Recenzja książki: Val Dusek, Wprowadzenie do filozofii techniki, tł. Zbigniew Kasprzyk, ser. „Myśl Filozoficzna: wprowadzenia, panorama zagadnień, historia myśli filozoficznej”, Wydawnictwo WAM, Kraków 2011, ss. 268.

The author raises the question why Polish philosophy (by which he means Polish analytical philosophy, or the philosophy of the Lvov-Warsaw School) differs so much from what is known as 'Continental philosophy'. He identifies and analyses the following factors which have influenced philosophical developments in Poland: socialism, the connection between philosophy and mathematics, the influence of Austrian philosophy, the peculiar role of K. Twardowski, and Catholicism. The article ends with an appeal for not tolerating irrationalism and relativism in philosophy.

An antinaturalist defense of causality of mental states. The argument is based on the properties of causal models in cognitive research. Bibliografia prac przywołanych w tekście -/- Damasio A., 1994/1999, Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg, tłum. M. Karpiński, Poznań: Rebis. Davidson D., 1963/2001, „Actions, reasons, and causes”, w: (Davidson 2001), s. 3-19. Davidson D., 1967/2001, „Causal relations”, w: (Davidson 2001), s. 149-62. Davidson D., 1970/2001, „Mental events”, w: (Davidson 2001), s. 207-25. Davidson D., 1976/2001, „Hempel on explaining action”, (...) w: (Davidson 2001), s. 261-75. Davidson D., 2001, Essays on actions and events, Oxford: Clarendon. Farmer A., McGuffin P., Williams J., 2002, Measuring psychopathology, Oxford: Oxford University Press. Freedman D. A., Petitti D. B., 2002, „Salt, blood pressure, and public policy”, International Journal of Epidemiology, t. 31, s. 319–320. Greyson B., 2000, „Near-death experiences”, w: Varieties of anomalous experience. Examining the scientific evidence, red. E. Cardeña, S. J. Lynn i S. Krippner, Washington, DC: American Psychological Association, s. 315-52. Judycki S., 1995, Umysł i synteza, Lublin: RW KUL. Judycki S., 2000, „Transkauzalność a determinizm”, Kognitywistyka i media w edukacji, t. 3, s. 73-86. Kawalec P. 2005, „Understanding science of the new millennium”, http://philsci archive.pitt.edu/archive/00002558/ Kawalec P., 2006, Jak odkryć przyczynę? Studium z ogólnej metodologii i filozofii nauki, Lublin 2006, w przygotowaniu. Kim J., 1998/2002, Umysł w świecie fizycznym, tłum. R. Poczobut, Warszawa: IFiS PAN. Lauritzen S., 1996, Graphical models, Oxford: Clarendon. Menzies P., 2003, „The causal efficacy of mental states”, w: Physicalism and mental causation. The metaphysics of mind and action, red. S. Walter i H.-D. Heckmann, w druku. Pearl J., 2000, Causality. Models, reasoning, and inference, Cambridge: Cambridge University Press. Piłat R., 1999, Umysł jako model świata, Warszawa: IFiS PAN. Rosenbaum P., 2002, Observational studies, Nowy Jork: Springer. Sabom M., 1998, Life and death. One doctors’s fascinating account of near-death experiences, Grand Rapids: Zondervan. Spirtes P., Glymour C., Scheines R., 2000, Causation, prediction, and search, Cambridge, MA.: MIT. van Fraassen B., 1980, The scientific image, Oxford: Clarendon. van Fraassen B., 2002, The empirical stance, New Haven: Yale University Press. Woodward J., 2003, Making things happen: a theory of causal explanation, Nowy Jork: Oxford University Press. Żegleń U., 2003, Filozofia umysłu, Toruń: A. Marszałek. (shrink)

Zebrane w niniejszej publikacji prace są owocem namysłu zarówno badaczy przyrody, jak i filozofów oraz teologów. Prezentują one różnorodne spojrzenie na elementy dziejów dialogu między naukami przyrodniczymi, filozofią i teologią, a także własne poszukiwania autorów dotyczące współczesnych aspektów tej problematyki. W pierwszej części zostanie przedstawione spojrzenie na charakterystyczne punkty historycznego procesu formowania się relacji między różnymi dziedzinami ludzkiego poznania. Czytelnik będzie mógł prześledzić etapy jednoczenia się religijnego i filozoficznego obrazu rzeczywistości na gruncie chrześcijańskiej starożytności i średniowiecza. Ukazane też zostanie oświeceniowe (...) rozejście się teologii i nowożytnej filozofii pod wpływem rozwoju nauk szczegółowych. Współczesny etap poszukiwań obszarów i perspektyw, w których możliwy jest dialog pomiędzy wyodrębnionymi z filozofii naukami przyrodniczymi a samą filozofią oraz teologią, zostanie zaprezentowany w drugiej części niniejszej publikacji. Składają się na nią artykuły dotyczące zarówno aspektów metodologicznych, jak i konkretnych problemów pojawiających się na styku elementów triady: przyrodoznawstwo – filozofia – teologia. (shrink)

Can Contemporary Science Inspire Philosophical and Theological Reflection on Causality? The cooperation between natural science, philosophy, and theology in an analysis of the causal structure and co-dependency of entities in the universe seems to be both legitimate and expected. It turns out, however, that in practice it oftentimes raises some tensions, questions and difficulties, leading to the development of alternative and in a sense competitive models of causality and of God’s action in the world. What is more, the attitude of (...) natural sciences since modernity, concentrated on gaining knowledge about natural phenomena to predict and control them, without trying to determine the nature of their ultimate causes, Humean criticism and rejection of the concept of causality as such, and concentration of analytic philosophers on the description of what accompanies phenomena classified as causal, leaving aside the question of the metaphysical status of causes and effects – they all seem to make impossible an interaction and mutual reference of contemporary science, philosophy, and theology in their reflection on the topic of causation. The main goal of this article is to defend the thesis about the possible and actual influence of scientific analysis of cause and effect relationships on the philosophical and theological reflection on causation, not only in the Middle Ages and Modernity, but also in contemporary thought. The presentation of the latest positions in the debate on divine action in the natural world will be followed by an argument in favor of the relevance of the model developed by philosophers and theologians representing the Thomistic school. (shrink)

Recenzja książki: Andrzej Pelczar, Czas i dynamika. O czasie w równaniach różniczkowych i układach dynamicznych, OBI--Kraków, Biblos-Tarnów 2003, ss. 117.

PHILOSOPHY OF HUMAN RIGHTS: HUMAN RIGHTS IN LIGHT OF THEIR INTERNATIONAL PROTECTION Summary The book consists of two main parts: in the first, on the basis of an analysis of international law, elements of the contemporary conception of human rights and its positive legal protection are identified; in the second - in light of the first part -a philosophical theory of law based on the tradition leading from Plato, Aristotle, and St. Thomas Aquinas is constructed. The conclusion contains an application (...) of the results of the analysis conducted in the second part. The first part comprises four chapters. The first aims at revealing characteristics of human rights on the basis of an analysis of historical conditioning of the inter-national law of human rights and its development. The historical context displays the practical, vindicative, and critical character of the positive legal protection of human rights. Moreover, the process of change of positive human rights law is distinguished from the process of change of human rights as such. In the second chapter the content of human rights - a topic which is only auxiliary to the conducted analysis - is discussed. Basic typology and catalogues of rights proclaimed in the Universal Declaration of Human Rights and protected in the International Covenants of Human Rights are presented. The review of the content of rights aims at a more precise limitation of the field of research. The examination shows a diversity of rights which poses a serious challenge to the coherence of every philosophical theory of human rights. In the third chapter, central in the first part, international law is analyzed with regard to the characteristics of rights and the foundations of them. The analysis of documents shows a number of solutions referring to the anthropological foundations of rights. The inherent dignity of the human person is the source of all human rights. Each human being is recognized as free, and endowed with both reason and conscience. In the propounded conception of man individuals are not rivals but create a community which is a condition for their development. International law characterizes the rights as universal, inherent, inalienable and inviolable. The reconstructed conception also comprises the following basic elements: on the level of the structure of rights, a recognition of their equality, interdependence, and comprehensiveness; in the grounding of these rights, a recognition of the anthropological foundations of law; in the conception of positive law, a recognition of the secondariness of the positive law of human rights to human rights themselves, and a recognition of human rights and justice as the basis for legal order; in the conception of state, a recognition of the well-being of the individual as the fundamental aim of actions undertaken by political institutions, and recogni¬tion of rights which form an impassable boundary to the power of the state, includ¬ing its legislative actions. The characterization of the international legal paradigm serving for the under¬standing of human rights is supplemented by analyses of the structure of their posi¬tive legal protection. Various meanings of the terms "right" and "freedom" are distinguished. Subjective right, as basic structure of the positive legal protection of human rights, is understood as a complex relation formed by various legal situations of the subject of a right which create a functional whole in respect of the subordi-nation of human person to its good. Subordinating person to a good proper for it, expressed usually in a proclamatory norm, is the central element of particular rights around which further elements aiming at the realization of this good are built. In the second part of the book a philosophical theory is developed which allows for the location of a coherent foundation for the presented characterization of human rights and their positive legal protection. This part consists of two chapters. The first includes a review of some - not entirely satisfactory - means of founding of human rights; the second presents philosophical conceptions of law and man which may form a basis for the constructed theory. The review of arguments contained in the first chapter does not aim at a detailed analysis of various specific ways of argumentation encountered in works on this subject but rather at a concise presentation of the main possible lines of argumentation. These analyses also serve to emphasize the positive solutions which are pro¬posed later and to underscore the explanatory power of the elaborated theory. This theory, retaining accurate intuitions contained in the presented types of argumenta¬tion, helps in avoiding their consequences which are difficult to reconcile with the reconstructed paradigm of human rights. Efforts to base human rights on the norms of international law rightly take into account the necessity of determining the content of the rights and their positive legal protection as a means for the realization of man's good. These attempts, how¬ever, do not properly take into account the inherent character of human rights, which are independent of positive law and provide grounds for applying specific legislative measures and not others. Founding human rights on freedom accurately points at the freedom of an indi¬vidual as a constitutive element of some rights; however, absolutization of freedom leads, to a loss of an important element of the contemporary paradigm of under¬standing human rights. This foundation undermines recognition of the fact that human rights may set limits to both the freedom of others and the freedom of the subject of rights itself. Additionally, attempts at the so-called axiological justification of human rights are discussed. This type of justification has a few variants depending on the as¬sumed conception of value. Subjectivistic conceptions have similar advantages and disadvantages to the conceptions basing human rights on freedom; objectivistic conceptions while providing for the universality of human rights place, the fundamental aim of human rights protection beyond the individual human being - in the idealistically existing world of values; finally, conceptions rooting values and human rights in culture, while accurately noting that human rights are learned through the medium of culture, place the source of human rights beyond a concrete individual - in culture and processes which take place in it - which leads to difficulties in finding a basis for the universality of rights. Furthermore, attempts to ground human rights in specific characteristics of the human being are presented. This type of approach points to an important problem of dependence of the content of rights on what man is. However, recognition of specific characteristics of a human being as an ontic foundation of the existence of rights poses a danger to their universality since one has to accept that it is not enough to be a man to be a subject of rights, but a man possessing specific charac¬teristics. The second chapter aims at outlining solutions worked out by Saint Thomas Aquinas. For a fuller understanding of his propositions selected elements of Plato's and Aristotle's philosophy are presented. It was them who formulated the founda¬tions for reflection on law and justice in the ontological context. A qualification is made that Stoicism is not be analysed in depth. Although Thomas' concept of law was undoubtedly developed under the influence of the Stoic doctrine as well, it is not in this that one should look for the tools to understand the ontic foundations of human rights and law in general since the Stoic moral philosophy and philosophy of law were developed in the context of a theory of being which assumed monistic and pantheistic premises as foundations, leading to the recognition of a total subor¬dination of the human individual to a larger unity of which man is only a part. The analysis of Plato's and Aristotle's texts concentrates on problems of justice. Plato seems to be the first philosopher who reflected on the formula basic in the history of European thought: to render to each his due. It appears that justice as both a characteristic of man and his acts is understood in the perspective of that which is just, that which is a good for another man - the recipient of the act. The basis for determining what is just is the relation of correspondence between some¬one and something. While in the case of Plato this relation is based on something beyond its terms, namely on ideas, in the case of Aristotle the relation occurs on account of the elements of the relation itself. Something is just when it contributes to the develop¬ment of the recipient of an act realizing that which is just. At the same time, the realization of that which is just is a good for the agent. In the analysis of the just two types of relation are revealed: the relation of due-to-recipient occurring on account of the compatibility of that which is due, with the recipient of the act; and - a "superstructure" - a relation of obligation-of-subject occurring on account of the compatibility of the acting subject with the thing which should be done. The basis for being that which is due is formed by various potentialities of development of man - the recipient of agency; the basis of being that which is an obligation is the possibility of development of the subject of action. Aristotle distinguishes various types of freedom and points to the necessity of taking them into account in the discussion of justice. Among other things, as the core of man's freedom, he considers life for its own sake, which can be seen as his expression of the basic indices of the autotelic character of man - which is funda¬mental for later conceptions of dignity. The freedom which is described by him is not, however, inherent and inalienable; being free is conditioned by a factual possi¬bility of undertaking actions, which are not solely means to the realization of aims set by others. Thomas Aquinas takes over the Aristotelian research perspective both in his conception of man and of law. At the same time, however, he significantly enriches it. In anthropology he develops a conception of personal being. Drawing upon his distinction between existence ("that something is") and essence ("what something is"), he sees the basis for being a person in the dignity of personal being which is a certain way of existence of a rational being more perfect than that of non-personal beings. The person is a being which, by virtue of its act of existence, is individual¬ized in a specific way. It is an aim in itself. Expressing it in a negative way, one may say that it does not exist as a means for the realization of the aims of others and, in this sense, that it is free. As distinct from Aristotelian conclusions, being a person is not conditioned by the specific actions of a being. Dignity is inherent, based on that which is the foundation of the factual existence of every rational being. Although freedom requires that a being is rational, dignity still encompasses all being, all its properties and potentialities. Thus an act conforming with dignity has to take into account a whole human being. Among different types of that which is just, ius, the first place, from the point of view of understanding law, falls to "the just thing itself ("ipsa res justa"), which is right in the full meaning of the word. On the one hand, it is that which is due; on the other hand, it determines the way of acting in the utmost degree, since the course of every act is determined in the fullest extent by its aim. The content of ius may be determined both by elements independent of free decisions - ius naturale - and by free decisions taking into account the state of things - ius positivum. Recognition of the objective structure of being as the basis of law does not entail that it is possible or desirable to determine unequivocally "the only right" patterns of conduct. This concept is very well justified within the system proposed by Saint Thomas. Individualization of being is a significant element of the develop¬ment of a person as a person. It is attained by the realization of individual aims which are not unequivocally determined by circumstances and the nature common to all people. By virtue of free choices made in the sphere of that which is not by its nature unjust, the object of action becomes ius. Since in the realization of the person the individualization of human being is central, Aquinas clearly sees the need for the protection of the sphere of "dominion of will". This sphere itself constitutes ius naturale, something which is due to man independently of the acts of will. Therefore "law should forbid nothing which is not unjust" ("nihil debet lege prohiberi quod licite fieri potest", In 3 Sent., dist. 40, q. I, a. 1, 3). Besides the relation of due-to-recipient, ius also includes the relation of obligation-of-subject which is superimposed on the relation of due-to-recipient. As far as the ontic foundations of obligation are concerned, in explaining why man is subordinated to realization of the good of others, Aquinas generally follows Aristotle in accepting that this basis is the subordination to moral good - to actions conforming with the learned truth about reality. Aquinas' systemic solutions allow, however, to reach deeper and understand why moral development is also a development of the whole human being. This was difficult within Aristotle's system, since he was reluc¬tant to decide whether precedence should be given to intellectual or moral develop¬ment. The inclination to realise good of another appears to be a transcendental characteristic of being, based on its very existence. Morality understood as rational and free subordination to realize the good of another is a specifically personal way of the realization of this inclination. Thus just actions contribute to the actualization of being in the aspect of its existence and therefore to the actualization of being as a whole. Thomas' conception of natural law (lex naturalis) as participation in eternal law (lex aeterna), offers possibilities for grasping that which is just as something which is basically accessible cognition, independently of Revelation and independently of faith in God, and at the same time as something based in eternal law, understood as a design of God's wisdom. Eternal law, embracing all particular actions, is not, from the human perspective, accessible cognition directly. It is enacted in the struc-ture of the created being and - in case of human beings - in free choices taking this structure into account. In the concluding remarks, the results obtained earlier are applied directly to the contemporary conception of human rights. Human rights are understood in the first place as "just things" - concrete goods of man; as that which is due because of subordination, based on dignity, to the personal development of man. That which is just is understood as a relational - actual or potential - state of things, which exists by virtue of existing relations. Evaluations referring to that which is right are true when respective relations of due-to-recipient take place; norms of conduct are true when respective relations of obligation-of-subject take place. Examples of the application of the sketched theory outside the field of human rights are also presented. Procedural consequences of the developed theory are shown, such as the discrimination of two types of legislative procedures which differ significantly in the structure of argumentation: the first aims at recognition of that which is just independently of the will of the legislator, and the second, at making individual or collective "projects" of development compatible. Finally the possibilities of applying the theory to the increasingly important problems of the protection of the environment and the "rights" of animals are mentioned. The central issue is a philosophical conception of man and his freedom and a conception of law. It is also indispensable to turn to a general theory of being. The search for a comprehensive theory of human rights requires attention to the Abso¬lute Being - God - as well. This is important for at least two reasons. First, a conception of the Absolute Being is integral to philosophy of the systemic type -of which the present book is a piece. A conception of the Absolute Being is signifi¬cant for understanding all being, including, first of all, man as a personal being. Second, every theory of human rights which does not comprise the problem of the Absolute may be questioned as to whether solutions adopted in it do not lead, in consequence, to eliminating God from the perspective of the understanding of law. It is desirable that a philosophical theory should deal with this problem directly. A theory which eliminates God from the perspective of the understanding of rights will be unacceptable for all those who, for philosophical reasons or relying on faith, consider God as the author of inherent rights. Nevertheless, a theoretical approach to rights from the perspective of the Absolute Being should only be a possible extension of a philosophical approach which bases rights on something which is cognizable independently of the acceptance of the existence of God so that the theory is also acceptable for those who reject the existence of God or suspend their judgment on this subject. The pursued theory should therefore contain, on the one hand, reference to natural, faith-independent foundations of human rights, but on the other hand, point to a possible extension accounting for the Absolute Being. The analyses contained in this chapter have undoubtedly some historical value since they are based on source texts. Nevertheless, the use of these texts and not critical works was dictated, first of all, by a conviction that analyses embrace a given theory in the aspect selected by the interests of the researcher. Therefore to find out what past thinkers say on the subject characterized in the first part it is simpler to reach to the sources than to adopt the existing critical works. The pre¬sented reconstruction of Aquinas' views on philosophy of law incorporates proposi¬tions of supplementing and developing some of the ideas undertaken by him. Obligation to act in this and not an other way arises because human actions are subordinated to the conformity, on the one hand, of aims realized by these actions and, on the one hand, the order of being determining that which is favourable to man or destroys him. The content of the order of being is, on the one hand, determined by the structure of being independent from man's will and, on the other, by free decisions of man. (shrink)

The paper presents a cognitive, educational and philosophical strategy, sometimes called reconstructionism (as it denotes e orts to reconstruct knowledge and science), proposed by a number of Muslim authors as a proper reaction to modern science. The pre‐modern background for this reaction is highlighted. Two examples are given: the Islamic science idea by Seyyed Hossein Nasr, and the Islamization of knowledge project by Ismail Raji al‐Faruqi. Their critique of Euro‐Atlantic science is based on its perceived e ects on society and (...) morality (secularization, imperialism and colonialism, cruelty towards labora‐ tory animals, etc.) as well as on tawhid, the Islamic idea of unity. Their main postulates are to stop calling modern science objective and universal because this is a purely Western product; to produce an alternative indigenous science; to make science conform with Islamic doctrine and ethics; to reintroduce holism and sapiential aspects of knowledge into science. Critical voices, both Muslim and non‐Muslim, are quoted. All in all, reconstructionism is evaluated as a movement understandable to some extent but ine cient and idiosyncratic, unable to start objective and interesting research programmes on its own. (shrink)

A. Klimczuk, Rekonwersja i outplacement nauczycieli i instruktorów praktycznej nauki zawodu, [in:] M. Juchnicka, Doradcze i edukacyjne aspekty reorientacji zawodowej i wsparcia zatrudnienia zwalnianych pracowników oświaty, Izba Rzemieślnicza i Przedsiȩbiorczości, Białystok 2015, pp. 157-233.

Academic capitalism, which has become part of the higher education ideology, emphasizes scientific activity as a means of generating profits at the expense of pedagogical activity. The article is a philosophical reflection of this issue, especially in the humanities. The author reflects on the philosophical characteristic of the personality of a young scientist as a pedagogue, who, besides the scientometric requirements, should also fulfill the more elementary social role, namely to educate and inspire students of humanities as members of the (...) humanist society of liberal democracy. (shrink)

A study of the contrasts between Austrian and German philosophy, with special reference to the role of logic and science, of the Brentano School and the Vienna Circle, and of the different ways in which Austrian and German ways of thinking have influenced contemporary analytical and Continental philosophy.

Tłumaczenie artykułu N. O. Łosskiego pt. Czy jest prawdą, że filozofia rosyjska nie jest naukowa? opublikowanego w gazecie „Nowe ruskie słowo” («Новое русское слово») 1 czerwca 1952 roku. Tłumaczenie z języka rosyjskiego: Pylyp Bilyi i Alicja Pietras.

"Nietzsche - Extreme Philosophy of Language?" The coherence of the Nietzschean conception of language is discussed in the article. First, Nietzsche's critique of the referential semantics and the correspondence theory of truth implied by the so-called "tropological" linguistic theory as well as the doctrine of perspectivism is questioned. Consequently, the core of the argumentation is to reveal the naturalistic and metaphysical assumptions of Nietzsche's strict relativistic philosophy of language and interpretation. The conclusiveness of the Nietzschean deconstruction of metaphysics as a (...) pure language creation seems to be doubtful with regard to his construction of the 'will-to-power metaphysics'. Moreover, the reception of the Nietzsche’s philosophy as deconstructivistic after the II World War has to be revised while confronted with his hermeneutical philology. Finally, the status of the Nietzschean affirmation of reality as a play of interpretations in accordance with Paul de Man can be recognized as purely rhetorical. (shrink)

The paper examines the interest of the Sophists in the problems of the Pre-socratic philosophy of nature.

"Semantic Aspects of Instrumentalism in the Philosophy of Science".

The author proposes a neophenomenological interpretation of the late Jacques Derrida’s deconstruction, by bringing it into the light of (post)secular negative philosophy and indicating the application of its mystic/ecstatic implications on a media techno-vision basis. In this conceptualization, deconstruction/negation, as an ,epoche strategy, not only denudes (kenosis) cognition of the idolatry, characteristic of the traditional methaphysics of presence and the dogmatic religion, but also suspends “the source” itself (the Offenberkeit register), and thus, causes the experience of radical emptiness (chora) as (...) a condition of an opening to the Impossible. The author, by presenting the concept of negative image, demonstrates that technology visual media provide a suitable space (groundlessness) for Impossible to manifest itself in post-industrial culture. (shrink)

The non-dualizing philosophy of Josef Mitterer as a contemporary version of Heglism -/- The aim of this paper is to present an analogy between philosophy of contemporary Austrian thinker Josef Mitterer and philosophy of Georg Wilhelm Friedrich Hegel. In his works (Das Jenseits der Philosophie and Die Flucht aus Beliebigkeit) Mitterer presents the project of non-dualizing way of speaking. He rejects fundamental philosophical assumption of ontological distinction between language and reality. He claims that when we realize that this assumption is (...) arbitrary we understand that one of the most important contemporary question about relationship between language and reality is not relevant. Analogical considerations we can find in Hegelian Introduction to the Phenomenology of Spirit, where Hegel proposes to reject the assumption of ontological distinction between subject and object. He notices that “fear of error” characteristic for modern critic of cognition is a result of this assumption and it can be rejected when we reject this assumption. I claim that the starting point of this two philosophical projects is the same thought although it is expressed in two different philosophical languages. In the second part of my paper I try to consider quality of this characteristic for Mitterer and Hegel way of thinking. (shrink)

In the evolution of the vertebrates and probably a few other animals (Metazoa), biological values have been translated (subjectivized) into affective experience that necessarily involves the consciousness of external objects/events (as different from one’s body), which is tantamount to the origins of subjectivity. Mammals, birds and other vertebrates are experiencing subjects even though their negative and positive experience greatly vary in scope. Some mammals are capable of vicarious experience and may act as empathic agents, and some of them, at least (...) the great apes, use true reflective self-consciousness and thus perceive themselves as agents, which generates attributive feelings. The balance of positive and negative experience determines the intrinsic value of (an individual) life. Every subjective life is autotelic in striving to maximize this balance. A subjective life may also have a social value that is measured in terms of the impact on intrinsic values of other lives. The social value of life is contingent upon an agency, that is, conscious intentional actions that impact intrinsic value of other lives. The difference between the social value of a subjective life and an instrumental value of an individual comes down to the difference between agent causation and event causation. The moral agency refers to a subcategory of agent causation that involves the awareness of impact on another subject’s wellbeing (interests). The moral agency is at present known only in the hominids (including the chimpanzees) which understand causality and use reflective self-consciousness, which in turn enables them to perceive themselves as agents and attribute to themselves responsibility. The moral agency originated as a motivational mechanism of reciprocity execution , and thus as an adaptation for group life, which is why it favors ingroup members and often promotes norms that harm other groups. The human moral agency is frequently used by third parties to implement group norms that are based on ideologies (religious or secular) and may actually harm both group members and the entire groups. Any received, bioculturally evolved morality is unlikely to be good in either absolute or universal sense. Therefore, the moral capacity alone does not make a human life categorically more valuable, even if human motivation were dominated by moral agency (which is true only of some people). The life of a vertebrate has, therefore, two values, intrinsic and social. Each can be negative or positive, and may vary to a large extent independently of the other, whereby a joint value of a subjective life cannot be sensibly assessed and compared without prior assessments of the intrinsic and social component separately. In the absence of objective reasons to rate the intrinsic value of a human life as categorically higher than that of other mentally advanced mammals, and in consideration of the observed range of social values of human lives, some of which approach zero and some are highly negative (lower than any thinkable negative values of non-human lives), the doctrine of extraordinary and inalienable (innate) human „dignity” is groundless and unethical, as it leads to a depreciation of the lives of non-human subjects, and often preempts the need to impart a real social value to one’s own life. (shrink)

The aim of my paper is to review the discussion concerning various difficulties which surround the definition of depression and the methods of diagnosing and treating the disease against the background of the now dominant reductionist paradigm in psychiatry, as well as to answer the question whether a new approach to psychiatric disorders proposed by philosophers of psychiatry working within the phenomenologically inspired embodied and enactive paradigm indeed offers a solution to these difficulties. I present the issues specific to the (...) subject of depression in light of the more general problems related to biological psychiatry that have recently caused much debate. In the second part of the paper, I consider enactive, phenomenological and embodied theories of depression and the possibilities of new methods of treatment. My goal is to assess whether these theories indeed add anything important to the conceptions that are already present in psychiatry. I conclude that even if the embodied philosophy of psychiatry does not solve many of the problems faced by modern psychiatry, it can, nevertheless, provide a useful theoretical basis for future changes. (shrink)

the article presents Jean Paul Sartre’s idea of the human body and the bodiliness described in his book Being and nothingness (1943). In this book, Sartre argued that every human relation is based on the objecti cation of one human by another, and entering into empathic contact is basically impossible. the author of the article has con onted this thesis with contemporary psychological and neuropsychological thought (mirror neuron theory) and has investigated how the category of empathy functions in literary studies. (...) A very important part of this article is the re ection on the presence and topicality of Sartre’s beliefs in the literature. the author has conducted an interpretation of Witold gombrowicz’s story Tancerz mecenasa Kraykow‐ s ego (1926) om the collection Bakakaj (1957), and has shown that the ideas presented by Sartre are re ected there in a very interesting way. Sartre’s philosophy turns out to be abso‐ lutely up‐to‐date right now, more than many psychological theories — it not only supplies a philosophical base for the analysis of human relations (those also presented in literature), but also gives a certain tool for describing them in the form of speci c language and terminology. (shrink)

Filozofia subiektywności dotarła w XX wieku do granic swoich możliwości. Jako odpowiedź na jej ograniczenia rozmaici filozofowie podjęli próby nowego rodzaju myślenia. Takie próby to m.in. myśl dialogiczna, która pierwszy wyraz znalazła w pismach takich filozofów, jak Franz Rosenzweig, Martin Buber czy Eberhard Grisebach. Innym przykładem jest postulat powrotu do pytania o bycie Martina Heideggera. W niniejszym artykule staram się pokazać, że obie próby mają ze sobą wiele wspólnego, choć ich przedstawiciele odnosili się do siebie nawzajem raczej krytycznie, o (...) ile w ogóle to czynili. Okazuje się jednak, że myśl Martina Bubera oraz Martina Heideggera ujmują człowieka jako byt dynamiczny, który staje w obliczu nachodzącego go wezwana. Dlatego też analizuję najpierw koncepcję Martina Heideggera z okresu Bycia i czasu, następnie przedstawiam myślenie Martina Bubera, głównie w oparciu o jego traktat Ja i Ty. Na koniec dokonuję zestawienia i porównania wątków wspólnych obu filozofom, jak również zaznaczam różnice, które dzielą obie próby przekroczenia filozofii podmiotowości. (shrink)

Po pół wieku w zapomnieniu, natura świadomości jest teraz najgorętszym tematem w naukach behawioralnych i filozofii. Począwszy od pionierskiej pracy Ludwiga Wittgensteina w latach 30-tych (Blue and Brown Books) i od lat 50-tych do chwili obecnej przez jego logicznego następcę Johna Searle'a, stworzyłem poniższą tabelę jako heurystykę do dalszego tego badania. Wiersze pokazują różne aspekty lub sposoby studiowania, a kolumny pokazują mimowolne procesy i dobrowolne zachowania obejmujące dwa systemy (podwójne procesy) logicznej struktury świadomości (LSC), które można również uznać za logiczną (...) strukturę racjonalności (LSR-Searle), zachowania (LSB), osobowości (LSP), rzeczywistości (LSOR), celowości (LSI) -filozoficznego klasycznego terminu, opisowa psychologia świadomości (DPC) , Psychologia Opisowa Myśli (DPT) - lub lepiej, Język Psychologii Opisowej Myśli (LDPT), terminy wprowadzone tutaj i w moich innych bardzo ostatnich pism. Ci, którzy chcą kompleksowych, aktualnych ram dla ludzkich zachowań z nowoczesnego widoku dwóch systems, mogą zapoznać sięz moją książką "Logiczna struktura filozofii, psychologii, mind ijęzyka w Ludwig wittgenstein i John Searle' 2nd ed (2019). Osoby zainteresowane bardziej moimi pismami mogą zobaczyć "Talking Monkeys - Filozofia, Psychologia, Nauka, Religia i Polityka na Skazanej Planecie - Artykuły i recenzje 2006-2019 3rd ed (2019) i Suicidal Utopian Urojenia w 21wieku 4th th ed (2019) i inne. (shrink)

W związku ze wzrostem znaczenia komercjalizacji wiedzy i zachęcania naukowców do wykorzystania różnych mechanizmów dyfuzji wiedzy w literaturze przedmiotu zgłasza się wiele wątpliwości dotyczących tego, czy w takim rozwoju nauka finansowana ze środków publicznych nie zatraca swoich istotnych cech. Obawy dotyczą po pierwsze tego, że intensyfikacja komercjalizacji może wpływać negatywnie na ilość publikacji zgłaszanych przez naukowców, wykazujących aktywność w obszarze przedsiębiorczości akademickiej. Po drugie, tego, że uczeni mogą być coraz mniej zainteresowani badaniami podstawowymi na rzecz zagadnień, które dają nadzieje na (...) zgłoszenie patentu w możliwie krótkim czasie. Niniejszy artykuł dokonuje przeglądu najnowszych badań, które w ostatnich latach są prowadzone dość intensywnie, aby udzielić odpowiedzi na te dwa newralgiczne pytania, z odniesieniem przede wszystkim do badań naukowych finansowanych ze środków publicznych. Po nakreśleniu w punkcie pierwszym uwag terminologicznych, związanych z tytułową przedsiębiorczością akademicką, punkt drugi przywołuje krótko tło, związane z tematyką przedsiębiorczości akademickiej i jej związków z kształtem rozwoju nauki. Kolejny punkt prezentuje jeden z – jak można sądzić – nielicznych szczegółowo udokumentowanych przypadków, które ilustrują zagrożenia, jakie mają na względzie autorzy obawiający się negatywnego wpływu przedsiębiorczości akademickiej na dotychczasową działalność naukową i jej rozwój. W punkcie czwartym omówione są najnowsze wyniki badań, dotyczące wpływu intensyfikacji przedsiębiorczości akademickiej na proces tworzenia i upowszechniania wiedzy naukowej. Mimo wielu niejasności w tym względzie, wyraźnie rysuje się wniosek, że ta zależność – wbrew podnoszonym obawom – jest pozytywna. W świetle – dotychczas wciąż jeszcze fragmentarycznych – wyników badań zasygnalizowane są ograniczenia tej zależności oraz potrzeba poszukiwania jej optymalnego modelu. Punkt piąty dotyczy wyników badań empirycznych, zmierzających do określenia zależności między zwiększonymi wysiłkami komercjalizacji wiedzy a proporcją badań podstawowych i stosowanych finansowanych ze środków publicznych. Trudności w podaniu jednoznacznego wniosku z badań należy tłumaczyć w tym przypadku przede wszystkim problemami z klarownym wyodrębnieniem środków przeznaczonych na jeden i drugi z wymienionych wyżej rodzajów badań. W zakończeniu zaprezentowane są wnioski natury ogólnej oraz najważniejsze rekomendacje, wynikające z podjętej w artykule tematyki. (shrink)

Przed skomentowaniem książki, oferuję uwagi na temat Wittgenstein i Searle i logicznej struktury racjonalności. Eseje tutaj są w większości już opublikowane w ciągu ostatniej dekady (choć niektóre zostały zaktualizowane), wraz z jednym niepublikowanym elementem, i nic tutaj nie będzie zaskoczeniem dla tych, którzy nadążyli za jego pracą. Podobnie jak W, jest uważany za najlepszego filozofa standupu swoich czasów, a jego twórczość pisemna jest solidna jak skała i przełomowa w całym. Jednak jego brak podjęcia później W wystarczająco poważnie prowadzi do pewnych (...) błędów i zamieszania. Tylko kilka przykładów: na p7 dwukrotnie zauważa, że nasza pewność co do podstawowych faktów wynika z przytłaczającej wagi rozumu na poparcie naszych roszczeń, ale W pokazał definitywnie w "Na pewności", że nie ma możliwości wątpliwości co do prawdziwej tylko aksjomatycznej struktury naszego systemu 1 postrzegania, wspomnień i myśli, ponieważ sam w sobie jest podstawą do osądu i nie może być osądzony. W pierwszym zdaniu na p8 mówi nam, że pewność jest re prostu, ale tego rodzaju "pewność", którą moglibyśmy nazwać Certainty2, jest wynikiem rozszerzenia naszej aksjomatycznej i niepodróżnej pewności (Pewność1) poprzez doświadczenie i jest zupełnie inna, ponieważ jest propositional (prawda lub fałsz). Jest to oczywiście klasyczny przykład "walki z urzekaniem naszej inteligencji przez język", którą W wielokrotnie demonstrował. Jedno słowo- dwa (lub wiele) różnych zastosowań. Jego ostatni rozdział "Jedność propozycji" (wcześniej niepublikowane) również skorzystają znacznie z czytania W "Na pewność" lub dwóch książek DMS na OC (patrz moje recenzje), ponieważ jasno różnica między prawdziwymi tylko zdania opisujące S1 i prawdziwe lub fałszywe propozycje opisujące S2. To uderza mnie jako znacznie lepsze podejście do S biorąc S1 postrzegania jako propositional ponieważ tylko się T lub F po raz zaczyna myśleć o nich w S2. Jednak jego punkt, że propozycje pozwalają na oświadczenia rzeczywistej lub potencjalnej prawdy i fałszu, przeszłości i przyszłości i fantazji, a tym samym stanowić ogromny postęp w stosunku do społeczeństwa pre lub protolinguistic, jest przekonujący. Jak mówi: "Propozycja jest w ogóle czymś, co może określić warunek satysfakcji... i warunek satysfakcji... jest to, że tak i tak jest." Lub, trzeba dodać, że może być lub może być lub może być wyobrażane, że tak jest. -/- Ogólnie rzecz biorąc, PNC jest dobrym podsumowaniem wielu znaczących postępów w Wittgenstein wynikających z pół wieku pracy S, ale moim zdaniem, W nadal jest niezrównany, gdy uchwycić, co mówi. Idealnie, powinny być czytane razem: Searle dla jasnej prozy spójne i uogólnienia, zilustrowane perspicacious przykłady W i genialny aforyzmów. Gdybym był dużo młodszy, napisałbym książkę, która właśnie to robi. -/- Ci, którzy chcą kompleksowych, aktualnych ram dla ludzkich zachowań z nowoczesnego widoku dwóch systems, mogą zapoznać sięz moją książką "Logiczna struktura filozofii, psychologii, mind ijęzyka w Ludwig wittgenstein i John Searle' 2nd ed (2019). Osoby zainteresowane bardziej moimi pismami mogą zobaczyć "Talking Monkeys - Filozofia, Psychologia, Nauka, Religia i Polityka na Skazanej Planecie - Artykuły i recenzje 2006-2019 3rd ed (2019) i Suicidal Utopian Urojenia w 21wieku 4th th ed (2019) i inne. (shrink)

Filozofia analityczna po logicyzmie Fregego i atomizmie logicznym Russella odziedziczyła szereg założeń związanych z istnieniem rodzajowej dziedziny bytów indywidualnych, których tożsamość i elementarne określenia już mamy zdefiniowane. Te „indywidua” istnieją tylko w idealnych „światach możliwych” i nie są niczym innym jak zbiorami posiadającymi strukturę bądź czystymi zbiorami matematycznymi. W przeciwieństwie do takich czysto abstrakcyjnych modeli, Hegel analizuje rolę pojęciowych rozróżnień i odpowiednich brakujących inferencji w rzeczywistym świecie. Tutaj wszystkie obiekty są przestrzennie i czasowo skończone. Nawet jeśli rzeczywiste rzeczy poruszają (...) się zgodnie z pewnymi formami, są tylko momentami w całościowym procesie. Wszelako, formy te nie są przedmiotami bezpośredniej, empirycznej obserwacji, lecz zakładają udane i powtarzalne działania i akty mowy. W rezultacie żadna semantyka odnoszącej się do świata referencji nie może obyć się bez kategorii Heglowskich, które wykraczają daleko poza narzędzia opartej wyłącznie na relacjach logiki matematycznej. (shrink)

Arthura Kaufmanna filozofia prawa wyrasta przede wszystkim z neokantyzmu aksjologicznego reprezentowanego przez „późnego” Gustava Radbrucha, którego uważał on za najważniejszego ze swych nauczycieli, oraz z hermeneutyki filozoficznej Hansa-Georga Gadamera. W późniejszym okresie znaczący wpływ na Kaufmanna wywarł Charles S. Peirce, którego pracami posiłkował się opracowując problematykę analogii (wiążąc ją z opracowanym przez Pierca zagadnieniem abdukcji) oraz ontologii relacji. Niektóre wątki poglądów Kaufmanna nawiązują do egzystencjalizmu Karla Jaspersa oraz antropologii Karla Löwitha. Obecne są także inspiracje tomistyczne i arystotelesowskie. Jest to (...) filozofia prawa o charakterze maksymalistycznym. Kaufmann wpisuje się w sięgającą starożytności tradycję uprawiania filozofii, w której stawia się pytania o całość; filozofia pyta o to, co to jest "byt w ogóle", byt "w całości"; filozofia prawa stawia pytania o to, co to jest prawo "w całości", prawo "w ogóle" . Podejmuje wprost fundamentalne zagadnienia należące do zasadniczych dziedzin filozoficznych – epistemologiczne, ontologiczne, etyczne, nie stroniąc także od zagadnień z zakresu logiki. Uprawiana przez niego filozofia ma charakter systemowy, co sprawia, że jej zrozumienie zakłada ujęcie całości propozycji. Sam Kaufmann uważa, że systemy filozofii prawa należą już do historii, jednak ta uwaga jest o tyle jedynie trafna w odniesieniu do niego samego, że jego filozofia prawa – w zgodzie z jego deklaracjami – nie zmierza do „gotowych rozwiązań” konkretnych kwestii prawnych, ale zmierza do ukształtowania pewnego sposobu refleksji nad prawem. Jego koncepcja jest ważnym głosem w sporze klasycznego pozytywizmu z koncepcjami niepozytywistycznymi. Za prawo w pełnym tego słowa znaczeniu uznaje konkretne rozstrzygnięcie, co niewątpliwie łączy jego podejście z amerykańskim realizmem prawnym. Rekonstruowana przez Kaufmanna struktura procesu „urzeczywistniania” prawa, dokonywana w kontekście i na użytek kultury prawnej typu kodeksowego, kontynentalnego, uwyraźnia obecność elementów typowych dla kultury prawa precedensowego –wnioskowanie od przypadku do przypadku. Jednocześnie za istotny problem każdego porządku normatywnego uznaje uogólnienie. Jest to znamienny teoretyczny wyraz narastającej świadomości współwystępowania obok siebie zasadniczych elementów każdego z tych typów kultur prawnych. Kaufmann trafnie dostrzega, że w konkretnym rozstrzygnięciu są obecne elementy normatywne wykraczające poza to, co jest zawarte w aktach normatywnych. Podobnie jak Ronald Dworkin, Kaufmann wskazuje, że dokonujący rozstrzygnięcia, czy tego chce, czy nie, „stosuje” szereg elementów normatywnych spoza aktów normatywnych. Analizy prowadzą do wniosku, że propozycja Kaufmanna zawodzi, gdy przechodzi on do ontologicznych uogólnień, przede wszystkim przez brak uwzględnienia w swych podstawach takich punktów odniesienia, które są zewnętrzne wobec badanego procesu „urzeczywistniania” prawa. To, czym jest osoba, determinowane jest systemem prawnym i kulturą, w której prawo funkcjonuje. Przy takim ujęciu Kaufmann nie osiąga jednego z ważnych celów, do którego zmierzał, nie wskazuje kryteriów pozwalających stwierdzić, czy stopniowa – dokonywana zgodnie z odkrytymi przez hermeneutykę filozoficzną wymaganiami poprawnego rozumienia – zmiana normatywnego sensu systemu prawnego zmierza ku „ustawowemu bezprawiu”, czy też nie. (shrink)

Az "alkalmazott filozofia" egy uj korvonalazasa ugy a modszertan mint a tematikak szompontjabol.

Tzv. portmannismus je specifický, v biologii kořenící myšlenkový směr, jehož dosah je v současné době omezen převážně na české země. Řada knižních, časopiseckých a popularizačních prací dokazuje, že na platformě Portmannových myšlenek vznikla v Čechách specifická a originální myšlenková škola. Portmann uznával Darwinovu teorii, upozorňoval však na množství jevů, které si žádají interpretaci sahající za rámec známých darwinistických mechanismů. Mezi zastánci Portmannovy nauky a hlavním proudem darwinistů existuje napětí, které koření v různých pojetích vědy. Portmannismus je často považován za nauku (...) mířící mimo rámec vědy: snažíme se analyzovat oprávněnost takových poukazů a zasadit je do kontextu teorie vědy. Ukazuje se, že přes důležité rozdíly v cílech a užití metodologických prostředků není hranice mezi oběma přístupy ostře dána. Je připomenuta skutečnost, že od okamžiku přenesení Portmannových myšlenek do českých zemí došlo ke generační výměně jejich nositelů. Vychází najevo, že portmannismus lze do jisté míry smířit s hlavním proudem vědy, a to jak z hlediska teoretického a faktického, tak z hlediska sociálního. (shrink)

This is the editorial of the monothematic issue of the journal Filozofia dedicated to Martin Buber (1878 – 1965) on the occasion of the centenary of the first publication of his most famous and popular book, I and Thou, on his philosophy of dialogue.

Pojęcie rytmu znane jest powszechnie w różnych dziedzinach nauki i życia. Pojawia się ono m. in. w naukach przyrodniczych i humanistycznych, w architekturze, sztukach pięknych, w matematyce i muzyce, a nawet ekonomii. Również każdy język wyróżnia się spośród innych charakterystycznym dla niego rytmem, który decyduje o jego brzmieniu. Każda kolejna próba usystematyzowania znaczenia omawianego zjawiska wydaje się zatem - wobec jego uniwersalności - uzasadniona. Niniejszy artykuł ma przede wszystkim na celu oddzielenie pojęcia rytmu od innych pojawiających się w literaturze (...) określeń, takich jak okres czy metrum, a co za tym idzie zdefiniowanie zjawiska rytmu głównie w odniesieniu do języka mówionego, w którym to odgrywa on ogromną rolę, ułatwiając przede wszystkim jego percepcję oraz dekodowanie informacji. W definicji rytmu zostały uwzględnione jednocześnie intencjonalność, alternacja elementów oraz ich regularność względem czasu. Rezultatem rozważań jest zaproponowana w końcowym podrozdziale charakterystyka rytmu, przedstawionego jako możliwie regularne następowanie po sobie sylab, które poprzez akcent kontrastują ze sobą oraz tworzą większe jednostki. W ten sposób rozumiany rytm znaczy nie tylko specyficzne dla danego języka lub dla danego tekstu rozłożenie akcentów i ich odpowiednią fonetyczną realizację, lecz również językowo uwarunkowane - pod względem fonetycznym - odpowiednie traktowanie sylab nieakcentowanych, w zależności od tempa i stylu. (shrink)

Całość rozpoczyna teoretyczny rozdział matematyczno-statystyczny. Jego istota i charakter jest odmienny, od pozostałych dziewięciu rozdziałów praktyczno-specjalistycznych. Prezentuje on aparat matematyczno-statystyczny niezbędny do zrozumienia treści kolejnych kierunkowych już rozdziałów monografii. Treści merytoryczne tego rozdziału nie są zaprezentowane w formie systematycznego wykładu, czy prezentacji, ale przedstawiają jedynie sygnalnie i syntetycznie pojęcia, definicje, twierdzenia oraz zasady i metody, które stanowią fundament ich zastosowań w naukach ekonomicznych, finansach oraz informatyce. Rozdziały: od drugiego do dziesiątego są kierunkowymi rozdziałami specjalistycznymi i prezentują różne kierunki praktycznych zastosowań (...) metod matematycznych i statystycznych, czyli ilościowych. Rozdziały: drugi i trzeci dotyczą zarządzania finansami. Przy czym pierwszy z nich dotyczy naliczania odsetek w banku od dyspozytorów kredytów i obligacji. Kolejny zaś traktuje o metodach oceny ekonomicznej efektywności projektów inwestycyjnych i produkcyjnych oraz zawiera analizę wrażliwości wybranych wskaźników finansowych na zmiany czynników je tworzących. Rozdział czwarty prezentuje podstawowe informacje i zasady korzystania z arkusza kalkulacyjnego na przykładzie programu MS Excel wraz z omówieniem wybranych funkcji finansowych. W rozdziale piątym omówione są wybrane narzędzia wspomagające przetwarzanie danych informacji, jakimi są systemy SAS wykorzystywane przede wszystkim w interakcjach gospodarczych oraz w procesie dydaktycznym na uczelniach wyższych. Modele zachowań konsumenta, idea aproksymacji oraz wybrane mikroekonomiczne funkcje popytu zostały – wraz z przykładami – omówione w rozdziale szóstym. W rozdziale siódmym czytelnik znajdzie opis działań podejmowanych przez firmę w celu optymalizacji jej finansowego i gospodarczego funkcjonowania w okresie niepewności rynkowej na przykładzie pandemii COVID 19 i konkretnego przdsiębiorstwa. Dwa kolejne rozdziały: ósmy i dziewiąty są ze sobą ściśle zintegrowane. Oba one dotyczą niedookreślonych układów równań liniowych. Pierwszy z nich – o charakterze teoretycznym – poświęcony jest rozważaniom dotyczącym wykorzystywaniu rachunku macierzowego do rozwiązywania niedookreślonych układów równań liniowych. Kolejny zaś przedstawia praktyczne zastosowanie teoretycznych kwestii rozdziału poprzedniego do określenia wyceny wartości rynkowej nieruchomości. Monografię kończy rozdział dziesiąty dotyczący wybranych narzędzi wspierających proces sprzedaży usług finansowych wraz z prezentacją prognoz służących zminimalizowaniu ryzyka i błędów w procesie planowania sprzedaży w organizacji. W większości rozdziałów zawarte są rozwiązane przykładowo zadania z wyczerpującym komentarzem objaśniającym. Niniejsza monografia składa się z dziesięciu rozdziałów, jednak – zdaniem autorów – tematyka zastosowania metod ilościowych nie została w niej wyczerpana. Toteż planowana jest kolejna część tej publikacji zawierająca kontynuację podjętego i aktualnie rozpoczętego tematu. (shrink)