Examining previous discussions on how to construe the concepts of gender and race, we advocate what we call strategic conceptual engineering. This is the employment of a (possibly novel) concept for specific epistemic or social aims, concomitant with the openness to use a different concept (e.g., of race) for other purposes. We illustrate this approach by sketching three distinct concepts of gender and arguing that all of them are needed, as they answer to different social aims. The first concept serves (...) the aim of identifying and explaining gender-based discrimination. It is similar to Haslanger’s well-known account, except that rather than offering a definition of ‘woman’ we focus on ‘gender’ as one among several axes of discrimination. The second concept of gender is to assign legal rights and social recognitions, and thus is to be trans-inclusive. We argue that this cannot be achieved by previously suggested concepts that include substantial gender-related psychological features, such as awareness of social expectations. Instead, our concept counts someone as being of a certain gender solely based on the person’s self-identification with this gender. The third concept of gender serves the aim of personal empowerment by means of one’s gender identity. In this context, substantial psychological features and awareness of one’s social situation are involved. While previous accounts of concepts have focused on their role in determining extensions, we point to contexts where a concept’s role in explanation and moral reasoning can be more important. (shrink)

Unter dem Dach der Philosophie gingen empirische Forschung und normative Theorie lange Zeit Hand in Hand, bis sie spätestens um die Zeit der Emanzipation der Einzelwissenschaften in eine schwierige, nicht immer eindeutig bestimmbare Beziehung zueinander traten; dieses unterbestimmte Verhältnis tritt uns vor dem Hintergrund aktueller Debatten wieder entgegen. Das zeigt sich zum Beispiel auch bei Fragen der Ethik: In den letzten Jahrzehnten zeigten verschiedene wissenschaftliche Disziplinen verstärktes Interesse an empirischen Bemühungen um ein deskriptives Verständnis von Moral. Hier gibt es nach (...) wie vor eine starke Trennung zwischen den Bereichen der normativen Theorie einerseits und der empirischen Forschung andererseits, wobei in beiden Bereichen dazu tendiert wird, die jeweils anderen Diskurse zu vernachlässigen, wobei Unklarheit über die Möglichkeiten und Grenzen einer fruchtbaren Integration herrscht. Auf der anderen Seite gibt es jüngst auch verschiedene Versuche einer Integration beider Domänen. – Dies macht einen Diskurs über die Bestimmung des Verhältnisses von empirischer Forschung und normativer Theorie nötig, was in diesem Band aus verschiedenen historischen sowie systematischen Perspektiven geleistet wird. (shrink)

Essentialism is widely regarded as a mistaken view of biological kinds, such as species. After recounting why (sections 2-3), we provide a brief survey of the chief responses to the “death of essentialism” in the philosophy of biology (section 4). We then develop one of these responses, the claim that biological kinds are homeostatic property clusters (sections 5-6) illustrating this view with several novel examples (section 7). Although this view was first expressed 20 years ago, and has received recent discussion (...) and critique, it remains underdeveloped and is often misrepresented by its critics (section 8). (shrink)

Cele niniejszej pracy są następujące: analiza komparatystyczna problemu równości płci w feministycznych pracach J. S. Milla i H. Taylor w kontekście wiktoriańskiego systemu aksjo-normatywnego, w tym: 1) charakterystyka sytuacji kobiet w XIX wieku w kontekście systemu aksjo-normatywnego epoki wiktoriańskiej 2) analiza problemu równości w feminizmie liberalnym J. S. Milla i H. Taylor 3) analiza krytyczna J. S. Milla i H. Taylor jako teorii feminizmu liberalnego oraz 4) dyskusja nad rozdźwiękiem między ujęciem teoretycznym obojga filozofów a realnymi problemami w realizacji ich (...) normatywnych i praktycznych postulatów w epoce wiktoriańskiej. (shrink)

Als Goethe in seiner monumentalen Farbenlehre (1810) versuchte, Newtons Theorie des Lichts und der Farben anzugreifen, setzte er eine Methode ein, die er als Vermannigfachung der Erfahrungen bezeichnete: Er variierte verschiedene Parameter der newtonischen Experimente, um neuen Spielraum für Alternativen zur Theorie Newtons zu gewinnen. Dabei erzielte er durchaus Erfolge. U.a. entdeckte er das Komplement zum newtonischen Spektrum (das aussieht wie dessen Farbnegativ und durch Vertauschung der Rollen von Licht und Finsternis entsteht). Ingo Nussbaumer hat Goethes Methode kongenial fortgeführt. (...) Dabei hat er sechs weitere Farbspektren entdeckt. Sie entstehen, wenn man anstelle des Hell/Dunkel-Kontrasts (in Newtons und Goethes Experimenten) mit Paaren von Komplementärfarben arbeitet. Die neuen Farbspektren sehen genauso differenziert aus wie Newtons und Goethes Spektrum; doch anders als diese enthalten sie die unbunten "Farben" Schwarz und Weiss. Die vielfältigen Ordnungsbeziehungen und Symmetrien, die Ingo Nussbaumer in der Farbenwelt der insgesamt acht Spektren ausgemacht hat, verhelfen uns vielleicht zu einem tieferen Verständnis der Prinzipien menschlicher Farbwahrnehmung. Abgesehen davon haben sie einen hohen ästhetischen Reiz. Und sie regen dazu an, über kontrafaktische Verläufe der Wissenschaftsgeschichte zu spekulieren: Wie gut hätte sich Newtons Theorie des Lichts und der Farben in den Jahren nach ihrer Veröffentlichung (1672) durchsetzen können, wenn damals das newtonische Spektrum zusammen mit seinen sieben Gegenstücken bekannt geworden und daher nicht das einzige Spektrum gewesen wäre, mit dem die Theorie hätte fertigwerden müssen? (shrink)

Als Goethe in seiner monumentalen Farbenlehre einen Angriff auf Newtons Theorie des Lichts und der Farben lancierte, setzte er eine Methode ein, die er als Vermannigfachung der Erfahrungen bezeichnete: Er variierte verschiedene Parameter der newtonischen Experimente, um neuen Spielraum für Alternativen zur Theorie Newtons zu gewinnen. Dabei erzielte er durchaus Erfolge. U.a. entdeckte er das Komplement zum newtonischen Spektrum (das aussieht wie dessen Farbnegativ und durch Vertauschung der Rollen von Licht und Finsternis entsteht). Kürzlich hat der Wiener Maler Ingo (...) Nussbaumer Goethes Methode kongenial fortgeführt. Dabei hat er sechs weitere Farbspektren entdeckt. Sie entstehen, wenn man anstelle des Hell/Dunkel-Kontrasts (in Newtons und Goethes Experimenten) mit Paaren bunter Komplementärfarben arbeitet. Die neuen Farbspektren sehen genauso differenziert aus wie Newtons und Goethes Spektrum; doch anders als diese enthalten sie die unbunten "Farben" Schwarz und Weiß. Die vielfältigen Ordnungsbeziehungen und Symmetrien, die Ingo Nussbaumer in der Farbenwelt der insgesamt acht Spektren ausgemacht hat, verhelfen uns vielleicht zu einem tieferen Verständnis der Prinzipien menschlicher Farbwahrnehmung. Und sie tauchen die überkommenen Prinzipien der additiven und der subtraktiven Farbmischung in neues Licht. (shrink)

Spätestens seit es in der Kunst außer Mode kam, das Wort Schönheit einzusetzen, begannen die Physiker, ihre Arbeitsergebnisse schön zu nennen. Sie sagen z.B.: Wenn eine Theorie schön ist, so spricht das für die Wahrheit der Theorie. Und sie streben nach schönen Experimenten. Was ist damit gemeint? Definieren lässt sich dieser Begriff genauso wenig wie für Kunstwerke. Daher erläutere ich ihn anhand optischer Experimente Newtons, Goethes und aus neuerer Zeit. Man kann z.B. zeigen, dass die Weißsynthese des Desaguliers schöner ist (...) als Newtons Weißsynthese und dass den vielfältigen Farbsynthesen des Wiener Malers und Farbexperimentators Ingo Nussbaumer noch höherer ästhetischer Wert zukommt. Aus alledem ergibt sich eine tentative Liste von Kriterien (die sich freilich nicht in einen idiotensicheren Bewertungs-Algorithmus einspeisen lassen, sondern Urteilskraft verlangen): Sauberkeit, Einfachheit, intellektuelle Klarheit und Symmetrie sind Merkmale schöner Experimente – und diese Merkmale sind z.B. auch bei der ästhetischen Beurteilung mancher (wenn auch nicht aller) Musikstücke relevant. Daher liegt es nahe zu vermuten, dass sich unsere ästhetische Urteilskraft – in so verschiedenen Bereichen wie Optik und Musik – verwandter begrifflicher Werkzeuge bedient. (shrink)

Many people in the developing world access essential health services either partially or primarily through programs run by international non-governmental organizations (INGOs). Given that such programs are typically designed and run by Westerners, and funded by Western countries and their citizens, it is not surprising that such programs are regarded by many as vehicles for Western cultural imperialism. In this chapter, I consider this phenomenon as it emerges in the context of development and humanitarian aid programs, particularly those delivering medical (...) treatment, nutrition and access to clean water. I argue that in order to avoid contributing to cultural imperialism, INGOs have a duty to ensure that they do not offer services in a way that requires their beneficiaries to choose between accessing essential health services and violating or otherwise undermining traditional norms and practices which have significance for their beneficiaries. Following Onora O'Neill, I argue that offers requiring such a choice are effectively “unrefuseable” and so coercive. INGOs therefore, must avoid making such offers, and can accomplish this by means of an iterated process of reciprocal negotiation under conditions of equality, in which both the INGOs’ and the beneficiaries’ deep values and concerns play a role. In essence, I claim that employing such a process is a requirement of procedural justice, given the non-ideal conditions in which INGOs must operate. (shrink)

Die folgende Untersuchung nimmt eine informationsethische und anthropologische Perspektive ein und legt einen Schwerpunkt auf die Informations- und Kommunikationstechnologien (IKT) im Gesundheitsbereich. Zunächst beschreiben und problematisieren wir das Feld der Informationsethik, das im Wesentlichen heute als Ethik von umfassenden, digitalen Computersystemen als informationsprozessierenden Maschinen verstanden wird (Kap. 2). Im zweiten, anthropologischen Schritt untersuchen wir, wie informationelle Gesundheitstechnologien das menschliche Selbstverständnis beeinflussen (Kap. 3). Dies leitet über zur ethischen Fragestellung, die Überwachung, Kontrolle und Autonomie als Brennpunkte des Gesundheitsbereichs fokussiert (Kap. 4). (...) Zuletzt geben wir als Ausblick einige Hinweise, wie eine dezidiert theologische Perspektive auf die Herausforderungen aussehen kann (Kap. 5). -- Puzio, Anna/Filipovic, Alexander: Personen als Informationsbündel? Informationsethische Perspektiven auf den Gesundheitsbereich. In: Fritz, Alexis/Mandry, Christof/Proft, Ingo/Schuster, Josef (Hg.): Mensch-Maschine-Interaktion. Anthropologische und ethische Herausforderungen neuer Entwicklungen im Gesundheitsbereich (Jahrbuch für Moraltheologie, 5). Freiburg: Herder 2021, S. 89–114. (shrink)

The paper outlines and discusses the major tenets of moderately pluralistic methodology. The latter is juxtaposed to J. Życiński’s principle of natural interdisciplinarity. It instantiates scientific pluralism as a domain-specific agenda for research. The symbolic and causal understanding are integrated in this methodological conception by means of a specific kind of counterfactual reasoning, which is coined the delimiting counterfactual. It makes the moderately pluralistic methodology applicable to non-experimental research. -/- Streszczenie Tytuł: “Umiarkowanie pluralistyczna metodologia” -/- Artykuł prezentuje i omawia zasadnicze (...) założenia koncepcji umiarkowanie pluralistycznej metodologii. Ta ostatnia jest zbieżna z J. Życińskiego zasadą naturalności interdyscyplinarnej. Reprezenuje ona szeroko rozumiany nurt pluralizmu naukowego w zakresie sposobu prowadzenia badań w danej dziedzinie. W tej koncepcji połączone są dwa poziomy rozumienia symboliczny i przyczynowy za pomocą swoistego rodzaju wnioskowań kontrfaktycznych, określonych tu jako rozgraniczających wnioskowań kontrfaktycznych. Dzięki nim umiarkowanie pluralistyczna metodologia ma zastosowanie do badań nieeksperymentalnych. -/- Słowa kluczowe: pluralizm naukowy, Józef Życiński, Rudolf Carnap, wnioskowanie kontrfaktyczne . (shrink)

Pod pojęciem technik interpretacji scenicznej rozumie się działania, które łącząc recepcję tekstu literackiego z pedagogiką dramy, przyczyniają się do intensywnej analizy i interpretacji tekstów. Twórcą i głównym przedstawicielem tego nurtu dydaktyki literatury jest w Niemczech profesor nauk o estetyce i komunikacji Ingo Scheller. Swoją koncepcję pracy z tekstami literackimi Scheller zbudował na gruncie estetyki recepcji - teorii, która nadawała szczególną rolę czytelnikowi w konstytuowaniu znaczenia dzieła literackiego. Ogromny wpływ na powstanie interpretacji scenicznej wywarły także rozwijające się w latach osiemdziesiątych (...) koncepcje dydaktyczne, bazujące na kreatywnym pisaniu i kładące nacisk na powiązanie interpretacji tekstu z produktywnym działaniem czytelnika. Opracowana przez Schellera metoda interpretacji scenicznej nabrała ostatecznego kształtu pod wpływem różnorodnych teorii i koncepcji teatru, reprezentowanych m. in. przez Stanisławskiego, Grotowskiego, Boala, Strasberga i Brechta. W wyniku wieloletnich doświadczeń powstała metoda, która podkreśla znaczenie emocji i imaginacji w procesach uczenia się, pozwala rozwijać umiejętność empatii oraz respektuje indywidualne doświadczenia czytelnika. Niniejszy artykuł poświęcony jest możliwościom zastosowania technik interpretacji scenicznej w nauczaniu języków obcych. Sposoby wykorzystania poszczególnych technik na lekcjach języka niemieckiego zilustrowano na przykładzie dziewiątego rozdziału z podręcznika Tangram 2B. (shrink)

Zagadnienie przyczynowania mentalnego pozostaje niezwykle istotnym i ciekawym problemem w ramach współczesnej filozofii umysłu. Wśród rozmaitych ujęć i teorii znaczącą rolę pełnią rozważania koreańskiego filozofa Jaegwona Kima. Zyskujący na popularności nurt fizykalizmu nieredukcyjnego musi się zmierzyć z nakreślonymi przez Kima trudnościami. Ograniczeni zasadą przyczynowego domknięcia sfery fizycznej i groźbą przyczynowego wykluczenia sfery mentalnej, antyredukcjoniści poszukują wyjścia z tych arcytrudnych opresji.

Recently theorists have demonstrated a growing interest in the ethical aspects of resource allocation in international non-governmental humanitarian, development and human rights organizations (INGOs). This article provides an analysis of Thomas Pogge's proposal for how international human rights organizations ought to choose which projects to fund. Pogge's allocation principle states that an INGO should govern its decision making about candidate projects by such rules and procedures as are expected to maximize its long-run cost-effectiveness, defined as the expected aggregate moral (...) value of the projects it undertakes divided by the expected aggregate cost of these projects? I critique Pogge's argument on two fronts: (1) I demonstrate that his view is problematic on his own terms, even if we accept the cost-effectiveness framework he employs. (2) I take issue with his overall approach because it generates results which can undermine the integrity of INGOs. Further, his approach mis-characterizes the nature of INGOs, and this mistake is at the root of his problematic view of INGO priority-setting. Ultimately, I argue for a conception of INGOs in which they are understood as ?organizations of principle?, in the sense that they are independent moral agents and so should be permitted a fairly wide sphere of autonomy within reasonable moral constraints. (shrink)

Celem artykułu jest pokazanie konsekwencji przyjęcia longtermizmu w wersji skrajnej dla postrzegania obowiązku likwidacji skrajnej biedy w świetle zasady równego rozważania interesów. W artykule argumentuję na rzecz hipotezy, że konsekwentny zwolennik myśli etycznej Petera Singera skorygowanej o postulaty long- termizmu musi przyjąć, iż obowiązki wobec przyszłych ludzi uchylają obowiązki wobec obecnie żyjących ludzi, nawet znajdujących się w tak niekorzystnym położeniu jak skrajna bieda. W pierwszej części artykułu szkicuję argumenty Singera na rzecz moralnego obowiązku likwidacji skrajnej biedy za pomocą efektywnych metod (...) aż do znacznego obniżenia własnego poziomu życia. Przybliżenie tych szeroko znanych poglądów stanowi ramy argumentacji na rzecz hipotezy badawczej. Następnie krótko charakteryzuję efektywny altruizm, na gruncie któ- rego wyrosło nowe podejście w ramach konsekwencjalizmu: longtermizm. Postulaty i założenia longtermizmu w ujęciu W. MacAskilla i T. Orda zestawiam z myślą Singera, aby doprowadzić ich argumentację do logicznych wniosków, które wspierają hipotezę badawczą artykułu -/- Moral duties towards the poor and longtermism The aim of the article is to show the consequences of adopting strong longtermism for the perception of the obligation to eliminate extreme poverty in the light of the principle of equal consideration of interests. In the article, I argue in favor of the hypothesis that a consistent supporter of Peter Singer’s ethical thought adjusted to the postulates of longtermism must assume that obligations towards future people abrogate duties towards current people, even those in such an unfavorable situation as extreme poverty. In the first part of the article, I sketch Singer’s arguments for the moral obligation to eliminate extreme poverty using effective methods, up to significant decrease in one’s level of life. An outline of these widely known views constitutes the framework of arguments in favor of the research hypothesis. Then I briefly characterize effective altruism, which is the basis for a new approach within consequentialism: longtermism. I compare the postulates and assumptions of longtermism as presented by W. MacAskill and T. Ord with Singer’s thought in order to bring their argumen- tation to logical conclusions that support the research hypothesis of this article. (shrink)

The article provides an analysis of the European Court of Human Rights judgments in the case of Lautsi v. Italy (application no. 30814/06), also known as the Italian crucifix case. The applicant claimed that displaying crucifixes in the Italian State-school classrooms attended by her children was contrary to the principle of secularism, by which she wished to bring up her children, and therefore infringed her right to ensure their education and teaching in conformity with her religious and philosophical convictions, and (...) also breached her freedom of conviction and religion, as protected by Article 9 of the Convention. In its judgment of November 3, 2009, the seven-judge Chamber declared that there had been a violation of Article 2 (right to education) of Protocol No. 1 of the European Convention on Human Rights taken together with Article 9 (freedom of thought, conscience, and religion) of the Convention. The judgment was given unanimously and none of the judges appended a separate opinion. The Italian Government asked for the case to be referred to the Grand Chamber by virtue of Article 43 of the Convention. In the judgment of the Grand Chamber, delivered on March 18, 2011, the Court held, by fifteen votes to two (and with separate opinions of six judges), that there had been no violation of Protocol No. 1 and no violation of the Convention itself. The analysis in the article is focused on selected principal factors determining the Court's decision. It shows that the proposal for the Court to recognize secular convictions as those protected by Article 2 of Protocol No. 1 or Article 9 of the Convention has no sufficient basis in the Convention itself and in earlier Court's case-law and, even, may be considered as promotion of religious intolerance, threatening the freedom to publicly manifest a religion or belief, as guaranteed by Article 9 of the Convention. -/- Opracowanie zawiera analizę wyroków Europejskiego Trybunału, które zapadły w sprawie Soile Lautsi (app. 30814/06), zwaną „włoska sprawa krzyża” (Italian Crucifix Case). W sprawie tej skarżąca zarzucała, że okazywanie znaku krzyża w klasach włoskich szkół państwowych, do których uczęszczały jej dzieci, jest sprzeczne z zasadą sekularyzmu, zgodnie z którą chciała ona wychować swoje dzieci i dlatego stanowi naruszenie jej prawa do wychowania i nauczania zgodnego z jej religijnymi i filozoficznymi (moralnymi) przekonaniami, oraz stanowi naruszenie wolności religijnej, gwarantowanej art. 9 Konwencji. W wyroku siedmioosobowej izby ogłoszonym 3 listopada 2009 r. izba uznała naruszenie art. 2 (Prawo do nauki) Protokołu dodatkowego nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w powiązaniu z art. 9 (Wolność myśli, sumienia i wyznania) Konwencji. Wyrok zapadł jednomyślnie i żaden z sędziów nie dołączył do wyroku swoich uwag. Rząd Włoch złożył wniosek w trybie przewidzianym art. 43 Konwencji o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby. W wyroku Wielkiej Izby ogłoszonym 18 marca 2011 r. Trybunał uznał zdecydowaną większością głosów – 15 za wobec 2 przeciw (sześciu sędziów dołączyło swoje uwagi), że nie doszło do naruszenia ani Protokołu nr 1, ani samej Konwencji. Analizy koncentrują się na wybranych zagadnieniach, kluczowych dla argumentacji Trybunału. Analizy te pokazują, że postulowanie przez izbę uznania za prawo podmiotowe radykalnie pojętej negatywnej wolności religijnej, oraz postulowanie - tak przez izbę, jak i przez Wielką Izbę - ochrony przekonań sekularystycznych jako przekonań chronionych art. 2 Protokołu dodatkowego nr 1 lub art. 9 Konwencji, nie posiada należytego uzasadnienia ani w samej Konwencji, ani w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału, a co więcej – może być uznane za propagowanie nietolerancji religijnej, godzącej przede wszystkim chronioną art. 9 Konwencji wolność publicznego uzewnętrzniania przekonań religijnych i filozoficznych. (shrink)

Etycy nie poświęcali dotąd wiele uwagi niepewności, koncentrując się często na skrajnie wyidealizowanych hipotetycznych sytuacjach, w których zarówno kwestie empiryczne (np. stan świata, spektrum możliwych decyzji oraz ich konsekwencje, związki przyczynowe między zdarzeniami), jak i normatywne (np. treść norm, skale wartości) były jasno określone i znane podmiotowi. W poniższym artykule – który jest rezultatem projektu dotyczącego różnych typów decyzji w sytuacjach niepewności związanej z postępem w naukach i technologiach biomedycznych – przedstawię analizę sytuacji niepewności normatywnej, czyli takich, w których podmiot (...) musi podjąć decyzję, nie mając pewności co do tego, jaka norma postępowania jest właściwa, np. dlatego, że ma sprzeczne intuicje normatywne na temat dopuszczalności danej decyzji. Stanowisko, które określa się niekiedy mianem komparatywizmu, głosi, że w tego typu sytuacjach należy uwzględniać nie tylko stopnie przekonań podmiotu w kwestii różnych norm, ale także to, na ile możliwe decyzje warte są podjęcia wedle tych norm. Przedstawię tu analizę kilku przypadków niepewności normatywnej, a także charakterystyczny argument przeciwko dotychczasowym wersjom komparatywizmu, wskazujący, że nie uwzględniają one różnych nastawień do ryzyka w sytuacjach niepewności normatywnej, choć dopuszczają jednocześnie różne nastawienia do ryzyka w sytuacjach niepewności empirycznej. Pokażę też, że zasada ostrożności dotycząca statusu moralnego w upraszczający sposób przedstawia sytuacje niepewności normatywnej. (shrink)

Opracowanie zmierza do określenia paradygmatu rozumienia klauzuli dobra wspólnego zawartej w art. 1 Konstytucji z 1997 r. i treści sformułowanej w nim zasady. Argumentuje się, że – m. in. ze względu na zachowanie materialnej tożsamości konstytucji – kluczowa dla realizacji postawionego celu jest analiza prac przygotowawczych. Analiza ta pozwala na postawienie tezy, że dobro wspólne to – określana na płaszczyźnie wspólnoty politycznej – suma warunków życia społecznego umożliwiających i ułatwiających rozwój wszystkich członków tej wspólnoty i tworzonych przez nich społeczności. Szeroko (...) przedstawiona jest szersza, sięgająca starożytności, filozoficzna tradycja ideowa leżąca u podstaw identyfikowanego paradygmatu konstytucyjnego pojęcia dobra wspólnego, oraz polskie tradycje konstytucyjne powiązane z podjętą problematyką. Argumentuje się, że ustrojodawca wskazał określoną tradycję ideową jako wyznaczającą podstawowy kontekst wyznaczający rozumienie klauzuli dobra wspólnego oraz wprost zdystansował się wobec centralnych elementów ujęcia dobra wspólnego właściwego konstytucji kwietniowej z 1935 r., pozostając w tradycji, do której należała Konstytucja 3 Maja. Sformułowana w art. 1 Konstytucji z 1997 r. zasada dobra wspólnego głosząca, że „Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli”, sytuuje dobro wspólne u podstaw całego porządku konstytucyjnego. Po zidentyfikowaniu zasadniczych elementów tej zasady argumentuje się, że jest ona zasadą pierwszą, strukturalnie powiązaną z każdym elementem systemu prawnego. Argumentuje się na rzecz tezy o integralnym powiązaniu dobra wspólnego z godnością i uznaniu wolności i praw człowieka za zasadniczy element dobra wspólnego. Opracowana koncepcja zostaje zaaplikowana do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Przeprowadzona analiza wskazuje, że orzecznictwo to nie jest, jak dotąd, oparte na spójnej koncepcji dobra wspólnego. Nierzadko przyjmowana jest perspektywa typowa dla – odrzuconego przez ustrojodawcę – ujęcia w duchu konstytucji kwietniowej, w której dobro wspólne przeciwstawiane jest prawom człowieka; obecne są jednak także elementy typowe dla ujęcia klasycznego, w duchu Konstytucji 3 Maja. Analizę dopełniają postulaty dotyczące dalszego kształtowania orzecznictwa TK odwołującego się do dobra wspólnego. (shrink)

When it became uncool to speak of beauty with respect to pieces of art, physicists started claiming that their results are beautiful. They say, for example, that a theory's beauty speaks in favour of its truth, and that they strive to perform beautiful experiments. What does that mean? The notion cannot be defined. (It cannot be defined in the arts either). Therefore, I elucidate it with examples of optical experimentation. Desaguliers' white synthesis, for example, is more beautiful than Newton's, and (...) the many colourful syntheses done by Viennese painter Ingo Nussbaumer exemplify even greater beauty. Here are some criteria (which, of course, do not implement a decision procedure concerning beauty in experiments): cleanliness, simplicity, intellectual clarity, symmetry. Similar criteria are relevant to our aesthetical judgements about some pieces of music. So we can assume that our notion of beauty conserning art is related to the one conserning scientific experiments. (shrink)

Karta Praw Podstawowych zobowiązuje Unię Europejską do poszanowania różnorodności językowej. Parlament Europejski, jak żaden inny organ Unii Europejskiej, zobowiązał się do przestrzegania zasad integralnej wielojęzyczności. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie problematyki związanej z przestrzeganiem zasad „integralnej wielojęzyczności” w Parlamencie Europejskim. Począwszy od przedstawienia struktury, uprawnień i kompetencji oraz zasad funkcjonowania PE, uwaga skierowana zostaje na kwestię wielojęzyczności w poszczególnych instytucjach i organach Unii Europejskiej, zwłaszcza Parlamentu Europejskiego, ze wskazaniem również negatywnych zjawisk związanych z przestrzeganiem zasad multilingualizmu. Artykuł zamyka przegląd możliwych (...) płaszczyzn językoznawczej eksploracji w odniesieniu do językowych fenomenów bezpośrednio związanych z realizowaną przez PE zasadą językowego równouprawnienia. (shrink)

Ameryka i świat są w trakcie upadku z nadmiernego wzrostu populacji, większość z nich w ostatnim stuleciu, a teraz wszystko to ze względu na 3-cia ludzi świata. Konsumpcja zasobów i dodanie jednego lub dwóch miliardów więcej około 2100 upadnie cywilizacji przemysłowej i doprowadzić do głodu, chorób, przemocy i wojny na oszałamiającą skalę. Miliardy umrą, a wojna nuklearna jest pewna. W Ameryce jest to znacznie przyspieszone przez masową imigrację i reprodukcję imigrantów, w połączeniu z nadużyciami możliwymi przez demokrację. Zdeprawowana ludzka natura (...) nieubłaganie zamienia marzenie o demokracji i różnorodności w koszmar przestępczości i ubóstwa. Główną przyczyną upadku jest niezdolność naszej wrodzonej psychologii do przystosowania się do współczesnego świata, która prowadzi ludzi do traktowania osób niepowiązanych tak, jakby mieli wspólne interesy. To, plus nieznajomość podstawowej biologii i psychologii, prowadzi do złudzeń inżynierii społecznej częściowo wykształconych, którzy kontrolują demokratyczne społeczeństwa. Niewielu rozumie, że jeśli pomożesz jednej osobie, skrzywdzisz kogoś innego — nie ma darmowego lunchu, a każdy przedmiot, który ktoś zużywa, niszczy ziemię nie do naprawienia. W związku z tym polityka społeczna na całym świecie jest niezrównoważona i wszystkie społeczeństwa bez rygorystycznej kontroli egoizmów popadną w anarchię lub dyktaturę. Bez dramatycznych i natychmiastowych zmian nie ma nadziei na zapobieżenie upadkowi Ameryki ani żadnego kraju, który podąża za systemem demokratycznym. Stąd mój esej "Samobójstwo przez demokrację". Jest również teraz jasne, że siedmiu socjopatów, którzy rządzą Chinami, wygrywa 3 wojnę światową, a więc mój esej końcowy na ich temat. Jedynym większym zagrożeniem jest sztuczna inteligencja, którą krótko komentuję. Kluczem do wszystkiego o nas jest biologia, i to jest niepamięć do niego, że prowadzi miliony inteligentnych wykształconych ludzi, takich jak Obama, Chomsky,Clinton, Partii Demokratycznej i papieża do espouse samobójcze utopijne ideały, które nieubłaganie prowadzić prosto do piekła na Ziemi. Jak zauważył W, to, co jest zawsze na naszych oczach, że jest najtrudniejsze do zobaczenia. Żyjemy w świecie świadomego deliberacyjnego systemu językowego 2, ale rządzi nieświadomy, automatyczny system refleksyjny 1. Jest to źródło uniwersalnej ślepoty opisanej przez Searle's The Phenomenological Illusion (TPI), Blank Slate Pinkera oraz Tooby and Cosmides' Standard Social Science Model. Pierwsza grupa artykułów próbuje dać pewien wgląd w to, jak się zachowujemy, że jest w miarę wolny od teoretycznych urojeń. W kolejnych trzech grupach komentuję trzy główne urojenia uniemożliwiające zrównoważony świat: technologię, religię i politykę (grupy spółdzielcze). Ludzie wierzą, że społeczeństwo może być zapisane przez nich, więc podam kilka sugestii w pozostałej części książki, dlaczego jest to mało prawdopodobne poprzez krótkie artykuły i recenzje ostatnich książek znanych pisarzy. Inna sekcja opisuje religijne złudzenie – że jest jakaś super moc, która nas uratuje. W następnej sekcji opisano cyfrowe urojenia, które mylą gry językowe Systemu 2 z automatyzmami Systemu Pierwszego, a więc nie mogą odróżnić maszyn biologicznych (tj. ludzi) od innych rodzajów maszyn (tj. komputerów). Inne cyfrowe urojenia są takie, że zostaniemy zbawieni od czystego zła (egoizm) systemu 1 przez komputery / AI / robotyka / nanotech / inżynieria genetyczna stworzona przez System 2. No Free Lunch główny mówi nam, że będą poważne i ewentualnie śmiertelne konsekwencje. Ostatnia część opisuje "The One Big Happy Family Delusion", czyli to, że jesteśmy wybierani do współpracy ze wszystkimi, a eufonialne ideały Demokracji, Różnorodności i Równości doprowadzą nas do utopii, jeśli po prostu dobrze zarządzamy rzeczami (możliwością polityki). Ponownie, No Free Lunch Zasada powinna ostrzegać nas to nie może być prawdą, i widzimy w całej historii i na całym współczesnym świecie, że bez ścisłej kontroli, egoizm i głupota zdobyć przewagę i wkrótce zniszczyć każdy naród, który obejmuje te urojenia. Ponadto małpi umysł gwałtownie dyskontuje przyszłość, dlatego współpracujemy przy sprzedaży dziedzictwa naszego potomka dla tymczasowych udogodnień, znacznie pogłębiając problemy. (shrink)

Już w latach sześćdziesiątych zjawisko walencji znacznie zyskało na znaczeniu. Przyczyną tego mógł być fakt, iż gramatyka oparta na teorii walencji w coraz większym stopniu znajdowała swoje miejsce w nauczaniu języków obcych. W procesie uczenia się języka obcego istnieje bowiem zależność pomiędzy przyswajaniem znaczeń słów a zapamiętywaniem ich struktur syntaktycznych, co niewątpliwie bazuje na zjawisku walencji. Punktem wyjścia tej tezy jest zasada, według której wyrazy o podobnym znaczeniu tworzą konstrukcje o podobnej składni, co z kolei wypływa z faktu, iż (...) wyrazy bliskoznaczne wykazują podobne cechy walencyjne. Problem pojawia się podczas przyswajania języka obcego, albowiem język ojczysty w większym lub mniejszym stopniu wpływa na proces uczenia się. Chodzi tu oczywiście o zjawiska: transferu (pozytywnego oddziaływania języka ojczystego na język obcy) oraz interferencji (negatywnego wpływu), z czego zjawisko interferencji zaistniałe poprzez przenoszenie konstrukcji języka ojczystego na konstrukcje w języku obcym prowadzi do tego, że uczący się popełniają błędy. Biorąc pod uwagę sposób przedstawiania składni i konstrukcji językowych w oparciu o teorię walencji, nie da się zaprzeczyć, iż wzrasta zapotrzebowanie na informacje o cechach walencyjnych głównych części mowy (czasowników, rzeczowników oraz przymiotników). Językoznawcy starają się wyjść temu naprzeciw i redagują słowniki walencyjne, w których oprócz takich właśnie informacji zawierane są również modele poprawnych konstrukcji zdaniowych z danym słowem. W Niemczech od połowy XX w. istnieją dwa instytuty, gdzie prowadzone są badania nad zjawiskiem walencji poszczególnych części mowy: das Herder-Institut der Universität Leipzig oraz das Institut für deutsche Sprache Mannheim. W prezentowanym artykule przedstawione zostały słowniki zredagowane przez językoznawców działających w tych instytutach, jak również inne koncepcje słowników walencyjnych. Na uwagę zasługują tu przede wszystkim prace kontrastywne, jak np. opisany w artykule Słownik walencyjny niemieckich i polskich czasowników (N. Morciniec, L. Cirko i R. Ziobro). Analizie poddane zostały każdorazowo: budowa słownika, informacje zawarte przy poszczególnych hasłach, adresat, założenia oraz praktyczność danej pozycji. (shrink)