e., a "multi-field", in three-dimensional space. In this paper, I argue that the natural framework for the multi-field is the original second-order Bohm’s theory. In this context, it is possible: i) to construe the multi-field as a real-valued scalar field; ii) to explain the physical interaction between the multi-field and the Bohmian particles; and iii) (...) to clarify the status of the energy-momentum conservation and the dynamics of the theory. (shrink)
Nel contributo, partendo da una prospettiva teoretica, ci si prefigge di analizzare i rapporti fra la filosofia indiana di Śaṃkara (il massimo filosofo del Vedānta, vissuto nell’VIII sec. d. C.) e il pensiero di Bergson. Da un simile punto di vista diviene infatti possibile una riflessione critica e interpretativa sui testi dei due autori, utile a chiarire alcuni problemi ermeneutici del pensiero śaṃkariano. Reciprocamente, la conoscenza del pensiero di Śaṃkara permette di illuminare e chiarire aspetti problematici della filosofia bergsoniana, in (...) particolare il rapporto fra materia e memoria e l’autentico significato di élan vital. Il saggio utilizza il concetto di advaita (non-dualità) - uno degli elementi chiave della filosofia vedantica – verso un superamento del dualismo materia/spirito, così come è stato affrontato anche dal filosofo francese nel xx secolo. Per svolgere questa interpretazione si approfondiscono poi i concetti di coscienza nei due filosofi, e la nozione di brahman-ātman intesa come trascendentale “non kantiano”, nella logica di smarcamento dalla prospettiva kantiana che era l’obiettivo dichiarato fin dai primi sviluppi della filosofia bergsoniana, contenuti nell’opera del 1889, Saggio sui dati immediati della coscienza. (shrink)
Nāgārjuna, vissuto in India attorno al primo secolo dopo Cristo, è certamente una delle figure più importanti del pensiero buddhista. In una delle sue opere principali, le ‘Strofe sulla via di mezzo ’, egli elabora in modo compiuto la nozione di ‘vuoto’, che diverrà uno dei concetti fondamentali di tutto il buddhismo successivo, dando vita alla ‘scuola del vuoto’, la quale avrà grande fortuna in Tibet, Cina e Giappone. Per vuoto non si intende certo il nulla, bensì l’inconsistenza rivelata dal (...) reale quando considerato alla luce della critica di Nāgārjuna. Tale critica si esplica innanzitutto sul piano del linguaggio, e possiede quindi una evidente dimensione pragmatica. Il ‘vuoto’ nāgārjuniano sarà allora non solo una non-ontologia, ma anche una non-predicazione, che ammetterà però il giudizio, e quindi la determinazione, solo ed esclusivamente dal punto di vista della prassi del dire. Al linguaggio non è richiesto di parlare dell’essere, bensì di testimoniare, attraverso la propria inconsistenza, dell’assoluta coincidenza di essere e non-essere. (shrink)
I extend the Higher-Order View of Undermining Defeat (HOVUD) defended in Melis (2014) to account for the defeat of propositional justification. In doing so, I clarify the important notion of higher-order commitment, and I make some considerations concerning the defeat of externalist epistemic warrants.
It is generally argued that if the wave-function in the de Broglie–Bohm theory is a physical field, it must be a field in configuration space. Nevertheless, it is possible to interpret the wave-function as a multi-field in three-dimensional space. This approach hasn’t received the attention yet it really deserves. The aim of this paper is threefold: first, we show that the wave-function is naturally and straightforwardly construed as a multi-field; second, we show why this interpretation is superior to other interpretations (...) discussed in the literature; third, we clarify common misconceptions. (shrink)
Deleuze said that he detested Hegelianism and dialectics: this paper claims that Deleuze is contra Hegel because he has and proposes a different philosophical system. Thus, I suggest that if we want to understand the reason of such a “disgust,” we need to focus the philosophical question that moves the entire Deleuzian system (§ 1). Then, I explain that if the ground-question of Hegel’s philosophy is “how is it possible that things are surpassed, that they go on?”, the Deleuzian one (...) is “how is it that there is always something new, that things come out?” (§ 2). Finally, I discuss how desire can be considered as a key-example for seeing how the perspectives of the two thinkers diverge (§ 3). (shrink)
The future is different from the past. What is past is fixed and set in stone. The future, on the other hand, is open insofar as it holds numerous possibilities. Branching-tree models of time account for this asymmetry by positing an ontological difference between the past and the future. Given a time t, a unique unified past lies behind t, whereas multiple alternative existing futures lie ahead of t. My goal in this paper is to show that there is an (...) incompatibility between the way branching-tree models account for the open future and the possibility of time travel. That is, I argue that once time travel enters the picture, branching time fails to model the openness of the future by means of alternative future branches. I show how this holds independently of whether branching-time models are cashed out in A-theoretic or B-theoretic terms. (shrink)
In this paper I address issues related to the problem of future contingents and the metaphysical doctrine of fatalism. Two classical responses to the problem of future contingents are the third truth value view and the all-false view. According to the former, future contingents take a third truth value which goes beyond truth and falsity. According to the latter, they are all false. I here illustrate and discuss two ways to respectively argue for those two views. Both ways are similar (...) in spirit and intimately connected with fatalism, in the sense that they engage with the doctrine of fatalism and accept a large part of a standard fatalistic machinery. (shrink)
This paper introduces a new kind of explanation that we describe as ‘purely theoretical’. We first present an example, E, of what we take to be a case of purely theoretical explanation. We then show that the explanation we have in mind does not fit neatly into any of the existing categories of explanation. We take this to give us prima facie motivation for thinking that purely theoretical explanation is a distinctive kind of explanation. We then argue that it can (...) earn its keep via application to two existing literatures: the literature on how we explain the truth of true negative existential propositions and the literature on how we explain the truth of true propositions about the past. We reply to some possible concerns regarding the introduction of purely theoretical explanations. We conclude that there is nothing obviously wrong with them and explore the ramifications for particular debates in metaphysics. (shrink)
The goal of this paper is to defend the general tenet that time travelers cannot change the past within B-theoretical models of time, independently of how many temporal dimensions there are. Baron Pacific Philosophical Quarterly, 98, 129–147 offered a strong argument intended to reach this general conclusion. However, his argument does not cover a peculiar case, i.e. a B-theoretical one-dimensional model of time that allows for the presence of internal times. Loss Pacific Philosophical Quarterly, 96, 1–11 used the latter model (...) to argue that time travelers can change the past within such model. We show a way to debunk Loss’s argument, so that the general tenet about the impossibility of changing the past within B-theoretical models is maintained. (shrink)
The present article seeks to study in detail the ideology of Salafism-Jihadism, presenting a synthesis of the system of thought that lies behind the militants of al-Qaeda and the Islamic State, listing its main characteristics and framing it in terms of a modern experience. The account of valuable academic scholars such as Quintan Wiktorowicz, Roel Meijer, Thomas Hegghammer and Shiraz Maher will be taken into consideration. As the paper shows, the effort to isolate a pure Salafi-Jihadi ideological core is a (...) nev- er-ending work, especially because of the complex and multifaceted jihadi galaxy and the struggle for power and leadership between the various militant groups, among all al-Qaeda and the Islamic State. Nevertheless, the identity of Salafi-Jihadism as a revolution- ary soteriology is the starting point for any further research: in fact, revolution and salvation combine together in this explosive ideological construction that should be challenged not solely by military actions but also, and even more, by intellectual and cultural disputes. (shrink)
Edmund Burke’s political philosophy is generally known as the theoretical foundation of Western conservatism. In his intellectual elaboration, society is an organic complex organized in many stratified social classes. But who has the right to lead the community towards the common good? Burke’s answer to that question is: the natural aristocracy. Being the society «a clause in the great primeval contract of eternal society» – so writes Burke –, all creatures are «each in their appointed place». And the group destined (...) to lead the whole is represented by the natural aristocracy. However, this aristocracy shouldn’t be entirely confused with the big landowners and with the traditional nobility; rather, Burke’s vision is founded over a classical concept based on virtue and wisdom, and the natural aristocrats are described as «those who are virtute et honore majores». Hence, the aristocracy of birth and wealth is only a part of it — and every civil society will develop a natural aristocracy, or else fall into chaos and subversion. (shrink)
The thought of Carl Schmitt (1888-1985) helps to place Islamist terrorism within a certain tradition of warfare and political theory. In fact, this form of violence can be clarified by Schmitt’s theoretical endowment, as this brief paper attempts to do. The end of the legal framework of the jus publicum europaeum and the emergence of non-state actors have put into question centuries-old certainties. Schmitt’s theory could help to put order in political concepts today ideologically misused. And his opposition to any (...) universalistic tendencies questions not only Jihadi ideology but also Western anti-terroristic rhetoric, which is equally part of the ongoing global war of annihilation feared by Schmitt during his entire life. (shrink)
«L’opera del filosofo Schopenhauer non è superata». Con queste parole Max Horkheimer definisce il suo rapporto con il pensiero del filosofo di Danzica. Accanto alla componente marxista, infatti, in Horkheimer confluiscono curiosamente le suggestioni metafisiche del Mondo come volontà e rappresentazione. Il risultato è un pensiero singolare e parecchio attuale, scaturito da alleanze impossibili e armonie inedite, il cui risultato è un mosaico di indicazioni politiche e impressioni metafisiche.
«The world is about to get rid of morality, becoming total organization that is total destruction. Progress tends to culminate in a catastrophe». This few words sum up the fears of the late Horkheimer, who is increasingly worried about the effects of the dialectic of enlightenment. The fatal outcome of such dialectic has led the world to the brink of annihilation. According to Horkheimer, the root of the dialectic of enlightenment is an instrumental reason tending to the dominion (the dominion (...) of man over nature and the dominion of man over man). With his theoretical production, Horkheimer has tried to prevent the disastrous effects of this instrumental reason, ending up framing the longing for the Totally Other. In our opinion, the Totally Other plays an anti-dialectic function over enlightenment, having the triple meaning of transcendence as other than immanence; of utopia as an other society than the present one; and of an other reason than the instrumental reason, as a promise of a thought that is not anymore allied to the dominion. A new interpretation of the Totally Other would free its critical power, and it would be a “negative” attempt (in the sense of negative theology) to prevent the catastrophe towards which we all are pushed by what Horkheimer calls the immanent logic of history. (shrink)
Revolutionary Gnosticism is a religious–philo- sophical category introduced in the academic debate by the philosopher Eric Voegelin (1901–1985). Starting from his important work, several philosophers and sociologists have adopted Gnosticism as a useful explanatory notion to frame and define numerous modern and contemporary political and cultural movements. The immanentization of the eschaton, which is a renowned Voegelian expression, intimately defines the politico–cultural project of revolutionary Gnosticism. The destruction of the past for the creation of a new world, the last aeon, (...) demarcates the vision of history of revolutionary Gnosticism. Hence, according to a similar Weltanschauung, man replaces God, giving birth to «the idea of a transfiguration of mankind through a process of auto–redemption (grace replaced by revolution)» (Augusto Del Noce). The paper aims to investigate in broad terms the vast time span in which the concept of rev- olutionary Gnosticism has taken shape, from ancient Gnosis to Late Middle Ages, through seventeenth century Puritanism and Jacobinism, until twentieth–century totalitarianisms, eventually suggesting further lines of research. The present study intends to suggest a new interpretation for politico–revolutionary phenomena that have emerged in the whole West and in all epochs, with the purpose of finding a recurrent pattern that reflects one of the most disruptive intellectual engine for radical politics. (shrink)
La riflessione filosofica di Eric Voegelin sembra possedere una certa forza teorica per far fronte speculativamente alla metanarrazione islamista, specialmente nella versione del salafismo-jihadismo di marca qaedista e pseudo-califfale. Il concetto di religione politica sviluppato da Voegelin nella giovinezza, già applicato all’islamismo da diversi pensatori, risulta però inadeguato, essendo stato peraltro rigettato dallo stesso Voegelin per la sua vaghezza. Pertanto, seguendo l’itinerario voegeliano abbiamo recuperato le tre componenti che vivificano la nozione (rivisitata) di religione politica – la componente metastatica, apocalittica (...) e gnostica –, concetti sviluppati da un Voegelin ormai maturo, e li abbiamo applicati al salafismo- jihadismo, ottenendo come risultato quello di rendere maggiormente intelligibile il fenomeno islamista. L’Islam politico appare alfine come una religione politica a tutti gli effetti, ovverosia una degenerazione secolarizzata della fede tradizionale che confida nella violenza per mutare magicamente la natura del reale. (shrink)
Establishing Dispositionalism as a viable theory of modality requires the successful fulfilment of two tasks: showing that all modal truths can be derived from truths about actual powers, and offering a suitable metaphysics of powers. These two tasks are intertwined: difficulties in one can affect the chances of success in the other. In this paper, I generalise an objection to Dispositionalism by Jessica Leech and argue that the theory in its present form is ill-suited to account for de re truths (...) about merely possible entities. I argue that such difficulty is rooted in a problem in the metaphysics of powers. In particular, I contend that the well-known tension between two key principle of powers ontology, namely Directedness and Independence has received an unsatisfactory solution so far, and that it is this unsatisfactory solution concerning the status of “unmanifested manifestations” that makes it hard for Dispositionalism to account for mere possibilia. I develop a novel account of the status of unmanifested manifestations and an overall metaphysics of powers which allows to better respond to Leech's objection and handle mere possibilia. The central idea of the proposal is that unmanifested manifestations are akin to mere logical existents, and are best characterised as non-essentially non-located entities. (shrink)
Vetter (2015) develops a localised theory of modality, based on potentialities of actual objects. Two factors play a key role in its appeal: its commitment to Hardcore Actualism, and to Naturalism. Vetter’s commitment to Naturalism is in part manifested in her adoption of Aristotelian universals. In this paper, we argue that a puzzle concerning the identity of unmanifested potentialities cannot be solved with an Aristotelian conception of properties. After introducing the puzzle, we examine Vetter’s attempt at amending the Aristotelian conception (...) in a way that avoids the puzzle, and conclude that this amended version is no longer to be considered naturalistic. Potentiality theory cannot be both actualist and naturalist. We then argue that, if naturalism is to be abandoned by the actualist, there are good reasons to adopt a Platonist conception of universals, for they offer a number of theoretical advantages and allow us to avoid some of the problems facing Vetter’s theory. (shrink)
In this paper I argue that even the most radical metaphysics of powers (such as that adopted by Mumford & Anjum, Cartwright, or Groff) are compatible with eternalism. I first offer a taxonomy of powers ontologies, and attempt to characterise the difference between moderate and radical powers ontologies – the latter are characterised by an emphasis on production and dynamicity. I consider an argument by C. Friebe to the effect that the productive character of powers is inconsistent with Eternalism and (...) find it wanting. I then elucidate the notion of dynamicity that radical powers theorists employ by making apparent their link with an ontology of irreducible processes. Finally, I respond to an argument by Donatella Donati to the effect that eternalism entails a reductive account of change which is inconsistent with process ontologies, and show that the the two are compatible. I conclude that we have no reason to think that radical powers metaphysics (and, a fortiori, every powers ontology) are not compatible with eternalism. (shrink)
We focus on Timothy Williamson’s recent attack on the epistemological significance of the a priori–a posteriori distinction, and offer an explanation of why, fundamentally, it does not succeed. We begin by setting out Williamson’s core argument, and some of the background to it and move to consider two lines of conciliatory response to it—conciliatory in that neither questions the central analogy on which Williamson's argument depends. We claim, setting aside a methodological challenge to which Williamson owes an answer, that no (...) satisfactory such reconciliation is in prospect. Rather, as we then argue, —and it is on this that we base our overall negative assessment of his argument—Williamson’s core analogy is flawed by an oversight. We conclude with some brief reflections on Williamson’s ideas about the imagination as a source of knowledge. Our principal conclusion is only that Williamson’s argument fails to perform as advertised. A constructive case for confidence, to the contrary, that the intuitive contrast between a priori and a posteriori reflects something of fundamental epistemological significance is prefigured in our final section, but will not be elaborated here. (shrink)
John McDowell articulated a radical criticism of normative inferentialism against Robert Brandom’s expressivist account of conceptual contents. One of his main concerns consists in vindicating a notion of intentionality that could not be reduced to the deontic relations that are established by discursive practitioners. Noticeably, large part of this discussion is focused on empirical knowledge and observational judgments. McDowell argues that there is no role for inference in the application of observational concepts, except the paradoxical one of justifying the content (...) of an observational judgment in terms of itself. This paper examines the semantical consequences of the analysis of the content of empirical judgments in terms of their inferential role. These, it is suggested, are distinct from the epistemological paradoxes that McDowell charges the inferentialist approach with. (shrink)
Che cosa vuol dire per le espressioni del nostro linguaggio avere un significato? Secondo un approccio oggi sostanzialmente standard in semantica, avere significato vuol dire prima di tutto avere un contenuto rappresentazionale, cioè poter rappresentare qualcosa. Secondo un inferenzialista come Robert Brandom, invece, le espressioni del nostro linguaggio hanno contenuto perché sono inserite in una rete di relazioni inferenziali, rispetto alla quale possono essere utilizzate per dare e richiedere ragioni. Il libro di Pietro Salis, Pratiche discorsive razionali, presenta e discute (...) alcuni degli aspetti più interessanti dell'inferenzialismo normativo di Brandom. Si tratta della seconda monografia in lingua italiana dedicata alla filosofia del linguaggio brandomiana dopo quella di Giovagnoli (2004). Per trovare elementi di paragone con il lavoro di Salis occorre allora guardare alle pubblicazioni in lingua inglese. Tra queste ci sono le raccolte di saggi curate da Stekeler-Weithofer (2008), Prien e Schweikard (2008), e Weiss e Wanderer (2010). Ma anche le introduzioni monografiche di Wanderer (2008) e Turbanti (2017). La prima di queste introduzioni, in particolare, è quella più simile al libro di Salis, soprattutto dal punto di vista tematico. (shrink)
Bohmian mechanics is a realistic interpretation of quantum theory. It shares the same ontology of classical mechanics: particles following continuous trajectories in space through time. For this ontological continuity, it seems to be a good candidate for recovering the classical limit of quantum theory. Indeed, in a Bohmian framework, the issue of the classical limit reduces to showing how classical trajectories can emerge from Bohmian ones, under specific classicality assumptions. In this paper, we shall focus on a technical problem that (...) arises from the dynamics of a Bohmian system in bounded regions; and we suggest that a possible solution is supplied by the action of environmental decoherence. However, we shall show that, in order to implement decoherence in a Bohmian framework, a stronger condition is required rather than the usual one. (shrink)
A reconstruction of the discussion on issues of economic ethics in the Talmud, in Islamic religious, juridical and philosophical literalture, in Medieval literature, and in Reformed casuistry.
This unpublished manuscript of the Spanish Dominican Domingo Báñez reflects his personal account of the proceedings held during July 1602 in Valladolid in defense of his own doctrine against suspicious theses formulated by some Jesuits from Alcalá de Henares the previous March. The Jesuits denied that the adhesion of faith to the Roman Pontiff included him as a specific man, e.g. Pope Clement VIII. In support of their thesis, they provided the authority of Báñez. The Dominican theologian clarified in Valladolid (...) that the fact that Clement VIII was Pope did belong to the faith indeed but not in a primary and immediate sense, although this was later supported by other Jesuits in a third session held a few days later, again in Valladolid. (shrink)
Giacomo Leopardi, a major Italian poet of the nineteenth century, was also an expert in evil to whom Schopenhauer referred as a “spiritual brother.” Leopardi wrote: “Everything is evil. That is to say, everything that is, is evil; that each thing exists is an evil; each thing exists only for an evil end; existence is an evil.” These and other thoughts are collected in the Zibaldone, a massive collage of heterogeneous writings published posthumously. Leopardi’s pessimism assumes a polished form (...) in his literary writings, such as Dialogue between Nature and an Islander (1824)—an invective against nature and the suffering of creatures within it. In his last lyric, Broom, or the flower of the desert (1836), Leopardi points to the redeeming power of poetry and to human solidarity as placing at least temporary limits on the scope of evil. (shrink)
The changes known as the loss of inflexions in English (11th- 15th centuries, included) were prompted with the introduction of a new mode of thinking. The mode of thinking, for the Anglo-Saxons, was a dynamic way of conceiving of things. Things were considered events happening. With the contacts of Anglo-Saxons with, first, the Romano-British; second, the introduction of Christianity; and finally with the Norman invasion, their dynamic way of thinking was confronted with the static conception of things coming from (...) the Mediterranean. The history of English from the 11th to the 15th century meant the introduction, confrontation and adoption of a new mental conception of things, the static way of conceiving of things, both modes of thinking defining the language today. (shrink)
Langeweile wird in dieser Anthologie als Signatur der Moderne lesbar: Sie durchdringt die gegenwärtige Kultur, wird aber nach wie vor weggeschoben, ja tabuisiert. Der Band bietet eine Textauswahl von klassischen Denkern sowie von Autorinnen und Autoren des modernen Diskurses bis heute und stellt den Zusammenhang mit verwandten Phänomenen der Sinnleere und Erschöpfung her. Als zunehmendes Massenphänomen in saturierten Gesellschaften entwickelt die Langeweile eine pathologische Dynamik, wenn ihr nicht ein eigener Raum gelassen wird. Ein Plädoyer für die Anerkennung dieses unvermeidlichen Gefühls. (...) Mit Texten von Blaise Pascal, Immanuel Kant, Arthur Schopenhauer, Søren Kierkegaard, Charles Baudelaire, Friedrich Nietzsche, Georg Simmel, Walter Benjamin, Bertrand Russell, Iwan Gontscharow, Siegfried Kracauer, Emil Cioran, Giacomo Leopardi, Wolf Lepenies, Elizabeth S. Goodstein, Peter Toohey, Martin Doehlemann, Françoise Wemelsfelder und anderen. (shrink)
This paper responds to the contributions by Alexander Bird, Nathan Wildman, David Yates, Jennifer McKitrick, Giacomo Giannini & Matthew Tugby, and Jennifer Wang. I react to their comments on my 2015 book Potentiality: From Dispositions to Modality, and in doing so expands on some of the arguments and ideas of the book.
One of the Machiavelli's most famous and innovative thesis states that good laws arise from social conflicts, according to the Roman Empire example of the opposition between plebs and nobles. Conflicts are able to bring about order in virtue of the characteristic constrictive force of necessity, which prevents the ambition to prevail. Nonetheless, law does not neutralize the conflict; just give it a regulation. So, law is subjected to history, to the continuous change, which means that it is potentially corruptible. (...) On this account, Machiavelli says that a State can only maintain its authority through a continuous return to the originary moment, viz. to the revival of the experiences of "fear", "terror" and "punishment" lived in the originary event of the foundation. For that reason, in the origin of law is also the violence, whose combined function is to provide legitimacy to its exercise by the State apparatus as the only form to preserve political life from ruin.Uma das mais famosas e inovadoras teses de Maquiavel é a afirmação de que as boas leis nascem dos conflitos sociais, segundo o exemplo romano das oposições entre plebe e nobres. Os conflitos são capazes de produzir ordem por conter a força constritiva própria da necessidade, que impede a ambição de reinar. Contudo, a lei não neutraliza o conflito, mas apenas lhe dá uma ordenação. A lei está, pois, exposta à história, à contínua mudança, o que significa dizer que é potencialmente corruptível. Por causa desta possibilidade, Maquiavel afirma que um Estado somente mantém sua autoridade por meio de um retorno contínuo ao momento da origem, isto é, à revivência da experiência do "medo", do "terror" e da "punição" do acontecimento originário da fundação. Assim, na origem da lei está a violência, cuja função é proporcionar a legitimação de seu exercício pelo aparato estatal como única forma de preservar da ruína a vida política. (shrink)
The chapter approaches the hermeneutic concept of experience introduced by Hans-Georg Gadamer in Truth and Method (1960) from the perspective of the conceptual history of experience in the Western philosophical tradition. Through an overview of the concept and the epistemological function of experience (empeiria, experientia, Erfahrung) in Aristotle, Francis Bacon, and Hegel, it is shown that the tradition has considered experience first and foremost in methodological terms, that is, as a pathway towards a form of scientific knowledge that is itself (...) increasingly immune to experience. Science strives “beyond” experience because of the limitations inherent in the fundamentally contingent, singular, and negative character of experience: experience comes to us through unpredictable chance encounters and in singular situations and negates, tests, or “imperils” previous knowledge, thereby transforming it. By contrast, philosophical hermeneutics rethinks experience precisely in terms of these limitations. In the hermeneutic approach articulated by Gadamer and Claude Romano, experience is an encounter with the irreducible finitude and historical situatedness of one’s understanding and conceptual framework, an encounter with an otherness that puts our preunderstanding to test and requires us to revise it. Hermeneutic experience is thus a singular event that irreparably transforms us. (shrink)
Tentazione di Siracusa, "Tentación de Siracusa", es el título que eligió Jacques Derrida (1930-2004) para la breve, aunque magistral, conferencia que pronunció el 18 de enero de 2001 en Ortigia, en el Palacio del Senado siracusano. Allí fue convocado por las autoridades del Collegio Siciliano di Filosofía y por el entonces intendente de la comuna sícula, Giambattista Bufardeci, quien le otorgó en tal ocasión la ciudadanía honoraria de esa antigua y culturalmente variada urbe mediterránea, una ciudad atravesada milenariamente por la (...) tensión entre filosofía y política, que vio partir por mar, reducido a esclavo, a Platón, y que se manchó con la sangre de Arquímedes, derramada por un soldado romano invasor. La lectio derridiana, que propone sin ambages una nueva figura para la relación entre filosofía y política, abordando el fenómeno de la "mundialización" así como la pregunta por el sentido contemporáneo de la ciudadanía, debió esperar casi dos décadas para ver la luz. Recién en 2018 la editorial Mimesis, sello italiano de incuestionable prestigio, la hizo accesible dentro de su colección "eterotopie", dirigida por los profesores Salvo Vaccaro (Università degli Studi di Palermo) y Pierre Dalla Vigna (Università dell'Insubria). El texto fue traducido íntegro para su publicación por Francesco Garritano y Marina Machì (ambos de la Università della Calabria), quienes ofrecieron, como adelanto de su versión, un breve fragmento por primera vez en la edición del 21 de enero de 2001 del periódico italiano Repubblica, bajo el título Il tiranno e il filosofo). (shrink)
Il breve saggio si propone di esaminare la centralità della figura materna nell’opera di un ingegnoso costruttore di storie della letteratura italiana del Novecento: Alberto Moravia. La scelta dell’Autore nasce dalla rilevanza della tematica nella sua opera, in cui peraltro è quasi sempre assente il punto di vista femminile delle “voci” delle donne. Ciò sembra paradossale e questa circostanza è di grande interesse critico. In particolare, a dispetto delle interpretazioni più canoniche, secondo cui Moravia – negli scritti realizzati tra il (...) 1929 e il 1964 – ha inteso compiere una “distruzione” dell’immagine materna nel quadro di una visione pessimista della famiglia borghese, dovremo considerare un più complesso e articolato universo materno nello scrittore romano, in cui è possibile ricostruire cinque modelli – la “madre autoritaria”, la “madre-non madre”, la “madre padrona”, la “madre-angelo custode” e la “madre-seduttrice” –, ben esemplificati nei principali romanzi ma che si ritrovano nei racconti che Moravia scrive ininterrottamente dagli anni Trenta agli anni Sessanta, la cui mole ha determinato, ancor oggi, una mancanza di studi sistematici. In secondo luogo, la tematica della madre sarà esaminata nelle trasposizioni cinematografiche italiane delle opere letterarie di Moravia. Va ricordato che il rapporto dello scrittore con il cinema fu particolarmente intenso. Per un verso, la “settima arte” rivestì un ruolo non secondario nella formazione ed esperienza estetica dell’Autore romano, che al cinema si interessò anche professionalmente nelle vesti di critico cinematografico, a partire dal primo dopoguerra, dapprima, per La nuova Europa e Libera stampa, poi, per L’Europeo e L’Espresso, a cui dobbiamo aggiungere l’attività di saggista per numerose riviste specializzate. Per altro verso, il cinema italiano non solo ha attinto a “mani basse” dall’opera di Moravia per sceneggiature di pellicole, che furono pietre miliari della sua storia. L’elenco dei romanzi e racconti adattati al grande schermo rende conto della grande influenza nella cultura italiana degli anni Cinquanta e Sessanta: La provinciale (1953) di Mario Soldati, La romana (1954) di Luigi Zampa, Peccato che sia una canaglia (1954) di Alessandro Blasetti, Racconti romani (1955) di Gianni Franciolini, La ciociara (1960) di Vittorio de Sica, La giornata balorda (1960) di Mauro Bolognini, Risate di gioia (1960) di Mario Monicelli, Agostino (o la perdita dell’innocenza) (1962) di Mauro Bolognini, La noia (1963) di Damiano Damiani, Gli indifferenti (1964) di Francesco Maselli, Le ore nude (1964) di Marco Vicario, La donna invisibile (1969) di Paolo Spinola, Una ragazza piuttosto complicata (1969) di Damiano Damiani, L’amore coniugale (1970) di Dacia Maraini, Il conformista (1970) di Bernardo Bertolucci, e molti altri ancora. Come avremo modo soltanto di accennare, il successo della letteratura moraviana nel mondo del cinema italiano si deve a molteplici fattori, tra cui la raffigurazione dei personaggi e degli ambienti, la focalizzazione su certe tematiche e, non da ultimo, lo stile narrativo, particolarmente adatto alle trasposizioni cinematografiche. Come caso di studio, ci soffermeremo, infine, sulla figura materna della versione filmica de La noia di Damiani, con l’obiettivo di verificare se nel passaggio dal libro alla pellicola, quella particolare connotazione della madre autoritaria abbia subito delle alterazioni. L’ipotesi che muove l’analisi è che la stesura delle sceneggiature, la raffigurazione dei personaggi e la messa in scena delle sequenze filmiche facciano emergere un riadattamento adeguato al largo pubblico, con il sovvertimento dell’andamento cronologico, alcune “lacune” di ordine psicologico nella raffigurazione dei protagonisti e un certo cedimento moralistico alla cultura ancora dominante negli anni ’50 e ’60, in cui la figura materna, sia quando è incattivita dalla povertà che quando è inaridita dalla ricchezza, anela comunque agli affetti familiari, trovando in essi una qualche forma di redenzione. (shrink)
SOCIOLOGIA DO TRABALHO: O CONCEITO DO TRABALHO DA ANTIGUIDADE AO SÉCULO XVI -/- SOCIOLOGY OF WORK: THE CONCEPT OF WORK OF ANTIQUITY FROM TO THE XVI CENTURY -/- RESUMO -/- Ao longo da história da humanidade, o trabalho figurou-se em distintas posições na sociedade. Na Grécia antiga era um assunto pouco, ou quase nada, discutido entre os cidadãos. Pensadores renomados de tal época, como Platão e Aristóteles, deixaram a discussão do trabalho para um último plano. Após várias transformações sociais entre (...) diferentes eras e povos, o trabalho foi ganhando espaço nos debates entre os povos, como os caldeus, hebreus e romanos. O trabalho conferiu-se no escopo da discussão social. Na Idade Média, com Agostinho, Santo Aquino e outros o labor foi concebido como algo benéfico e divino. O que se via como algo “escravo” ao povo, transformou-se em necessidade e benevolência divina. -/- Palavras-chave: Conceito; Trabalho; História; Definição. -/- ABSTRACT -/- Throughout the history of mankind, work has figured itself in different positions in society. In ancient Greece it was a little matter, or almost nothing, discussed among the citizens. Renowned thinkers of such a time, like Plato and Aristotle, left the discussion of the work for a last plan. After several social transformations between different eras and peoples, work was gaining space in the debates among peoples, such as the Chaldeans, Hebrews and Romans. The work has taken place within the scope of social discussion. In the Middle Ages, with Augustine, Saint Aquinas and others the work was conceived as something beneficial and divine. What was seen as something “slave” to the people, became need and divine benevolence. -/- Keywords: Concept; Work; History; Definition. -/- BASES TEMÁTICAS DESSE TRABALHO -/- ➢ O trabalho é um conceito construído socialmente; -/- ➢ A modernidade trouxe consigo mudanças significativas quanto à valorização do trabalho; -/- ➢ A origem dos mercados de trabalho, juntamente com o surgimento do capitalismo, minimizou o trabalho como um mero emprego assalariado; -/- ➢ O trabalho, no entanto, apresenta múltiplas manifestações nas nossas sociedades. -/- 1. A VISÃO GREGA DE TRABALHO -/- Comecemos pelos gregos, uma civilização excitante que, durante muitos séculos antes de Cristo, já começava a elaborar riquíssimas reflexões sobre vários aspectos da vida humana. No entanto, surpreende aqueles de nós que já ler os primeiros filósofos gregos, como entre tantas análises rigorosas e “diálogos”, um elemento tão central na vida social dos povos, como o trabalho havia tido escassa repercussão. A explicação só faz sentido, justamente, ao analisar a valorização que esses grandes pensadores tinham acerca do nosso objeto de estudo que é o trabalho. Embora, como supracitado, os gregos não tivessem uma visão unânime sobre o trabalho, não é menos certo assinalar que para esta civilização o trabalho foi considerado um fato altamente desvalorizado. O trabalho, para eles, dado a sua vinculação com a dimensão de constrangimento e necessidades, limitava a liberdade dos indivíduos, condição indispensável para integrar o mundo da “pólis” na qualidade de cidadão. O homem livre realizava atividades absolutamente desinteressadas: a atividade intelectual (que não era considerada trabalho) fazia parte do ócio e da contemplação. O trabalho, reservado apenas aos escravos, como bem sinala Hopenhayn (1955), significava uma mera função produtiva. Portanto, o escravo passou a ser unicamente uma força de trabalho. Como tal, ele não tem personalidade e pertence ao seu mestre, como uma coisa entre muitas. Como objeto de propriedade, escapa ao pensamento antropológico que domina a filosofia sofista e socrática, porque para o cidadão grego falar de escravo não implica um sujeito pensante, senão uma coisa ou, no máximo, a força. Também escapa ao pensamento platônico, porque, como uma coisa, parece totalmente desvalorizado na construção idealista-dualista da realidade (HOPENHAYN, 1988. p. 23 – Tradução própria). -/- Três termos fundamentais que devemos recordar da tradição grega: -/- 1 – Ponos: penalidade, fadiga; -/- 2 – Banausia: trabalho mecânico, e -/- 3 – Ergon: realização. -/- Vejamos como essa noção de trabalho é construída como algo servil (ponos), ao qual uma visão positiva de lazer e contemplação foram contrastadas como uma atividade puramente humana e libertadora. As raízes do supracitado são encontradas no valor eticamente supremo da autarquia socrática. Segundo essa noção alcunhada por Sócrates (469-399 a.C.), todo aquele que trabalha está submetido tanto à matéria como aos homens para quem trabalha. Nessa medida, sua vida carece de autonomia e, portanto, de valor moral. Naturalmente, não só os escravos, mas também qualquer trabalhador dedicado a todos os tipos de tarefas manuais, foram desprezados por um pensamento helênico indubitavelmente aristocrático. Para Platão (427-347 a.C.), de origem aristocrática, descendente do último rei de Atenas e discípulo de Sócrates, a autarquia continua a ser perpetrada como um valor ético supremo e, em consonância com os interesses da aristocracia fundiária, afirmava que somente a agricultura evocava autêntica autonomia. Dessa forma, o pensamento platônico restringiu a participação política a escravos, comerciantes e artesãos. Todos eles têm em comum a dependência das condições materiais em que produzem e trocam mercadorias. O plano político estará intimamente relacionado ao econômico-trabalhista: somente quem é capaz de governar a si mesmo (e como sabemos, acontece com aqueles que não trabalham ou possuem terras), pode governar os outros. Somente a liberação total da prática mundana do trabalho abre as possibilidades de dedicar-se, como fez Platão, à contemplação (σχολή), à filosofia e às ciências, e por meio disso saber distinguir o bem do mal, o justo do injusto, o verdadeiro do falso. Quem poderia dedicar-se a tais “tarefas nobres”? Evidentemente, aqueles que não precisam fazer parte da população trabalhadora, isto é, a aristocracia. Esse sistema de governo aristocrático foi defendido, obviamente, por Platão. Em sua “A República” sinala que o governo perfeito é o aristocrático, e que a este se sucedem a timocracia (governo dos guerreiros), a oligarquia (dos ricos) e a democracia (“governo daqueles que amam o prazer, a mudança e a liberdade), que perece por seus excessos nas mãos de alguns homem audaz que se coloca à frente do povo para defender a democracia e “do tronco desses protetores do povo nasce o tirano”, dando origem à tirania.(2) Em seu diálogo “Político” podemos ler: Aqueles que possuem a si mesmos através da compra, e aqueles que podem ser chamados sem nenhuma discussão de escravos, não participam da arte real [...] E todos aqueles que são livres, se dedicam espontaneamente a atividades servis como as supracitadas, transportando e trocando produtos da agricultura e de outras artes; que nos mercados, indo de cidade em cidade por mar e terra, trocando dinheiro por outras coisas ou por dinheiro, o que chamamos de banqueiros, comerciantes, marinheiros e revendedores, poderão, por acaso, reivindicar para eles algo da ciência política? [...], mas também aqueles que estão dispostos a prestar serviços a todos por salários ou por subsídios, nunca os encontramos participantes na arte de governar [...] Como os chamaremos? Como você acabou de dizer agora: servidores, mas não governantes dos estados (PLATÃO, 1983. pp. 237-8 – adaptado). Esse estado ideal que Platão projetou em seus ensinamentos estava longe, a propósito, da democracia ateniense defendida por Péricles. De certa forma, Platão só confiava em uma elite no poder constituída por uns poucos (oligarquia) que não deveriam se render às tarefas servis da produção e circulação das riquezas. Para ele, as crianças aristocráticas deveriam ser selecionadas desde a infância, recebendo uma educação suficiente tanto em filosofia quanto nas “artes da guerra”. Aos trinta anos, eles já seriam capazes de passar por um exame donde seriam selecionados os “filósofos-reis” encarregados do governo. De fato, no entanto, suas concepções de governo nunca poderiam ser executadas com pureza; ou pela chamada “contrarrevolução aristocrática”, ou pela invasão estrangeira subsequente. Essa visão do trabalho que estamos a analisar, como bem sinala Henri Arvon (1914- 1992), conduz a uma sociedade basicamente conservadora e estancada no produtivo. (3) A ideia de liberdade, ócio e contemplação como valores superiores, propõe um desprezo pelo trabalho que, como vimos, é uma atividade puramente transformadora. Há aqueles que, mediante tal contestação, arriscam fundamentar que grande parte do subdesenvolvimento tecnológico na Grécia derive justamente a essa cultura tão peculiar em relação ao trabalho. Caso contrário, se houvesse escravos, por que avançar em conhecimentos que facilitaram o trabalho? Não nos surpreende, nesse sentido, que uma civilização capaz de criar conhecimentos espetaculares em áreas particularmente complexas como a geometria (Euclides), por outro lado, não soubesse (ou não gostaria) de avançar em conhecimentos técnicos aplicáveis ao campo econômico-trabalhista. Já vimos como a cidadania era o escopo da de alguns aristocratas da civilização helênica. Hannah Arendt (1906-1975) sinalava que os gregos distinguiam entre os escravos, os inimigos vencidos (dmôes ou douloi) que estavam encarregados do trabalho doméstico, e os demiourgoi, homens livres para se deslocarem do domínio privado para o público. Somente depois do século V, sinala Arendt, a pólis começou a classificar as ocupações de acordo com os esforços que eles exigiam. Nisso, Aristóteles (384-322 a.C.) teve que desempenhar um papel preponderante que colocou aqueles cujo “corpo está mais deformado” na faixa mais baixa. Ele não admitiria, portanto, aos estrangeiros (os escravos), nem tampouco aos banausoi, antes dos demiourgoi, trabalhadores e artesãos que deviam resignar-se ao mundo dos “oikos”. Estes, não só estavam submetidos à necessidade como eram incapazes de ser livres, mas também incapazes de governar a parte “animal” do seu ser (República, 590). Serão eles, não obstante, aqueles que permitem o florescimento da chamada democracia helênica, pois, quem senão os trabalhadores (escravos ou artesãos) poderia manter com seu esforço o ócio e a contemplação dos “homens livres”, cidadãos do mundo? Como foi supracitado, será Aristóteles quem delimitará ainda mais os direitos de cidadania. Sua cidade ideal, como em Platão, diferenciaria os governantes dos governados. O primeiro, constituído pela classe militar, estadistas, magistrados e sacerdócio. O segundo, pelos agricultores, artesãos e os camponeses. Com os comerciantes há uma certa ambivalência: embora ele considerava uma ocupação antinatural, estava disposto a admiti-los até certo ponto em sua cidade ideal, cuja base seguiria sendo a escravidão. Em sua Política, ele explana: A cidade mais perfeita não fará do trabalhador manual (artesão) um cidadão. Caso o admitir como tal, a definição de virtude cívica [...] não alcança todos os cidadãos, nem apenas os homens livres, mas só os que estão isentos de trabalhos indispensáveis à sobrevivência. Destes, os que estão a serviço de um só indivíduo, são escravos; os que servem a comunidade, são trabalhadores manuais (artesãos) ou trabalhadores não qualificados (ARISTÓTELES, 1998. p. 203). Tampouco compreenderá os agricultores como reivindicava Platão: “Tampouco deverão ser agricultores os futuros cidadãos, pois para a formação de sua virtude e para a atividade política, o ócio é necessário”. Essa prolifera discussão ocorreu em uma civilização onde começaram a surgir as primeiras mudanças produtivas derivadas do crescimento econômico feito do descobrimento do ferro, e sua posterior divisão do trabalho, onde florescem os grupos de comerciantes e a aristocracia proprietária de terras começa a dominar. Os pensadores da época, mais aliados a estes últimos, contrariavam os princípios da acumulação comercial. Em sua Política, Aristóteles aconselha os cidadãos a absterem-se de qualquer profissão mecânica e de toda especulação mercantil. O primeiro, porque limita intelectualmente, e o segundo, porque degrada o ético. Somente o ócio (scholé), para esses pensadores, permite a virtuosidade e a capacidade de julgar. A Koinonia politiké (comunidade dos homens livres) era típica daqueles que não precisavam de trabalho, relegando a população trabalhadora ao mero âmbito da reprodução material (chrematistiké), o que só era possível em um contexto de alta divisão do trabalho onde um grupo minoritário (oligarquia) vivia à custa do trabalho da maioria (muitos deles escravos). O termo “ócio” provém de “scholé”, entendido entre os gregos como tempo para si mesmo, para a contemplação (sjolé) e, portanto, para a formação (scholé = escola). Desse ponto de vista, o ócio para os gregos é um fim em si mesmo. Entre os romanos, no entanto, adquire outra conotação. Em latim octium, designa o campo contraposto ao neo-octium (negócio), ou seja, é o tempo de descanso que permite dedicar-se ao negócio. Tal visão sobre o trabalho e o ócio, respectivamente, não foi, no entanto, como supracitado no início, unanimemente desenvolvida em toda a história da civilização helênica. Os textos de Homero(4) (séculos IX e VIII a.C.) são mais reservados a respeito, mas acima de tudo, na Grécia antiga encontramos autores como Hesíodo (século VIII), que postulavam outras teses. Para o autor de “Os trabalhos e os dias”, o trabalho se constituía em um justo e necessário castigo que Zeus impôs aos homens pelo pecado de Prometeu. Note a similitude com a crença bíblica que veremos adiante. Hesíodo explana: Lembre-se sempre do meu conselho e trabalhe [...] os deuses e os homens se indignam com quem ocioso vive, semelhante em caráter aos zangões sem ferrão, que consomem o esforço das abelhas [...] O trabalho não é nenhuma desonra; desonra é não trabalhar (HESÍODO, 2012. p. 93 e 95). Também entre alguns sofistas (aqueles que vendiam sua sabedoria a quem gostaria de comprá-la), como Protágoras (século V a.C.), “o primeiro e o maior deles”(5), coloca o estudo e a arte (técnica) na mesma faixa, e Antifonte (século V a.C.) disse: “[...] e as honras e preços, e toda a espécie de encorajamento que Deus incumbiu aos homens, devem necessariamente resultar de fadiga e suor”. Como conviveu a cultura grega com essas noções tão diferentes? Tenho a ideia, juntamente com Hopenhayn, que o desprezo dos pensadores gregos pelo manual foi causado pela violência dos guerreiros e dos aristocratas de plantão, que impuseram aos seja derrotados o jugo. Do trabalho árduo e difícil. Porque a aristocracia queria trabalhar nessas condições? A própria divisão do trabalho em si possibilitou o crescimento da civilização helênica, estava gerando diferentes classes com visões distintas sobre o trabalho. Por outro lado, surgiram os camponeses pobres, os derrotados e aqueles que tinham que viver do trabalho artesanal. Essas pessoas, na maioria das vezes isoladas do mundo da “polis”, gerariam suas próprias leituras dos acontecimentos, seus próprios espaços para o desenvolvimento cultural, inclusive sua própria religião, distante daquela imposta pela visão aristocrática, olímpica, contemplativa e estética dos “homens livres”. -/- 2. A VISÃO DOS CALDEUS ACERCA DO TRABALHO -/- A leitura de outros povos e civilizações sobre este tema tem sido diferente. Entre os caldeus, por exemplo, a visão pejorativa analisada entre os gregos não é registrada. Nas escrituras sagradas da religião de Zaratustra (o Avesta), lemos: “É um santo aquele que constrói uma casa, na qual mantém o fogo, o gado, sua mulher, seus filhos, os bons párias. Aquele que faz a terra produzir trigo, que cultiva os frutos do campo, cultiva corretamente a pureza” (HOPENHAYN, 1988. p. 35). Para os caldeus, como se pode observar, o trabalho implica, de uma posição diametralmente oposta à helênica, uma contribuição na ordem econômica, mas também na espiritual. Trabalhar não é só “cultivar o trigo” (dimensão das necessidades fisiológicas), mas também “cultivar a pureza”, dimensão esta, relacionada com a satisfação das necessidades espirituais. Por que apreciamos uma diferença tão acentuada entre essas culturas? Provavelmente, os diferentes graus de desenvolvimento dos povos levaram a isso. Enquanto entre os gregos primava uma divisão do trabalho, onde alguns tinham o status de “homens livres” dedicados à contemplação e ao ócio, outros não tinham escolha a não ser trabalhar, em uma situação de domínio em relação às naturezas daqueles que o empregaram. Esse não foi o caso dos caldeus, que possuía um escasso dividido trabalho, em que a todos se correspondia uma atividade laboriosa. -/- 3. A VISÃO DOS HEBREUS SOBRE O TRABALHO -/- No meio do caminho entre os caldeus e os gregos, encontramos a avaliação do trabalho feita pelos hebreus, dessa vez, tingindo de ambivalências. Tal como ponderava Hesíodo entre os gregos, para os hebreus, o trabalho se constituía de um mal necessário; em um meio para expiar os pecados; dessa vez não de Prometeu, mas de Adão e Eva. Vamos ver, no entanto, alguns aspectos mais complexos. A primeira coisa a se notar da perspectiva hebraica (compartilhada com o cristianismo) é o que se resulta da leitura do livro de Gênesis, aquela história poética e cheia de imagens para elucidar facilmente a origem da criação. Lá se estabelece a ideia de um deus criador-trabalhador: “No princípio Deus criou o céu e a terra [...] No sétimo dia Deus já havia concluído a obra que realizara, e nesse dia descansou [...] de toda a obra que realizara na criação”.(7) Esse Deus como primeira causa (São Tomás de Aquino (1225-1274)) denota laboriosidade seu correspondente descanso, um binômio que será fundamental para compreender a evolução do direito do trabalho e do direito ao descanso semanal contemporâneo. Digamos, em segundo lugar, que o Senhor Deus providenciou o trabalho no Éden: “O Senhor Deus colocou o homem no jardim do Éden para cuidar dele e cultivá-lo”.(8) Portanto, não é certa a ideia de que o trabalho é o resultado do pecado: ao contrário, é um trabalho árduo aquele que deriva do pecado segundo a tradição hebraico-cristã. Antes, na ausência do pecado, havia uma espécie de bom trabalho. Foi o pecado original, que levou Deus a condenar Adão e Eva, e por isso a toda a humanidade, a “ganhar o pão com o suor da sua testa”. “Por isso o Senhor Deus o mandou embora do jardim do Éden para cultivar o solo do qual fora tirado”. (9) O Talmude diz: “Se o homem não encontra seu alimento como animais e pássaros, precisa ganhá-los, isso se deve ao pecado”. Essa sentença, de caráter histórico, promove a ideia de trabalho como meio para expiar o pecado original, mas também como meio para produzir; isto é, legitimando a mudança inerente a todo trabalho e, portanto, legitimando também aquela vontade transformadora que caracterizou desde sempre os povos hebreus.(10) Agora, ao contrário dos caldeus, para os hebreus da antiguidade, o trabalho nunca teve um fim ético em si mesmo, mas foi constituído apenas como um meio. Essa visão esteve sempre presente, e caracteriza muito claramente a concepção que muitos integrantes de nossas sociedades contemporâneas possuem sobre o trabalho, além da religião de cada um. -/- 4. OS ROMANOS E O TRABALHO -/- Os romanos, por sua vez, deram uma importante contribuição para o desenvolvimento do conceito de trabalho. Se bem que, a grosso modo, não houvesse grandes diferenças com o pensamento dos gregos, com quem eles tinham em comum, além disso, uma maior divisão do trabalho fruto do desenvolvimento econômico e o uso massivo de mão de obra escrava(11); a maior contribuição do ponto de vista de sua originalidade histórica estava presente na tradição jurídica que inauguraria o Império Romano. O maior impacto por meios jurídicos e não filosóficos é explicado pelo fato de que os romanos, ao contrário dos gregos, não conseguiram “inspirar” a produção de grandes pensadores sociais. Com efeito, para os romanos, como o escravo não era considerado uma pessoa, o viam-no desprovido de personalidade jurídica. Isso conduziu a negação da relação de trabalho entre a pessoa encarregada de um trabalho manual (escravo) e seu dono. Tal relação correspondia, acima de tudo, ao direito de propriedade que os juristas romanos haviam garantido quase sem limites para seus cidadãos. O problema, como aponta Hopenhayn, surgiu quando o proprietário não ocupa seu escravo, mas aluga-o para terceiros. Surge assim a figura do arrendamento de serviços, que deriva do arrendamento das coisas. Porém, como na realidade o que se alugava era a força de trabalho, a qualidade jurídica desloca-se para a atividade realizada pelo escravo. Dessa forma, a atividade do trabalhador, primeiro do escravo, posteriormente do homem livre, começa a ser tratada como uma coisa, e se converte em antecedente do arrendamento de serviços do Direito Civil moderno. Ademais, na tradição romana, o trabalho manual estava desprestigiado. Cícero (106-43 a.C.) em De Officiis, estabeleceu com fria claridade “ipsa merces est auctoramentum servitius”(12) (todo trabalho assalariado é trabalho escravo). A vida era difícil para esses trabalhadores: nos territórios sob domínio romano, Augusto (63-14 a.C.) tinha imposto um tributo à todos os homens que exerciam algum tipo de trabalho manual, além do imposto à residência, às valas e outros mais particulares como o imposto para a detenção de porcos. Certamente, aqueles que levaram a pior parte no tempo da Roma Imperial foram os escravos (servi) sob domínio e propriedade de seus donos (domini). Me seus tempos de auge, a demanda de escravos em Roma era de 500.000 ao ano. Se compararmos com os 60.000 escravos negros trazidos a América nos anos de maior tráfico, teremos uma ideia mais ou menos exata da magnitude desse triste fenômeno. -/- 5. O CRISTIANISMO E O TRABALHO -/- As mensagens do cristianismo primitivo, são inseridas logo, nesse tempo histórico, onde Roma se tornava o centro das maiores mobilizações de rebeldia da antiguidade. Isaías, nesse sentido, proclamaria que o Messias viria: “[...] a pregar boas novas aos abatidos, a vendar aos quebrantados de coração, a publicar liberdade aos cativos, e aos presos a abertura do cárcere”.(13) Jesus, efetivamente, incluiu em sua missão, mensagens de libertação aos pobres e oprimidos. Porém, ao contrário do supracitado, como bem sinala Eric Roll (1907-2005), dos antigos profetas hebreus, não o faria saudando as comunidades tribais com seu espírito de grupo; mas animado por uma mensagem mais universal e permanente, proclamando uma mudança mais completa e integral na conduta do homem em sociedade, onde os valores de justiça e amor se colocariam em um primeiro plano. Evidentemente, a mensagem do cristianismo primitivo, e mais concretamente de Cristo, distava muito dos filósofos gregos. Deixemos que Roll explique: Temos visto que as doutrinas econômicas de Platão e, em certa medida, de Aristóteles, nasciam da aversão aristocrática ao desenvolvimento do comercialismo e da democracia. Seus ataques contra os males que acarreta o afã de acumular as riquezas são reacionárias: olham para trás, e o de Cristo olha para frente, pois exige uma mudança total, mas relações humanas. Aqueles sonhavam com um estado ideal destinado a proporcionar a “boa vida” para os cidadãos livres unicamente e cujas fronteiras eram as da cidade-estado daquele tempo; Cristo pretendeu falar por todos e para todos os homens. Platão e Aristóteles haviam justificado a escravidão; os ensinamentos de Cristo sobre a fraternidade entre todos os homens e o amor universal eram incompatíveis com a ideia da escravidão, apesar das opiniões expostas depois por São Tomás de Aquino. Os filósofos gregos, interessados somente pelos cidadãos, sustentaram opiniões muito rígidas sobre a diferente dignidade das classes de trabalho, e consideravam as ocupações servis, com exceção da agricultura, como próprias apenas para os escravos. Cristo, ao dirigir-se aos trabalhadores de seu tempo, proclamou pela primeira vez a dignidade de todas as classes de trabalho, assim materiais como espirituais (1942. p. 42 – Tradução própria). Não pode escapar desse estudo, o fato de que o próprio Jesus Cristo herdou o ofício de carpinteiro de seu “Pai” José; e que escolheu seus discípulos entre os pescadores e artesãos da região. Essa visão primitiva do cristianismo, no entanto, deve ser analisada no quadro das escrituras sagradas do Antigo Testamento que compartilha com a cultura (e obviamente a religião) hebraica. Nesse sentido, o trabalho não deixa de ser um meio, descartando-se como um fim em si mesmo. Mas, agora atribuindo-lhe um novo valor, sempre em tento um meio para um fim virtuoso: o trabalho será fundamental para permitir a satisfação das necessidades de cada um, mas também seus frutos, deverão ser inseridos em uma dimensão comunitária, onde o “próximo” necessitado esperará a contribuição fraterna e solidária do cristão. O trabalho, nessa perspectiva, não só possibilita o “tomar”, mas também o “dar”. Em relação a dupla perspectiva, é onde podemos entender a crítica do cristianismo a acumulação da riqueza. Como aponta o evangelista Mateus, “acumular o tesouro no céu, onde nem a traça nem a ferrugem os consomem, e onde os ladrões não perfuram nem roubam. Onde está o seu tesouro está seu coração”. (14) Com São Paulo se incorpora um novo componente valioso: a obrigatoriedade moral do trabalho. Em sua carta aos Tessalonicenses dita claramente “ao que não trabalha que não coma”. Diz São Paulo: Vocês sabem em que forma têm que nos imitar: nós trabalhamos enquanto estivemos entre vocês, não pedimos a ninguém um pão que não teríamos ganhado, senão que, de noite e dia, trabalhamos duramente até nos cansarmos, para não ser carga para nenhum de vocês [...] Além disso, quando estávamos com vocês lhes demos está regra: se alguém não quiser trabalhar, não coma. Mas agora ouvimos que há entre vocês alguns que vivem sem nenhuma disciplina e não fazem nada, muito ocupados em meter-se em tudo. A estes lhes mandamos e lhes rogamos, por Cristo Jesus, nosso Senhor, que trabalhem tranquilos para ganhar a vida (II Tes. 3:10). Essa frase, entendida somente no contexto de uma sociedade donde não existia um conceito de desemprego tal como entendemos atualmente, é curiosamente reproduzida pelo modelo soviético em pleno século XX. Com efeito, a Constituição da União Soviética estabeleceu em seu Artigo 12: “O trabalho é, na Rússia, uma questão de dever e de honra para todo cidadão fisicamente capaz. Essa obrigação é baseada no princípio: “quem não trabalha não come”. (15)(16) Para São Paulo, o trabalho deve ser o meio para ganhar a vida. Ele quis ser exemplo e enquanto pregava continuava trabalhando, presumivelmente como tecelão de tendas. A obrigatoriedade moral se aplica na medida em que a pessoa está em condições de o fazer. Para os incapacitados a fazê-lo (idosos, crianças, deficientes, doentes, acidentados etc.) existia a obrigatoriedade do socorro segundo a máxima do amor (ágape) ao próximo. Essas sentenças morais têm hoje em dia uma importante quota de explicação para com as contemporâneas políticas sociais. -/- 6. O TRABALHO NA IDADE MÉDIA -/- A Idade Média, período que ocupa desde o crepúsculo do Império Romano do Ocidente no século V pelos bárbaros, até o século XV, com a queda de Constantinopla, evidentemente mostra um conjunto importante de escolas e pensadores que marcaram pautas importantes para discernir o valor do trabalho nas diferentes culturas. A organização econômica mais visível nestes mil anos, onde operou o trabalho, consistia em extensões grandes de latifúndios errados do Império Romano (o sistema econômico denominado feudalismo), onde (mediante a falta de escravos) recorreu-se à mão de obra camponesa para o trabalho. O sistema, implicava o arrendamento de parte dessas terras a ex-escravos ou homens livres, em troca de uma renda em dinheiro e espécies, além do cultivo das próprias terras senhoriais. Por certo, a figura do servo não distava muito da do escravo se tivermos em conta as condições de funcionamento do contrato de trabalho. O comércio também teve seu lugar no sistema feudal, o mesmo adquiriu grande importância em certas regiões ou lugares, à exemplo de Constantinopla. A atividade econômica seguia seu rumo na história, e depois dos séculos IX e X, o crescimento das forças produtivas deu lugar a uma maior acumulação por parte de componentes e artesãos e, por certo, a uma maior apropriação de excedentes por parte do Senhor feudal. Essa situação foi ativante para a construção dos primeiros Burgos ou cidades, onde o comércio e a indústria artesanal teriam um marco mais adequado para o seu desenvolvimento. Essa é a etapa do nascimento dos primeiros grêmios corporativos (17). Então para o século XII, a estrutura feudal começa a desmoronar porque a produção de determinados bens começa a ser mais eficiente em cidades e não no feudo. O dinheiro, então, passou a ganhar maior peso que a terra, o que obriga os senhores feudais a aumentar seus rendimentos. Isso leva a um empobrecimento lógico dos camponeses, o que não dura muito, porque na primeira metade do século XIV, a maior parte dos servos alcança sua liberdade. Por sua vez, nessa apertada síntese da história econômica da Idade Média, devemos assinalar que pelo século XIV, e depois das Cruzadas e o posterior desenvolvimento do comércio internacional entre os impérios arábico e bizantino, inaugura-se uma etapa pré-capitalista que durará três séculos. É lá que se levanta mais energética a voz de alguns homens da Igreja contra a tendência à exaltação da riqueza já começava a avivar-se na Europa. São Tomás de Aquino, nesse sentido, não considerará ao comércio pré-capitalista bom ou natural. No entanto, ele o julgava inevitável uma vez que era o meio ao qual o comerciante tinha que manter a sua família. Dessa forma, os lucros do comércio não era outra coisa senão o fruto do trabalho. Se tratava, então, de colocar o acento na justiça da mudança efetuada, para o qual Aquino recorre a Aristóteles, cuja análise sobre o valor de mudança é figurado no seu estudo da Justiça. Muitos padres da Igreja, desde então, pretenderam formular um conceito de “preço justo”. Nesse sentido, o Cristianismo apresenta uma evolução do seu pensamento sobre o comércio que partia de uma visão absolutamente contrária ao começo da Idade Média (Santo Agostinho (354-430), São Jerônimo (347-420) etc.), a outra mais transacionável, que acompanhou, sobretudo, o pensamento de Aquino. Algo similar ocorreu com outro dos “preceitos” da Igreja em matéria econômica: a usura. Esta era considerada pela igreja como a melhor forma de obter lucro. O mesmo evangelista Lucas (século I d.C.) foi categórico ao rejeitar essa linha de operações. A lei hebraica também fez isso, e podemos encontrar no livro do Êxodo (22,25) tal proibição a respeito. Mais atrás no tempo, há antecedentes de condenação à usura entre os hindus (Rigveda, cerca de 1500 a.C.) e budistas (século VI d.C.), além do Islã mais próximo do nosso tempo (século VI d.C.). Ao princípio da Idade Média, como testemunha Roll, a proibição somente alcançava a Igreja, já que o escasso desenvolvimento mercantil não merecia outra coisa. No final da Idade Média, no entanto, que a situação é outra; e a prática secular foi orientada no sentido de promover o empréstimo de dinheiro cobrando por isso um juro. Alarmada ante esses fatos, a Igreja condena mais uma vez a usura no Terceiro Concílio de Latrão de 1179. No mesmo escreveu e ensinou São Tomé (século I d.C.) e outros discípulos da Igreja. No entanto, as práticas econômicas foram minando a autoridade eclesial e está terminou, através de sucessivas etapas, por aceitar, em certas condições e sob certas circunstâncias, a cobrança de juros sobre a concessão de um empréstimo. Em tal sentido, um dos autores mais representativos só início da Idade Média foi Santo Agostinho. Foi este um dos pilares, em seu tempo, das noções “anticapitalistas” que foram seguidas e complementadas por homens do tamanho de São João (347-407), São Ambrósio (340-397), São Clemente (150-215), São Cipriano (200-258) entre outros. (18) Santo Agostinho valoriza o trabalho recordando em tal sentido a São Paulo, a que cita com muita frequência em seus textos. Segundo o Bispo de Hipona, todo trabalho manual é bom pelas razões dadas pelo cristianismo primitivo. Concilia, além disso, seu dualismo platônico, ao sustentar que enquanto o homem trabalha tem a alma livre, de modo que é perfeitamente compatível pensar em Deus ao mesmo tempo em que se trabalha. Essa particular sintonia entre o trabalho e a oração foi perfeitamente posta a prova pelos monges beneditinos, cujo lema “Ora Et Labora” (orar e trabalhar) é paradigmático. “Trabalha e não desesperes” dizia seu fundador, São Bento de Núrsia (480-547), de seus monastérios distribuídos em um primeiro momento a Subiaco, no início do século VI. Também corresponde a São Bento uma sentença que perdura até o dia de hoje no imaginário moral sobre o trabalho: “Otiositas inimica est animae” (a ociosidade é inimiga da alma), tal qual diz uma expressão popular castelhana: “el ocio es la madre de todos los vicios” (o ócio é a mãe de todos os vícios). Tomás de Aquino, alguns séculos depois, continua a reflexão sobre o trabalho e estabelece uma hierarquia de profissões, onde localiza o trabalho agrícola e artesanal acima do comercial. Uma quota de originalidade na história do pensamento sobre o trabalho consistiu em considerá-lo como uma obrigação somente se necessário para subsistir; ou dito de outra maneira: quem não tem necessidade de trabalhar não tem que fazê-lo. Isso sim, à falta de trabalho, devia dedicar-se à oração e contemplação divina, atividades por certo mais elevadas para o autor da Suma Teológica. Logo, considerará que Deus é a causa primária, a que tudo deve a sua existência; por derivação, o homem é causa segunda, procurando atreves do trabalho “criar” em suas dimensões humanas. “Entre todas as formas com que a criatura humana tenta realizar a semelhança divina, não há outra de relevo mais destacado que a de trabalhar, isto é, ser em o mundo causa novos efeitos”, disse o Santo. (19) Aquino, além disso, utilizando categorias platônicas, hierarquiza o trabalho, considerando o intelectual acima do manual. Chama “artes servis” a estes últimos, enquanto que o trabalho intelectual corresponde ao conjunto das “artes liberais”, dignas de maior remuneração ao fazer uso da inteligência. Esta distinção própria da Escolástica, dá lugar à divisão clássica entre as 7 artes liberais: o Trívium (gramática, retórica e dialética) e quadrivium (astronomia, geometria, aritmética e música). Outras contribuições de São Aquino têm a ver com sua posição diante do trabalho agrícola ao qual o considera como o melhor meio para assegurar a subsistência de um povo; a maior importância dada à vida contemplativa sobre a ativa, embora considerando a primeira como “laboriosa”; sua posição sobre a escravidão, que não considerava como natural, no entanto, entendê-la “útil”(20); e sua interpretação sobre o contrato de trabalho: neste, o operário não vende a si mesmo, nem seu corpo, nem sua inteligência, nem sequer sua faculdade de trabalho. Isso significa que o Direito Natural proíbe considerar o trabalho como um objeto de mudança. Propõe, em vez disso, considerar o contrato como um arrendamento de serviço. Em termos gerais, a valorização que sobre o trabalho se realiza na Idade Média, rebaixando ao trabalho manual em relação a outras tarefas, fica explícita na divisão tripartida que recorre, entre outros, Adalberão Bispo de Laon (947-1030): “Triplex Dei ergo domus est quae Creditor uma nunca oran, alii pugnat, Aliique laborant” (ternária é a casa do Senhor e não uma: aqui sobre a terra uns oram, outros lutam e outros trabalham). Não gostaria de deixar passar por alto, finalmente, entre os movimentos originados na Idade Média, a contribuição que sobre o tema do trabalho teve a ordem franciscana. Essa, contra o que muitos podem crer, é uma ordem não mendicante no sentido estrito, mas sim trabalhadora e de pobreza. São Francisco de Assis (1181/82-1226), no final do século XII, marcaria como ninguém dentro do cristianismo, uma vida ascética baseada no trabalho e na pobreza. Inclui, além disso, um elemento pela primeira vez descoberto na cultura europeia: o sentido da alegria que acompanha o trabalho. “Essa condição de 'suor de sua testa' com 'a alegria de seu coração' outorga ao trabalho uma condição diferenciada”. Avançando então na história da humanidade, entramos na época moderna, caracterizada por cinco grandes eventos: -/- 1. A decadência do poder moral da Igreja e o enfraquecimento de seu poder econômico frente ao da crescente burguesia; -/- 2. O renascimento intelectual e artístico; -/- 3. As viagens paras as índias e a descoberta da América; -/- 4. A formação e a constituição dos Estados-nação; -/- 5. As reformas religiosas de Lutero (1483-1546) e Calvino (1509-1564). -/- Nesse contexto, os séculos XV e XVI mostraram como o mercantilismo ia avançando apesar dos esforços de alguns pensadores da Igreja que eventualmente perderam o pulso diante do desenrolar dos acontecimentos. Sucessivas encíclicas papais terminaram por legitimar o interesse nos empréstimos e, por meio desta, levou-se a maior acumulação de riquezas por parte dos banqueiros. Esse foi o meio ideal para o desenvolvimento da atividade do mercador, para quem, o trabalho passou a ser considerado um meio para obter sucesso. Ao dinamizar-se a atividade econômica e mercantil, a visão humanista do trabalho começa a perder valor, realçando-se ao mesmo como um simples meio para fins de enriquecimento. Talvez a exceção a essa noção estendida entre os novos atores tenha sido a proporcionada pelo humanismo renascentista. Para Campanella (1568-1639), por exemplo, sua “Cidade solar”, não existe o divórcio entre trabalho manual e intelectual, isso quando o segundo começa a ser supervalorizado por sua ação no plano das invenções e das novas técnicas.(22) Na mesma linha se situa Thomas More (1478-1535), o autor de “Utopia”, outra reação do cristianismo às projeções que estava adquirindo o cada vez mais influente mercantilismo. Embora o trabalho não seja considerado como um mau, pelo contrário, apresenta características humanizadoras, é sugestivo comprovar como em Utopia a jornada do trabalho não supera as seis horas diárias e na Cidade solar não se devia trabalhar mais que quatro horas. Indubitavelmente, essas versões de sociedades ideais terminariam por impactar sobre maneira a constituição das Missões Jesuítas na América do Sul; e as Franciscanas na Baixa Califórnia. É o Renascimento, o lugar propício, além disso, para renovar o conceito da virtuosidade, agora traduzida na figura do empresário ou financista audacioso e empreendedor. Essa linha foi reforçada logo por Calvino, para quem os negócios são um bom serviço a Deus, e a riqueza não é mais que um fruto de uma vida dedicada ao trabalho desde uma perspectiva ética que analisarei com Weber mais tarde, mas que confere ao trabalho a particularidade de ser um caminho para o sucesso. Esse puritanismo impulsionou sobremaneira a versão do “homo economicus” que mais tarde, em pleno auge do capitalismo pós-industrial, ao qual, segundo Daniel Bell (1919-2011), fora substituído pelos valores hedonistas. -/- REFERENCIAL TEÓRICO AGOSTINHO. Cidade de Deus: contra os pagãos. Trad. O. P. Leme. 2ª ed. Bragança Paulista: Editora Universitária, 2008. (Col. Pensamento humano). _____________. O livre-arbítrio. Trad. N. A. Oliveira. 1ª ed. São Paulo: Paulus, 1995. AQUINO, T. de. Suma Teológica. 2ª ed. São Paulo: Loyola, 2001. ARENDT, H. A condição humana. Trad. Roberto Raposo. Posfácio de Celso Lafer. 10ª ed. Rio de Janeiro: Forense Universitária, 2007. ARISTÓTELES. Política. Trad. A. C. Amaral e Carlos Gomes. 1ª ed. Lisboa: Vega, 1998. ARVON, H. A filosofia do trabalho. Trad. João Carlos Cunha. 1ª ed. Lisboa: Socicultur, 1961. AUGUSTI, J. C. W. Corpus Librorum symbolicorum. 1ª ed. Elberfeldi, 1827. BAVA, A. C. Introdução a sociologia do trabalho. 1ª ed. São Paulo: Ática, 1990. BÍBLIA SAGRADA. Trad. J. F. Almeida. Rio de Janeiro: King Cross, 2008. BOMENY, H. et al. Tempos modernos, tempos de sociologia. 2ª ed. São Paulo: Editora do Brasil, 2013. CAMUS, A. O mito de Sísifo. In: FALABRETTI, E.; OLIVEIRA, J. Filosofia: o livro das perguntas. 1ª ed. Curitiba: IESDE, 2011. ELDERS, L. J. O Pensamento de Santo Tomás de Aquino sobre o Trabalho. Trad. D. N. Pêcego. Aquinat, n° 9, (2009), 2-12. ISBN 1808-5733. FOSSIER, R. O trabalho na Idade Média. Trad. Marcelo Barreiro. 1ª ed. Petrópolis: Vozes, 2019. FRIEDMANN, G.; NAVILLE, P. Tratado de Sociologia do Trabalho. 1ª ed. São Paulo: Cultrix, 1973. HERZOG, J. S. Historia del pensamiento económico-social: de la antigüedad al siglo XVI. 4ª ed. México: FCE, 1939. HOPENHAYN, M. El Trabajo, itinerario de um concepto. 1ª ed. Santiago: PET, 1988. _________________. Repensar el trabajo – Historia, profusión y perspectivas de un concepto. 1ª ed. Buenos Aires: Norma, 2001. LUDWIG, E. Stalin. 1ª ed. Rio de Janeiro: Calvino, 1943. MACHADO, I. J. de R.; AMORIM, H. J. D.; BARROS, C. R. de. Sociologia hoje. 1ª ed. São Paulo: Ática, 2013. MERCURE, D.; SPURK, J. (Orgs.). O Trabalho na história do pensamento Ocidental. Petrópolis: Vozes, 2005. NOGUERA, J. A. El concepto de trabajo y la teoría social crítica. Barcelona: Papers, 2002. O'CONNOR, D. J. Historia crítica de la filosofía occidental. Tomo I – La filosofía en la antigüidad. 1ª ed. Buenos Aires: Paidós, 1967. OLIVEIRA, P. S. de. Introdução a sociologia. 24ª ed. São Paulo: Ática, 2001. PLATÃO. A República. 2ª ed. São Paulo: Martin Claret, 2000. (Col. A obra-prima de cada autor). _______. Político. Trad. J. C. de Souza, J. Paleikat e J. C. Costa. 2ª ed. São Paulo: Abril Cultural, 1983. (Col. Os Pensadores). ROLL, E. Historia de las doctrinas económicas. 1ª ed. México: FCE, 1942. SIMÓN, Y. R. Work, society and culture. 1ª ed. Nova Iorque: Fordham University Press, 1971. SILVA, A. et al. Sociologia em movimento. 2ª ed. São Paulo: Moderna, 2016. THE ZONDERVAN CORPORATION (Ed.). A História – a bíblia contada como uma só história do começo ao fim. Trad. Fabiano Morais. 1ª ed. Rio de Janeiro: Sextante, 2012. (shrink)
Los vocablos auctoritas y potestas, provienen del Derecho Romano y constituyeron la piedra angular sobre la que se asentaba el funcionamiento de la civitas. La transmisión y proyección hacia el porvenir de este aspecto de la tradición romana dará lugar a la conformación de una serie de hábitos de diversa índole denominados inores maiorum. Tradición en la que la potestas se define como una fuerza que emana de la legitimidad otorgada por la sociedad civil y la auctoritas como la (...) distinción de determinadas personas basada en una serie de características morales e intelectuales que las destacan del resto. Este constructo arquetípico parece desmoronarse con la llegada de la época moderna, debido a que la misma parece romper con la tradición y los prejuicios. (shrink)
Tomás de Aquino diferencia como dos principios metafísicos diferentes la suma de de-terminaciones que especifican como tal a un ente y el hecho de que dicho ente efecti-vamente exista en la realidad. Ahora bien, al definirse como lo otro de la esencia el ser tiende a devenir él mismo una especie de esencia que requiere, al igual que la esencia propiamente dicha, ser puesto a su vez en la existencia. Este corolario fue derivado de la tesis de la distinción real (...) ya en tiempos del propio Tomás por pensadores como Egidio Romano y recogido luego a lo largo de la Edad Media hasta los tiempos de Francisco Suárez. El neotomismo del siglo XX intentó eludir ese corolario echando mano del ar-gumento de la causalidad recíproca entre el ser y la esencia: el ser pondría a la esencia en la existencia y con el ser así recibido la esencia limitaría correlativamente al ser. No obstante, la distinción real del ser y la esencia parecería no poder evitar que el ser se convierta como tal en un ente sui generis que consecuentemente reproduce en su propio interior la estructura doble de esencia y ser. El presente trabajo tiene por objeto analizar en detalle las dificultades que plantea la tesis de la causalidad recíproca para fundamen-tar la tesis de la limitación del ser por la esencia. (shrink)
El presente ensayo fue publicado por su amigo ı́ntimo y editor Richard Royston mientras el autor vivı́a en 1652 y republicado en la emergencia sucedida por la fama de Patriarcha a partir de 1679. Las Observaciones... es un ensayo derivado del Patriarcha en los que reelabora y afirma sus comentarios sobre Aristóteles; se establecen ası́ numerosas citas y argumentos paralelos entre los dos textos, sobre todo en los capı́tulos IX, XI, XV, pero en especial en el XII del Patriarcha. Con (...) respecto al tema central del ensayo, Filmer mismo resume sus objetivos en la conclusión. En cuanto a la lectura de los libros de la Polı́tica de Aristóteles, Filmer establece una conexión misteriosa: reconoce su utilidad como comentario al texto bı́blico. Toda la evidencia necesaria sobre el origen de la sociabilidad del hombre es tomada de la figura de Adán. Es por esto que, siguiendo a Laslett (1949: 20), se puede sintetizar los temas tratados en las siguientes seis proposiciones negativas: 1. No hay ninguna forma de gobierno efectiva, excepto la monarquı́a. 2. No hay ninguna monarquı́a sino la paternalista. 3. No hay ninguna monarquı́a paternalista sino es absolutista. 4. No existen las formas de gobierno aristocrática ni democrática. 5. No existe tal forma de gobierno como la tiranı́a. 6. Ningún individuo nace libre por naturaleza. Sin embargo, puede hacerse notar otra división. En primer lugar, desde 90-119 se ocupará de investigar sobre los términos aristotélicos; y en segundo lugar, desde 120-150, en refutar la tesis de Jean Bodin que establecı́a que el pueblo romano tuvo un gobierno popular, con el fin de evidenciar la imposibilidad de existencia de cualquier forma de gobierno a excepción de la monárquica, para concluir con una extensa cita del mismo Bodin a favor de la tesis central de Filmer. (shrink)
Hay una profundidad en la letra, entre las letras, que solo la lectura es capaz de enunciar. Enunciación que evoca la pregunta por la violencia de la palabra misma, su ambición de significar. La letra, en cambio, es un acontecer sutil. No hay escritor ni lector que pueda estrecharla, reducirla, asfixiar su siempre prosódica pulsión. Hay otros signos que la letra codicia -dice Jabes- signos borrados que el gesto reproduce en lo que nombra. El presente trabajo pretende interrogar la tradición (...) de la interpretación jurídica occidental emprendiendo la tarea de una restauración: la de la lectura midrashica como modo otro de interpretación. Como advierte Legendre, el armazón lógico de nuestros sistemas jurídicos sostenido sobre un derecho romano canónico como su representación histórica se instituyó sobre la marca de un silencio: la represión de cualquier sistema de interpretación disonante, juzgados como contrarios a la Razón por la tradición del derecho romano cristianizado. ¿Cómo leer esta censura? He ahí la pregunta fundamental que porta la institución. (shrink)
The human person has been analyzed from several points of view throughout the history. Great theologians, philosophers, anthropologists and sociologists and other specialists have written extensively on the subject. The philosophical contribution centered on the human person has been significant throughout history. In the last century, Romano Guardini, who received the Erasmus Prize for Best European Humanist and called "Master of Life" offers a view of reality man-centered, through a thin, deep and coherent approach on the individual. His work (...) has been labeled by some philosophers within the personalist current, and although his contributions were many, we want to highlight the elements of the meeting, the language and the self-acceptance. In this paper we propose how this approach to the human person can become an intinerary embodied in reality, that can help today to seek clarification and start delving into own personal knowledge enlightened by faith. -/- La persona humana ha sido analizada desde varios puntos de vista a lo largo de la historia. Grandes teólogos, filósofos, antropólogos y sociólogos entre otros especialistas han escrito profusamente acerca del tema. El aporte de una filosofía centrada en la persona humana ha sido significativo a lo largo de la historia. En el último siglo, Romano Guardini, quien recibió el Premio Erasmo al Mejor Humanista Europeo y llamado “Maestro de Vida”, propone una visión de la realidad centrada en el hombre, a través de una aproximación fina, profunda y coherente sobre la persona humana. Su trabajo ha sido catalogado por algunos filósofos dentro de la corriente personalista, y si bien sus aportes fueron muchos queremos resaltar los elementos del encuentro, el lenguaje y la aceptación de sí mismo. En este trabajo proponemos cómo dicha aproximación a la persona humana se puede convertir en un itinerario encarnado en la realidad que puede ayudar hoy en día a quienes buscan esclarecer y comenzar a ahondar en el propio conocimiento personal iluminados por la fe. (shrink)
La finalidad del presente ensayo consiste en partir de las nociones interrelacionadas de "capitalismo mundial integrado" (Guattari) y de "sociedad de control" (Deleuze) para intentar una deriva que cruce géneros, épocas y nombres propios: de la filosofía al cine y a la poesía (caminos de ida y vuelta), de Benjamin a Serres pasando por Homero, Kavafis, Cioran o Godard, del tardío imperio romano y sus incertidumbres a la imprecisión de nuestro propio tiempo. Posiblemente, pensar hoy la identidad humana sea (...) como nunca antes un asunto de mezcla, de viaje a través de territorios viejos que demandan una nueva cartografía. -/- The purpose of this essay is to depart from the interrelated notions of "whole global capitalism" (Guattari) and the "control society" (Deleuze) to attempt a drift across genders, epochs and proper names: from philosophy to cinema and poetry (roundtrip roads), from Benjamin to Serres, passing through Homer, Kavafis, Cioran or Godard, from the late Roman empire and its uncertainties to our own time. Possibly, thinking today about human identity is as never before, a matter of mixture, of travel through old territories that demand new maps. (shrink)
Che cosa distingue, concettualmente, l’esattore delle tasse che esiga da un uomo, a pena di sanzioni, una determinata somma di denaro, dal bandito che gli intimi, sotto la minaccia di un’arma, di consegnargli la medesima somma? È sul soddisfacimento del requisito della giustizia che si fonda, come sostenne Agostino, l’eterogeneità tra uno Stato e un’accolita di furfanti? «Se non è rispettata la giustizia, che cosa sono gli Stati, se non delle grandi bande di ladri? Perché le bande di briganti che (...) cosa sono, se non dei piccoli Stati?». Il volume ripercorre le risposte più autorevoli fornite nel XX secolo, entro un orizzonte postmetafisico, alla domanda agostiniana: prima dell’avvento del regime nazista, la tesi che un’associazione a delinquere sia indistinguibile da uno Stato è stata sostenuta da Benedetto Croce, Santi Romano e Hans Kelsen; dopo l’esperienza del nazismo e delle sue atrocità, perpetrate in nome dello Stato e della legge, le questioni relative alla natura del diritto e alla relazione tra morale e diritto hanno assunto – come ha osservato Robert Alexy – «l’urgenza di un problema scottante», e la domanda filosofica sulla validità della legge ingiusta è apparsa ineludibile non solo ai maggiori filosofi del diritto (Herbert L.H. Hart, Alf Ross, Ronald Dworkin e lo stesso Alexy), ma alle stesse corti tedesche. (shrink)
O objetivo desse paper é mostrar como que se opera a temática da exclusão social dentro da esfera espectacularizadora da mídia. Usando o conceito, retirado do Direito Romano por Giorgio Agamben, de Homo sacer, mostraremos como esses indíviduos que estão às margens dos direitos estatais aparecem em temáticas que “esquecem” do seu problema fundamental. Relembrando os jornais romanos conhecidos como acta populi e o termo, difundido filosoficamente por Roland Barthes, de fait divers, podemos ver como que os excluídos (cuja (...) existência, segundo Herbert Marcuse, é perigosa para o status quo) se tornam figuras dóceis na esfera pública. (shrink)
This review shows how during COVID 19, poetry and theology both can soothe us. The collection of essays in this anthology is wide ranging engaging with Dante; right up to Wallace Stevens and Denise Levertov. The reviewer thanks the Ramakrishna Mission for providing him with a hard copy of this book. In passing; in the spirit of IndianLivesMatter, one notes that Prabuddha Bharata has never missed an issue from 1896 till date. In his long stint as reviewer for the Ramakrishna (...) Mission's mouthpiece; this reviewer had to perforce castigate authors. In this review which draws to an end his decade long pro bono career as a reviewer at Prabuddha Bharata; the reviewers bids his constant reader adieu. (shrink)
COTENT -/- (second April 2019) Why so many people (from so many countries/domains/on so many topics) have already plagiarized my ideas? (Gabriel Vacariu) -/- Some preliminary comments Introduction: The EDWs perspective in my article from 2005 and my book from 2008 -/- I. PHYSICS, COGNITIVE NEUROSCIENCE, PHILOSOPHY (‘REBORN DINOSAURS’ ) • (2016) Did Sean Carroll’s ideas (California Institute of Technology, USA) plagiarize my ideas (2002-2010) (within the EDWs framework)? • (2016) Frank Wilczek’s ideas (Nobel Prize in Physics) (Philosophy of Mind (...) and Quantum Mechanics) • (2017-2019 - NEW March 2019) Carlo Rovelli’s ideas (Italy) in three books (2015, 2017) to my ideas (2002-2008) + commentary February 2018! • (2016) Kastner + (2017) R. E. Kastner, Stuart Kauffman, Michael Epperson • (2017) A trick: Lee Smolin’s ideas (2017) and my ideas (2002-2008) • (May 2018) ‘Thus spoke Zarathustra!’ - A fairy-tale with Eugen Ionesco and the Idiot about Nothingness -/- II. PHYSICS • (2011) Radu Ionicioiu (Physics, University of Bucharest, Romania) and Daniel R. Terno (Physics, Macquarie University, Sydney, Australia) • (2013) Côté B. Gilbert (Oontario, Canada) • (2015) Pikovski Igor, Zych Magdalena, Costa Fabio, and Brukner Časlav’s ideas and my ideas (2006-2008) (Quantum Mechanics) • (2015) Elisabetta Caffau’s ideas (Center for Astronomy at the University of Heidelberg and the Paris Observatory) and my ideas (2011, 2014) • (2015) Did Wolfram Schommers (University of Texas at Arlington, USA & Karlsruhe Institute of Technology, Germany) (Physics) • (2015) "Dark Matter May be 'Another Dimension' - Or Even a Major Galactic Transport System" January 22, 2015 • (2016) Dylan H. Mahler, Lee Rozema, Kent Fisher, Lydia Vermeyden, Kevin J. Resch, Howard M. Wiseman, and Aephraim Steinberg’s ideas (USA) • (2016) Bill Poirier’s ‘Many Interacting Worlds’ (Quantum Mechanics) • (2016 or Adam Frank’s ideas (University of Rochester in New York , USA) • (2017, 2017) Did Sebastian de Haro (HPS, Cambridge, UK) plagiarize my ideas (2002-2008) • (2017) Laura Condiotto’s ideas and my ideas (2002-2008) • (2016) Hugo F. Alrøe and Egon Noe’s (Department of Agroecology, Aarhus University, Denmark) ideas (USA) • (2017) Federico Zalamea’s ideas and my ideas • (2018) Peter J. Lewis’s ideas (2018) and my ideas (2002-2008) • (2018) Timothy Hollowood, ‘Classical from Quantum’, [arXiv:1803.04700v1 [quant-ph] 13 March 2018] • (2018) Mario Hubert and Davide Romano, ‘The Wave-Function as a Multi-Field’ -/- III. COGNITIVE NEUROSCIENCE AND PHILOSOPHY OF MIND • (2011-2014) Did Georg Northoff (Psychoanalysis, Institute of Mental Health) plagiarize my ideas (2002-2008)? • (2011) Kalina Diego Cosmelli, Legrand Dorothée and Thompson Evan’s ideas (USA) and my ideas (Cognitive Neuroscience) • (2015) Did David Ludwig (Philosophy, University of Amsterdam) plagiarize many of my ideas? (Philosophy (of Mind) • (2016) Neil D. Theise (Department of Pathology, Icahn School of Medicine at Mount Sinai, New York, USA) and Kafatos C. Menas (Department of Medicine, Icahn School of Medicine at Mount Sinai, New York, USA) • David Bourget (2018) (Director, Centre for Digital Philosophy, Western University (or University of Western Ontario) + Chalmers • (2016) Dan Siegel’s ideas (Mindsight Institute, USA) -/- IV. Philosophy (of science) • (2010) Alexey Alyushin (Moscow, Russia) • (2013 + 2017) Did Markus Gabriel (Bonn University) • (2013) Andrew Newman’s ideas (University of Nebraska, at Omaha, USA) • (2016) Did Tahko E. Tuomas (University of Helsinki, Finland) plagiarize my ideas? + Tahko E. Tuomas (‘The Epistemology of Essence’) • (2017) Jani Hakkarainen (University of Tampere, Finland) + (2017) Markku Keinänen, Antti Keskinen & Jani Hakkarainen • (2017) Dean Rickles’s ideas (HPS, Univ. of Sydney) • (2017) Did Dirk K. F. Meijer and Hans J. H. Geesink (University of Groningen, Netherlands • (2018) Jason Winning’s ideas (2018) • (2018) David Mark Kovacs (Lecturer of philosophy at Tel Aviv University) -/- Conclusion Bibliography -/- July 2018 • Oreste M. Fiocco • Baptiste Le Bihan (University of Geneva, forthcoming) • Antonella Mallozzi (The Graduate Center – CUNY, forthcoming in Synthese, penultimate draft) • Erik C. Banks (Wright State University, 2014) • Sami Pihlström (2009) • Katherin Koslicki’s ideas (2008) -/- November 2018 • Maurizio Ferraris (2014/2012) Manifesto of New Realism • Graham Harman (2017) : Object-Oriented Ontology: -/- January 2019 • Philip Ball (2018): “Why everything you thought you knew about quantum physics is different” • Gerhard Grössing “Vacuum landscaping: cause of nonlocal influences without signaling” • Anne Sophie Meincke (November 2018) The Disappearance of Change (IJPS) • Baptiste Le Bihana (University of Geneva) and James Read (Oxford Univ.) “Duality and Ontology” • Baptiste Le Bihan (University of Geneva): “Space Emergence in Contemporary Physics: • Alexander Alexandrovich Antonov (2016) -/- February 2019 • James Barham (2019): “The Reality of Purpose and the Reform of Naturalism” • Giorgio Lando (2017) Mereology - A Philosophical Introduction, Bloomsbury Academic • (2018) Albrecht von M¨uller • Elias Zafiris, Concept and Formalization of Constellatory Self-Unfolding • (2019) Flaminia Giacomini, Esteban Castro-Ruiz, & Časlav Brukner • (2019) Valia Allori, “Scientific Realism without the Wave-Function: An Example of Naturalized Quantum Metaphysics” • (2018) Paulo De Jesus “Thinking through enactive agency: • (2016) TIMOTHY MORTON, For a Logic of Future Coexistence, (Columbia University Press) • (2017) Andrew Cooper, Two directions for teleology: -/- March 2019 • (2019) Massimiliano Proietti,1 Alexander Pickston,1 Francesco Graffitti,1 Peter Barrow,1 Dmytro Kundys,1 Cyril Branciard,2 Martin Ringbauer,1, 3 and Alessandro Fedrizzi1: (2019) “Experimental rejection of observer-independence in the quantum world” • (2015) Cˇaslav Brukner On the quantum measurement problem, • (2015) Mateus Araújo, Cyril Branciard, Fabio Costa, Adrien Feix, Christina Giarmatzi, Časlav Brukner, Witnessing causal nonseparability, • (2008 + 2013) Giulio Chiribella,∗ Giacomo Mauro D’Ariano,† and Paolo Perinotti‡ QUIT Group, Dipartimento di Fisica “A. Volta” and INFM, via Bassi 6, 27100 Pavia, Italy§ (Dated: October 22, 2018): Transforming quantum operations: quantum supermaps (22 Oct 2008) + Giulio Chiribella,1, ∗ Giacomo Mauro D’Ariano,2, † Paolo Perinotti,2, ‡ and Benoit Valiron3, § (2013), Quantum computations without definite causal structure, • (2013) Ognyan Oreshkov1;2, Fabio Costa1, Cˇ aslav Brukner1;3, Quantum correlations • (2018) Marcus Schmieke, Kränzlin, 17 July 2018, “Orthogonal Complementarity -/- April 2019 These articles are in this book: Reality and its Structure - Essays in Fundamentality, Ricki Bliss and Graham Priest (2018), Oxford Univ Press -/- Gabriel Oak Rabin (2018) Grounding Orthodoxy and the Layered Conception Daniel Nolan (2018) Cosmic Loops Naomi Thompson (2018) Metaphysical Interdependence, Epistemic Coherentism, and Tuomas E. Tahko (2018) Holistic Explanation Fundamentality and Ontological Minimality Matteo Morganti (2018) The Structure of Physical Reality Beyond Foundationalism Nathan Wildman (2018) On Shaky Ground? Exploring the Contingent Fundamentality Thesis -/- (2015) M. Ringbauer, B. Duffus, C. Branciard1;3, E. G. Cavalcanti4, A. G. White1;2 & A. Fedrizzi: “Measurements on the reality of the wavefunction” . (shrink)
COTENT -/- (April 2019) Why so many people (from so many countries/domains/on so many topics) have already plagiarized my ideas? (Gabriel Vacariu) -/- Some preliminary comments Introduction: The EDWs perspective in my article from 2005 and my book from 2008 -/- I. PHYSICS, COGNITIVE NEUROSCIENCE, PHILOSOPHY (‘REBORN DINOSAURS’) • (2016) Sean Carroll (California Institute of Technology, USA) • (2016) Frank Wilczek (Nobel Prize in Physics) • (2017-2019 - NEW March 2019) Carlo Rovelli in three books (2015, 2017) to my ideas (...) (2002-2008) + commentary February 2018! • (2016) Kastner + (2017) R. E. Kastner, Stuart Kauffman, Michael Epperson • (2017) Lee Smolin (2017) • (May 2018) ‘Thus spoke Zarathustra!’ - A fairy-tale with Eugen Ionesco and the Idiot about Nothingness -/- II. PHYSICS • (2011) Radu Ionicioiu (Physics, University of Bucharest, Romania) and Daniel R. Terno’s ideas (Physics, Macquarie University, Sydney • (2013) Côté B. Gilbert (Oontario, Canada) • (2015) Pikovski Igor, Zych Magdalena, Costa Fabio, and Brukner Časlav • (2015) Elisabetta Caffau (Center for Astronomy at the University of Heidelberg and the Paris Observatory) • (2015) Wolfram Schommers • (2015) Some astrophysicists • (2016) Dylan H. Mahler, Lee Rozema, Kent Fisher, Lydia Vermeyden, Kevin J. Resch, Howard M. Wiseman, and Aephraim Steinberg • (2016) Bill Poirier • (2016 or 2017) Adam Frank • (2017, 2017) Sebastian de Haro • (2017) Laura Condiotto • (2016) Hugo F. Alrøe and Egon Noe • (2017) Federico Zalamea • (2018) Unbelievable similarities between Peter J. Lewis’s ideas (2018) and my ideas (2002-2008) • (2018) Timothy Hollowood, ‘Classical from Quantum’ • (2018) Mario Hubert and Davide Romano, ‘The Wave-Function as a Multi-Field’ -/- III. COGNITIVE NEUROSCIENCE AND PHILOSOPHY OF MIND • (2011-2014) Did Georg Northoff (Psychoanalysis, Institute of Mental Health) plagiarize my ideas (2002-2008)? • (2011) Kalina Diego Cosmelli, Legrand Dorothée and Thompson Evan’s ideas (USA) • (2015) David Ludwig (Philosophy, University of Amsterdam) • (2016) Neil D. Theise (Department of Pathology, Icahn School of Medicine at Mount Sinai, New York, USA) and Kafatos C. Menas • David Bourget (2018) (or University of Western Ontario) + Chalmers • (2016) Dan Siegel (Mindsight Institute, USA) -/- IV. Philosophy (of science) • (2010) Alexey Alyushin (Moscow, Russia) • (2013 + 2017) Markus Gabriel (Bonn University) • (2013) Andrew Newman’s ideas (University of Nebraska, at Omaha, USA) • (2016) Tahko E. Tuomas (University of Helsinki, Finland) + Tahko E. Tuomas • (2017) Jani Hakkarainen (University of Tampere, Finland) + (2017) Markku Keinänen, Antti Keskinen & Jani Hakkarainen • (2017) Dean Rickles (HPS, Univ. of Sydney) • (2017) Did Dirk K. F. Meijer and Hans J. H. Geesink (University of Groningen, Netherlands) • (2018) Jason Winning’s ideas (2018) • (2018) David Mark Kovacs (Lecturer of philosophy at Tel Aviv University) -/- July 2018 • Oreste M. Fiocco • Baptiste Le Bihan (University of Geneva, forthcoming) • Antonella Mallozzi (The Graduate Center – CUNY, forthcoming in Synthese, penultimate draft) • Erik C. Banks (Wright State University, 2014) • Sami Pihlström (2009) • Katherin Koslicki’s ideas (2008) The Structure of Objects, Oxford University Press) and my ideas (2002-2005-2006) -/- November 2018 • Maurizio Ferraris (2014/2012) Manifesto of New Realism • Graham Harman (2017) : Object-Oriented Ontology: A New Theory of Everything (Penguin Books) -/- January 2019 • Philip Ball (2018) • Gerhard Grössing • Anne Sophie Meincke (November 2018) • Baptiste Le Bihana (University of Geneva) and James Read (Oxford Univ.) • Baptiste Le Bihan (University of Geneva) • Alexander Alexandrovich Antonov (2016) (Research Center of Information Technologies “TELAN Electronics”, Kiev, Ukraine): -/- February 2019 • James Barham (2019) • Giorgio Lando (2017) • (2018) Albrecht von M¨uller • Elias Zafiris • (2019) Flaminia Giacomini, Esteban Castro-Ruiz, & Časlav • (2019) Valia Allori, OUP (2019) • (2018) Paulo De Jesus Phenom Cogn Sci • (2016) TIMOTHY MORTON, For a Logic of Future Coexistence • (2017) Andrew Cooper, Two directions for teleology: naturalism and idealism, Synthese -/- March 2019 • (2019) Massimiliano Proietti,1 Alexander Pickston,1 Francesco Graffitti,1 Peter Barrow,1 Dmytro Kundys,1 Cyril Branciard,2 Martin Ringbauer,1, 3 and Alessandro Fedrizzi1: (2019) • (2015) Cˇaslav Brukner On the quantum measurement problem, at arXiv:1507.05255v1 [quant-ph] 19 Jul 2015 • (2015) Mateus Araújo, Cyril Branciard, Fabio Costa, Adrien Feix, Christina Giarmatzi, Časlav Brukner, Witnessing causal nonseparability, • (2008 + 2013) Giulio Chiribella,∗ Giacomo Mauro D’Ariano,† and Paolo Perinotti‡ QUIT Group, Dipartimento di Fisica “A. Volta” and INFM, via Bassi 6, 27100 Pavia, Italy§ (Dated: October 22, 2018): Transforming quantum operations: quantum supermaps arXiv:0804.0180v2 [quant-ph] (22 Oct 2008) + Giulio Chiribella,1, ∗ Giacomo Mauro D’Ariano,2, † Paolo Perinotti,2, ‡ and Benoit Valiron3, § (2013), Quantum computations without definite causal structure, at • (2013) Ognyan Oreshkov1;2, Fabio Costa1, Cˇ aslav Brukner1;3, Quantum correlations with no causal order, • (2018) Marcus Schmieke, Kränzlin, 17 July 2018 These articles are in this book: Reality and its Structure - Essays in Fundamentality, Ricki Bliss and Graham Priest (2018), -/- Gabriel Oak Rabin (2018) Grounding Orthodoxy and the Layered Conception Daniel Nolan (2018) Cosmic Loops Naomi Thompson (2018) Metaphysical Interdependence, Epistemic Coherentism, and Tuomas E. Tahko (2018) Holistic Explanation Fundamentality and Ontological Minimality Matteo Morganti (2018) The Structure of Physical Reality Beyond Foundationalism Nathan Wildman (2018) On Shaky Ground? Exploring the Contingent Fundamentality Thesis -/- April 2019 (2015) M. Ringbauer1;2, B. Du_us1;2, C. Branciard1;3, E. G. Cavalcanti4, A. G. White1;2 & A. Fedrizzi: “Measurements on the reality of the wavefunction” -/- June 2019 Timothy Morton (2013), Realist Magic: Objects, Ontology, Causality (2013) Open Humanities Press Ian Bogost, Alien Phenomenology or, What It’s Like to Be a Thing (Minneapolis: University of Minnesota Press, 2012), 1–34 “Ian Bogost thinks objects as units”: Unit Operations: An Approach to Videogame Criticism (Cambridge: MIT Press, 2008) in Timothy Morton 2013, Realist Magic: Objects, Ontology, Causality (2013) OPEN HUMANITIES PRESS (I have not read Bogost yet, but in Morton’s book, I found UNBELIEVABLE similarity between Bogost’s main ideas and my EDWs ideas!!) -/- [Obviously, there are other “specialists” that published UNBELIEVABLE similar ideas to my ideas but I have not discovered them yet…] -/- . (shrink)
Create an account to enable off-campus access through your institution's proxy server.
Monitor this page
Be alerted of all new items appearing on this page. Choose how you want to monitor it:
Email
RSS feed
About us
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Ut enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate velit esse cillum dolore eu fugiat nulla pariatur. Excepteur sint occaecat cupidatat non proident, sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim id est laborum.