Natural Law Theory

What factors affect judicial decision-making? The legal system is of utmost importance because of its impact on our lives. Judges appear to have the most power among any social workers seeing as the precedents set in their decisions are tantamount to written law. Nevertheless, judges may be subject to certain biases, moral and cognitive alike, which influence their rulings. Looking into how morality and cognitive biases affect judges may also reveal how we as individuals handle combining morals with ethics- as (...) well as whether any discrepancies among ourselves are justifiable. An investigation into relevant moral and jurisprudential theories revealed much about the inner workings of a judge’s mindset- whether he or she recognizes it or not. Coupling this with corroborated research on a select few heuristics present specifically for judges sets the foundation for an array of possible solutions in order to ensure the most impartial judicial proceedings. Plausible remedies include conducting premortems, implicit association tests, and a revised ruling procedure. (shrink)

"Resolution of Jerusalem’s status arguably remains controversial because of the divergent analytical lenses through which the conflict’s parties, and others, view its intertwined legal, territorial, historical and religious issues. Thus, Jerusalem persists as an intricate and intractable cornerstone of the Israel-Palestine conflict." Diakonia International Humanitarian Law Resource Centre.

The teachings and actions of Jesus Christ (Yeshua Ha'Mashiach) and the apostles recorded in the New Testament are analyzed in regard to their ethical and political philosophy, with analysis of context vis-à-vis the Old Testament (Tanakh, or Hebrew Bible) being given. From this analysis, it is shown that Jesus is a libertarian anarchist, i.e., a consistent voluntaryist. The implications this has for the world are profound, and the ramifications of Jesus's anarchism to Christians' attitudes toward government (the state) and its (...) actions are explicated. (shrink)

It is shown that libertarian anarchism (i.e., consistent liberalism) is unavoidably true.

People have been arguing about natural law for at least a couple of thousand years now. During that time, a number of substantially different sorts of theory have been identified as falling within the natural law tradition. Even within each sort of natural law theory, there has been a variety of quite different arguments proposed, both in behalf of and in opposition to the theory. These facts about the natural law tradition serve to confound its critics. It's extremely tough to (...) get a tidy formulation of just what natural law theory is, and such a formulation is needed if the theory is to be analyzed as to its adequacy, truth, value, or whatever. I am going to try to perform such an analysis nonetheless, and to do it as neatly as possible within a fairly short space. (shrink)

In his "Elementa Iuris Naturae et Gentium" Johann Gottlieb Heineccius presents a unique account of love as the principle of natural law, referring to the main concern of early modern protestant theories of natural law: the importance of securing subjective rights by a law. Heineccius accepts the universal character of subjective rights derived from human nature, claiming their protection as natural duties required by a law. This chapter provides an attempt to explain the specific ways in which Heineccius deals with (...) the paradoxical situation that the protection of subjective rights by a natural law theory requires certain limitations of the use of such rights, in order to avoid the mutual collision of such rights. For this purpose it focuses on the rights to free thought and free speech, which are very good example for that. While the first part reconstructs the way in which Heineccius claims the specific concern of natural law and points out continuities and discontinuities with his predecessors, the second part focuses on the requirement of natural law for limitation of free thought and free speech in case of collision of subjective rights. (shrink)

Legal anti-positivism is widely believed to be a general theory of law that generates far too many false negatives. If anti-positivism is true, certain rules bearing all the hallmarks of legality are not in fact legal. This impression, fostered by both positivists and anti-positivists, stems from an overly narrow conception of the kinds of moral facts that ground legal facts: roughly, facts about what is morally optimific—morally best or morally justified or morally obligatory given our social practices. A less restrictive (...) view of the kinds of moral properties that ground legality results in a form of anti-positivism that can accommodate any legal rule consistent with positivism, including the alleged counter-examples. This form of “inclusive” anti-positivism is not just invulnerable to extensional challenges from the positivist. It is the only account that withstands extensional objections, while incorporating, on purely conceptual grounds, a large part of the content of morality into law. (shrink)

This paper explores the possibility that Hobbesian jurisprudence is best understood as a ‘third way’ in legal theory, irreducible to classical natural law or legal positivism. I sketch two potential ‘third theories’ of law -- legal pragmatism and legal dualism -- and argue that, when considered in its broadest sense, Leviathan is best viewed as an example of legal pragmatism. I consider whether this legal pragmatist interpretation can be sustained in the examination of Leviathan’s treatment of civil law, and argue (...) that the pragmatic interpretation can only be successful if we can resolve two textual issues in that chapter. First, while Hobbes argues that law entails the existence of public (sharable) reasons, he does not adequately defend the view that the sovereign is the unique authority over such reasons in all cases, especially as far as they concern known collective emergencies. Second, Hobbes both affirms and denies that a sovereign can fail to do justice, which is paradoxical. Both problems are best resolved by legal pragmatism, though the second problem resists a fully satisfying resolution. The upshot is that, although Leviathan ought to be regarded as an episode of legal pragmatism, there are trade-offs on every reading. (shrink)

Building on the system of reason provided for by the Greek philosopher and specifically Aristotle, St. Thomas Aquinas built a comprehensive system and theory of natural law which has lasted through the ages. The theory was further developed in the Middle Ages and in the Enlightenment Ages by many a prominent philosopher and economist and has been recognized in the Modern Age. The natural law-theory and system has been repeatedly applied to the spheres of economic thought and has produced many (...) lasting contributions such as private property rights and individual rights. In recent times with the collapses of the financial system and rapid globalization, there has been a renewed interest in the application of natural law theory to economics to counter a certain anthropology and distortion of values created by a modern economic system of selfpreservation deriving its insights from the philosophies of Thomas Hobbes and Niccolo Machiavelli. (shrink)

In this paper I focus on the work of Sayyid Qutb and in particular his book Milestones, which is often regarded as the Communist Manifesto of Islamic fundamentalism. This paper has four main sections. First I outline Qutb’s political position and in particular examine his advocacy of offensive jihad. In section two I argue that there are a number of tendencies that make his position potentially more liberal that it is often taken to be. I here argue that there are (...) at least six reasons why Qutb’s position is not intrinsically as anti-liberal as it might at first appear. First, many western liberals, influenced by the social contract tradition, regard the legitimacy of their societies as based on popular sovereignty. Qutb, however, regards a society based on popular sovereignty, where law emerges from the will of man rather than the will of God, as a form of tyranny, so it would seem that he is in principle opposed to Western liberal societies. It is not clear, however, that we, or Islamic fundamentalist, need to regard Western liberal societies as based on popular sovereignty, for it is always possible to interpret Western political institutions through the lens of natural law theory, which was one of the main sources of the liberal tradition. In this section I will compare Qutb’s political philosophy with that of Aquinas to illustrate this point and suggest the possibility of secularists and puritan Islamists being able to form an overlapping consensus on the legitimacy of liberal Western societies. Secondly, there is an analogue to the social contract in Qutb’s own position as he believes that legitimate authority requires the free submission of the governed. Thirdly, Qutb is in principle a fallibilist about human reason; this fallibilism extends even to our capacity to interpret divine revelation. Fourthly, Islamic universalism requires that Muslims regard enemies they might be fighting as potential converts. Fifthly, Qutb, like most Sunni fundamentalists, is an implacable enemy of theocracy. And finally, Qutb is a gradualist. In the third section I argue that the real danger for liberal societies from believers in a position like Qutb’s is sociological rather than intrinsic to the ideology – specifically, that there is a danger that such groups may develop in a ‘Leninist’ direction. In the final section I argue that one of the main reasons for this danger is the lack of a consensus in the Islamic world about what it is to be a good, or even a true, Muslim, and that the slow emergence of some sort of consensus will require a vigorous public debate amongst Muslims. Western liberals should welcome such debate rather than fearing such, and should do all they can to ensure that civil society, both in Western societies and in predominantly Islamic societies, is open to such debate. (shrink)

This essay introduces the philosophy of legal information (PLI), which is a response to the radical changes brought about in philosophy by the information revolution. It reviews in some detail the work of Luciano Floridi, who is an influential advocate for an information turn in philosophy that he calls the philosophy of information (PI). Floridi proposes that philosophers investigate the conceptual nature of information as it currently exists across multiple disciplines. He shows how a focus on the informational nature of (...) traditional philosophical questions can be transformative for philosophy and for human self-understanding. The philosophy of legal information (PLI) proposed here views laws as a body of information that is stored, manipulated, and analyzed through multiple methods, including the computational methodologies. PLI offers resources for evaluating the ethical and political implications of legal infomatics (also known as "legal information systems"). -/- This essay introduces PLI. Parts I and II describe Floridi's philosophy of information. First, Part I introduces the transformation in the concept of information that occurred in the twentieth century through the work of Alan Turning and Claude Shannon. Part II describes Floridi's approaches to traditional questions in epistemology, ontology, and ethics. Part III applies PI to the analysis of legal positivism. It suggests that PLI is a viable project that has potential for transforming the understanding law in the information age. -/- . (shrink)

Was ist Natur oder was könnte sie sein? Diese und weitere Fragen sind grundlegend für Naturdenken und -handeln. Das Lehr- und Studienbuch bietet eine historisch-systematische und zugleich praxisbezogene Einführung in die Naturphilosophie mit ihren wichtigsten Begriffen. Es nimmt den pluralen Charakter der Wahrnehmung von Natur in den philosophischen Blick und ist auch zum Selbststudium bestens geeignet.

Goetz outlined legal models of identical entities that include natural persons who are identical to a coregency and natural persons who are identical to a general partnership. Those entities cohere with the formula logic of relative identity. This essay outlines the coexistence of relative identity and numerical identity in the models of identical legal entities, which is impure relative identity. These models support the synthesis of Relative Trinitarianism and Social Trinitarianism, which I call Relative-Social Trinitarianism.

Lorenzo Peña y Gonzalo has developed a logic, a legal philosophy and a political thought of a deeply neo-Leibnizian nature. The neo-Leibnizian mark characterizes both his philosophical thesis and the terms has coined in his contributions to the theory of knowledge, theodicy, ontology, political philosophy, etc. Above all, this mark is present in his conception of Law and of the logic of legal situations. Under the light of the political problems and crossroads of the present time, this interview allows for (...) an approach to some of the intellectual findings in his work. (shrink)

An important argument in favour of recognising the cultural relativism and against universality of dignity and human rights, is the claim that the concept of dignity is a genuinely modern one. An analysis of a passage from the Demiurge’s speech in Timaeus reveals that Plato devoted time to reflecting on the question of what determines the qualitative difference between certain beings (gods and human being) and the world of things, and what forms the basis for the special treatment of these (...) beings – issues that using the language of today can be described reasonably as dignity. The attributes of this form of dignity seem to overlap with the nature of dignity as we know it today. Moreover, Plato proposes a response both to the question of what dignity is like, as well as the question of what dignity is. It is existential perfection, rooted in a perfect manner of existence, based on a specific internal unity of being. Dignity is therefore primordial in regard to particular features and independent of their acquisition or loss. Plato’s approach allows him to postulate that people be treated as ends in themselves; an approach therefore that prohibits the treatment of people as objects. Both the state and law are ultimately subordinated to the good of the individual, rather than the individual to the good of the state. -/- Istotny argument na rzecz relatywizmu kulturowego i przeciwko powszechności godności i wynikających z niej praw człowieka, oparty jest na poglądzie, że godność uznana została dopiero w czasach nowożytnych. Analiza fragmentu mowy Demiurga z Platońskiego dialogu Timajos ujawnia, że Platon rozwinął refleksję nad czymś, co stanowi o jakościowej różnicy między pewnymi istotami (bogami i ludźmi) a światem rzeczy, i co jest podstawą szczególnego traktowania tych istot, a co językiem współczesnym zasadnie można określić jako godność. Zbieżna jest charakterystyka tej godności z charakterystyką przyjmowaną współcześnie. Co więcej, Platon daje propozycję odpowiedzi nie tylko na pytanie, jaka jest godność, ale także na pytanie, czym jest godność. Jest ona doskonałością egzystencjalną, ugruntowanym w szczególnie doskonałym sposobie istnienia, opartym na szczególnej wewnętrznej jedności bytu. Jako doskonałość istnienia ogarnia ona cały byt, wszystkie jego cechy; jest nieoddzielalna od bytu (jest przyrodzona i niezbywalna). Jako pierwotna wobec partykularnych cech, jest niezależna od ich nabywania lub utraty. Platońskie ujęcie pozwala w oparciu o ujęcie godności formułować postulaty zbieżne z formułowanymi dziś dyrektywami nakazującymi traktować osoby jako cele same w sobie i zakazującymi traktowania osób w sposób czysto instrumentalny, przedmiotowy. Okazuje się, że – zdaniem Platona – jednostki nie wolno traktować czysto instrumentalnie dla dobra państwa; zarówno państwo, jak i prawo są podporządkowane dobru jednostki. (shrink)

This essay proposes an ontological model in which a legal person such as a polity possesses natural unity from group properties that emerge in the self-organization of the human population. Also, analysis of customary legal persons and property indicates noncontradictory paradoxes that include Aristotelian essence of an entity, relative identity over time, ubiquitous authority, coinciding authorities, and identical entities. Mathematical modeling helps to explain the logic of the paradoxes.

W niniejszym opracowaniu zmierzać będę do uzasadnienia tezy, że przyj­ mowane procedury prawotwórcze i interpretacyjne nie tylko, co oczywiste, są legitymizowane wartościami typu formalnego, i co więcej, nie tylko war­ tościami typu materialnego, których realizacji służyć ma system prawny, ale także fundamentalnymi rozstrzygnięciami metaaksjologicznymi, dotyczącymi tego, jak istnieją i jak mogą być poznawane wartości. Zmierzając do realizacji tego celu uwyraźnię problematykę metaaksjologiczną w kontekście zagadnie­nia legitymizacji, formułując zasadnicze dylematy, które sprowadzają się do wyboru między koncepcją czystych wartości a koncepcją wartości (...) jako dóbr oraz między uznaniem obiektywnego ugruntowania wartości skorelowanym z uznaniem kognitywizmu metaetycznego a odrzuceniem obiektywnego ugruntowania i kognitywizmu. Zarysuję także zasadnicze możliwości ar­gumentacji w sprawie identyfikacji rozstrzygnięć w tym zakresie przyjętych w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku. Zaznaczyć trzeba, że nie jest celem tego opracowania identyfikowanie konkretnych rozstrzygnięć aksjologicznych i metaaksjologicznych legitymizujących prawo, a jedynie wskazanie istotnych problemów i dylematów w kwestii legitymizacyjnych funkcji rozstrzygnięć metaaksjologicznych. (shrink)

The contribution focuses on philosophical issues of justice of positive law in the light of the social teaching of John Paul II. The analyses start with consideration of anthropological foundations of justice as virtue, develop with the reflexion upon justice of actions realizing justice and finally arrive at examination of the criteria of justice of law. -/- It is argued that relations between a human being and goods (ends of actions) form ontological basis of natural law and justice of actions (...) – orders and prohibitions are secondary in respect to these relations. An aim of just law (and natural law) is not preservation or restoration of abstractly understood moral order based on norms – orders and prohibitions) but integral development (good) of a person – a being possessing dignity. John Paul’s II philosophy of law takes advantage primarily of Thomas Aquinas’ approach to law and combines it with constructions which are typical for modern human rights protection. John Paul’s II conception of natural law is anthropocentric and bases on subjective rights thinking. Human dignity and human rights which derive from it provide basic criteria for the justice of law. Human rights as subjective rights disclose natural law which is understood as a set of goods for a human person. These goods are ends of actions and as such they determine actions and their forms. This point of view is compatible with Aquinas’ definition: “law is nothing but a rational plan of operation, and … the rational plan of any kind of work is derived from the end” (Summa contra gentiles, lib. 3, cap. 114, n. 5). -/- Positive (human) law which is not just has no normative power in this sense that it does not in itself provide reasons for concrete actions of a concrete actor. Sometimes there are moral reasons for following unjust law, however if its norm prescribes actions which are wrong in themselves (internally wrong) there is moral obligation to act contrary to such a legal norm. -/- Zasadniczym przedmiotem opracowania jest filozoficzna refleksja Jana Pawła II nad sprawiedliwością prawa stanowionego. Analizy przebiegają od zagadnienia antropologicznych podstaw sprawiedliwości poprzez problematykę działań realizujących sprawiedliwość do zagadnienia sprawiedliwości prawa stanowionego. Opracowanie zamykają uwagi wskazujące na kontekst teologiczny istotny dla problematyki sprawiedliwości, którego analiza wykracza jednak poza podjęte zamierzenie koncentrujące się na problematyce filozoficznoprawnej. Argumentuje się, że u podstaw tej refleksji leży namysł nad relacją człowieka do dobra, która stanowi ontologiczną podstawę prawa naturalnego i sprawiedliwości – nakazy i zakazy są wtórne wobec tej relacji. Celem prawa i sprawiedliwości jest dobro konkretnego, obdarzonego godnością człowieka, a nie np. przywracanie abstrakcyjnie pojętego porządku moralnego. Od strony konstrukcji teoretycznej, filozofia prawa Jana Pawła II jest osadzona przede wszystkim na koncepcji Tomasza z Akwinu łączonej z konstrukcjami typowymi dla współczesnej ochrony praw człowieka. To w godności i wynikających z niej prawach człowieka poszukiwać trzeba zasadniczych treściowych kryteriów sprawiedliwości prawa. Prawa człowieka jako prawa podmiotowe są podstawowym wyrazem prawa naturalnego, stanowiącego ontyczną podstawę sprawiedliwości i które pojmowane jest jako zespół dóbr dla osoby, zatem i celów kształtujących działanie. Perspektywa pojmowania prawa naturalnego jest antropocentryczna. Prawo stanowione, które nie jest sprawiedliwe, nie ma „mocy prawa”, przede wszystkim w takim sensie, że nie stanowi samo w sobie racji działania. Niekiedy, ze względów moralnych, niesprawiedliwe prawo wymaga posłuszeństwa. Jeśli jednak prawo stanowione daje uprawnienia do czynów wewnętrznie złych i nakazuje takie czyny, to nie tylko nie obowiązuje w sumieniu i nie jest racją działania, ale obowiązkiem jest postępowanie wbrew takiemu prawu. (shrink)

In the modern period, the most original and influential theories about law and politics were developed in connection with a set of far-reaching, interrelated questions about the definition of law, the purpose of law, the relationship between law and morality, and the existence of natural law and natural rights. In this entry I summarize the contributions of Charles-Louis de Secondat, Baron de La Brède et de Montesquieu; William Blackstone; Jeremy Bentham; and Immanuel Kant as exemplars of the history of modern (...) thought on law and politics. (shrink)

In his 2009 encyclical letter Caritas in Veritate, Pope Benedict XVI calls for a deeper, theological and metaphysical evaluation of the category of “relation” to achieve a proper understanding of the human being’s “transcendent dignity.” For some contemporary thinkers, this position might seem to be hopelessly paradoxical or even incoherent. After all, many contemporary thinkers are apt to believe that the human creature can have “transcendent dignity” only if the being and goodness of the human creature is not conditioned by (...) or dependent upon any relation or relatedness to anything else, including the natural environment. This chapter seeks to show that apparent paradoxes in Benedict XVI’s statement will begin to disappear if one resists the rather understandable temptation to interpret his thought by relying on presuppositions borrowed from contemporary ethical theories. More specifically, this chapter aims to show that Benedict XVI’s teachings— embedded as they are within a rich tradition of Catholic “natural law” thinking—are importantly distinguishable from contemporary utilitarian and deontological views. Furthermore, this chapter seeks to demonstrate that Benedict XVI’s “natural law” account offers an intellectually defensible alternative to contemporary modes of environmental thinking. (shrink)

Today, dignity recognized as a fundamental value across legal systems is equal, inherent and inalienable, inviolable, is the source of human rights and is essential for its subject to be recognized as an autotelic entity (an end in itself) that cannot be treated as an object. The analysis of the extract from Plato’s Demiurge’s speech in Timaeus reveals that Plato developed a reflection on something that determines the qualitative difference between certain beings and the world of things, and that forms (...) the basis for the special treatment of these beings, which the modern language can reasonably describe as dignity. The attributes of that dignity seem to overlap with the nature of dignity as we know today. What is more, Plato proposes a response to the question of what dignity is like but also to the question of what dignity is. It is the existential perfection, established in a perfect way of existence based on a specific internal unity of being. As the existential perfection, it covers the entire being along with all its features; it is inseparable from being (inherent and inalienable) – without it, it cannot exist. It is primordial to the particular features and independent of their acquisition or loss. Plato’s approach allows, based on the approach to dignity, the formulation of proposals aligned with today’s personalistic standards prescribing that persons be treated as ends in themselves and prohibiting the treatment of persons like objects. (shrink)

This article seeks to justify the claim that Thomas Aquinas proposed a concept of natural law which is immune to the argument against the recognition of an objective grounding of the good formulated by a well-known representative of the liberal tradition, Isaiah Berlin, in his famous essay “Two Concepts of Freedom.” I argue that Aquinas’s concept of freedom takes into account the very same values and goals that Berlin set out to defend when he composed his critique of natural law. (...) In particular, the article suggests that Aquinas recognizes freedom as a greater perfection of man than rationality, and that this freedom is realized, among other things, through the co-construction of the good that gives a goal and a shape to human action and to the whole of a person’s life. I argue that the co-construction of such a good involves the co-construction of natural law in the strict sense of the term. Indeed, the content of natural law can be understood as a set of goods which are goals that inform human action. From a human perspective, natural law is not a pre-existing recipe which has merely to be “read.” Defining the concrete content of natural law is an ongoing process. The process of defining natural law’s content takes humanly knowable, objective elements into account, and so draws on knowledge. Yet free choice also plays an important part in this process. When speaking of the process of defining the content of natural law, therefore, and in determining what here-and-now is to be done, it is reasonable to describe man as a creator of the natural law, or as a legislator, just as the members of a parliament are the creators of civil law — bearing in mind that only a just law is truly law and therefore the creation of both civil and natural law reaches only as far is the scope of just actions directed by these laws. From the perspective of human action, we may speak of each person’s free choice to establish a given good as the end of a specific act, and in so doing to declare that action proper under natural law in the strict sense of the term (which differs from the rules of natural law). An appreciation of what is particular and individual (particulare et individuum), and an appreciation of free choice that goes hand-in-hand with this, is deeply embedded in Thomas’s system of thought. Particularity and individuality has its basis in an especially excellent way of human existence. (shrink)

Opracowanie dotyczy relacji konstytucyjnego pojęcia „dobro wspólne” z art. 1 Konstytucji RP, do pozaprawnych pojęć dobra wspólnego. Bezpośredni asumpt do jego przygotowania dało zdanie odrębne sędziego Trybunału Konstytucyjnego Zbigniewa Cieślaka do wyroku TK z dnia 20 kwietnia 2011 r. w sprawie Kp 7/09, dotyczącej zmian w prawie budowlanym. Jest to w ogóle najobszerniejsza wypowiedź w całym dotychczasowym orzecznictwie TK poświęcona wprost problematyce dobra wspólnego. Sędzia Z. Cieślak wyraźnie odróżnił prawne pojęcie dobra wspólnego – jego zdaniem właściwe dla interpretacji klauzuli dobra (...) wspólnego z art. 1 Konstytucji RP z 1997 r. – od pojęć pozaprawnych, uznając te ostatnie za źródło nieporozumień w prawniczych dyskusjach na temat rozumienia wyrażenia „dobro wspólne” w prawie i jako kategorii konstytucyjnej. Argumentować będę, że zrekonstruowane przez Z. Cieślaka prawne pojęcie dobra wspólnego nie nadaje się do interpretacji klauzuli dobra wspólnego z art. 1 konstytucji z 1997 r., i że pojęcia pozaprawne powinny być postrzegane nie jako źródło nieporozumień, ale jako nieodzowna pomoc w ustalaniu treści konstytucyjnego pojęcia dobra wspólnego. Problematyka ta prowadzi do podjęcia pewnego – kluczowego dla stosowania art. 1 – zagadnienia relacji między dobrem wspólnym a prawami człowieka (wolnościami i prawami człowieka), zagadnienia, które ostro zarysowało się w orzecznictwie trybunalskim po raz pierwszy właśnie w tym zdaniu odrębnym. Chodzi mianowicie o związki zachodzące między dwoma zasadniczymi tradycjami pojmowania dobra wspólnego i odpowiadającymi tym tradycjom dwoma typami pojęć dobra wspólnego – tradycji klasycznej, znajdującej swój wyraz w Konstytucji 3 maja z 1791 r., i tradycji, w której dobro wspólne pojmowane jest przede wszystkim jako dobro państwa i która znalazła wyraz w konstytucji kwietniowej z 1935 r. Dla pierwszej tradycji charakterystyczne jest uznanie praw człowieka za zasadniczy element dobra wspólnego – i tę tezę Z. Cieślak akceptuje. Analiza jego propozycji pokazuje jednak, że należy ona do tradycji konstytucji kwietniowej, a przyjęcie pojęcia dobra wspólnego należącego do tej tradycji prowadziłoby do niespójności z niektórymi fundamentalnymi rozstrzygnięciami ustrojodawcy, dotyczącymi tak interpretacji art. 1 konstytucji i przyjętej w nim koncepcji dobra wspólnego, jak i konstytucyjnej koncepcji wolności i praw człowieka. (shrink)

An axiological analysis of the basis of the 1997 Constitution of the Republic of Poland, determined mainly in the Preamble, makes it possible to put forward a thesis that this axiology is not, at least in reference to the principle, eclectic. In respect of the meta-axiological settlements, this is a tradition of natural-law type, recognizing the objective grounding of values and law. The accepted solutions are also convergent with the axiology typical of the international protection of human rights. -/- Résumé (...) L’analyse des fondements axiologiques de la Constitution polonaise de 1997, inscrits avant tout dans le préambule, permet de formuler la thèse selon laquelle cette axiologie n’est pas, en principe, éclectique. La réflexion sur les valeurs s’inscrit dans la vision classique des fondements du droit, remontant à l’antiquité. Partant de là, se dégage une tradition juridique appuyée sur le droit naturel, reconnaissant la force objective des valeurs et du droit. Ces conclusions rejoignent l’axiologie classique de la protection internationale des droits de l’Homme. -/- Zusammenfassung Die Analyse der vor allem durch die Präambel definierten axiologischen Grundlagen der Verfassung der Republik Polen von 1997 ermöglicht die Aufstellung der These, dass diese Axiologie nicht eklektisch ist, zumindest nicht prinzipiell. Hier enthüllt sich ein Denken von den Werten, das sich in die klassische, bis in die Antike zurückreichende Reflexion über die Grundlagen des Rechts einfügt. Wegen der metaaxiologischen Entscheidungen ist das eine Tradition naturrechtlichen Typs, die die objektive Begründung der Werte und des Rechts anerkennt. Die angenommenen Lösungen stimmen auch mit der für den internationalen Schutz der Menschenrechte typischen Axiologie überein. (shrink)

Platon w dialogu "Państwo" sam określił mianem widziadła model sprawiedliwości oparty na konstrukcji "państwa idealnego", w oczywisty sposób dystansując się do tego modelu. Jedynie widziadłem sprawiedliwości jest zatem to, że każdy ma się zajmować czymś jednym, że "człowiek, który jest szewcem z natury, najlepiej zrobi, jeżeli zostanie przy swoim kopycie i nic innego nie będzie próbował"; jedynie widziadłem jest także to, że jednostka jest dla państwa a nie państwo dla jednostki. Argumentuje się, że - zdaniem Platona - jeden i ten (...) sam człowiek sprawiedliwy, zatem człowiek doskonały, zajmuje się w swoim życiu nie tylko polityką (rządzeniem państwem, filozofią), ale i ćwiczeniem ciała, aby być zdolnym do walki, i zdobywaniem majątku. Tekst należy do tej współczesnej tradycji refleksji nad Platonem, w której obecne jest przekonanie, że wykładu o Platona koncepcji sprawiedliwości nie powinno opierać się na lekturze Karla Poppera "Społeczeństwa otwartego". (shrink)

Increased participation in public affairs by the U.S. Conference of Catholic Bishops during the highly contentious 2012 Presidential election has seemingly brought the traditions of Catholic social teaching and socialism into a high profile conflict. While it is clear that President Obama is not what most academics would consider a “socialist,” modern discourse still presents what I argue is a false dichotomy- one can be either endorse natural law (especially of the Catholic variety) or socialism, but not both. While my (...) goal in this article is to refute the alleged incompatibility, not to determine its historical roots, some speculation about its origin may be illuminating. Recent work on religious identity in the United States suggests that Americans largely identify Christianity with the right wing of the American culture war. Additional research is required to fully grasp where this perception comes from, but one can venture several guesses: the rise of the “Christian Right” in Republican Party politics of the late 1990s and early 2000s, the concept of “social justice” being lampooned by Right-wing talk show hosts, and decades of a Catholic Church that firmly opposed Cold War-era Soviet Communism. The contrast between left-wing and right-wing thought on social issues (same-sex marriage, abortion, etc.) is very well documented and widely discussed. Differences between leftists and natural lawyers on economic issues, however, are more often assumed than argued for. Perhaps this is a matter of “guilt by association,” with those arguing that leftist social policy is at odds with natural law simply assuming that the same must be the case with leftist economic policy as well. Thus, natural law, long tied to Christianity throughout its history, is gratuitously appropriated by right-wing political ideology. Against this claim of incompatibility, I argue that one can rationally hold both socialism and natural law to be true. In his landmark Natural Law and Natural Rights, John Finnis offers what is arguably the twentieth century’s most complete theory of natural law. I will argue that the conception of socialism laid out by G.A. Cohen in hisWhy Not Socialism? is compatible with Finnis’s account of the human goods, and that natural lawyers can therefore reasonably endorse Cohen’s prescription for socialism. (shrink)

Anglo-American general jurisprudence remains preoccupied with the relationship of legality to morality. This has especially been so in the re-reading of Lon Fuller’s theory of an implied morality in any law. More often than not, Fuller has been said to distinguish between the identity of a discrete rule and something called ‘morality’. In this reading of Fuller, however, insufficient attention to what is signified by ‘morality’. Such an implied morality has been understood in terms of deontological duties, the Good life, (...) naturalism, and subjectively posited values. Each of these interpretations has a shared common denominator: namely, the distinction between ‘is’ and ‘ought’, ‘facts’ and ‘values’. Legality is said to be nested in an ‘is’ world. An ‘is’ cannot be derived from an ‘ought’. This essay aims to press this distinction further. Fuller, I intend to argue, does indeed accept the is/ought distinction as have his commentators. The associations of the ‘oughts’ with deontological duties, the Good life, naturalism and subjective values, however, have been misdirected. This has been so because Fuller presupposed that legality was a matter of a spatial structure. Non-law was situated outside the structure. If a legislator or judge considered matters outside the structure as if they were binding upon jurists and, for that matter, upon members of the legal structure, the law was not binding. The crucial incident of the structure was the boundary of the structure. Fuller’s structuralist theory of law offers the opportunity to better understand what he signified by ‘the internal morality of law’. I shall privilege several elements of his theory: the relation of legal units to a structure, the nature of a structure, the constituents of a structure (territorial space, its pillars and its matter); the forms of the legal structure; the centrifugal and centripetal structures, the structure and traditional theories of morality, the role of the legal official in a structure, and why the internal knowledge in the structure is binding. Fuller especially privileged two features of a legal structure. The one was the boundary of the structure. The second concerned the exteriority of the boundary. Both features presupposed a territorial sense view of legal knowledge. The legal mind analysed any social problem through the map of such a sense of legal space. By concentrating upon the discrete rule in isolation of the implied structural boundary to which the rule referred, commentators have attributed been misdirected in their analyses of Fuller’s theory of law and morality. My argument in this respect will proceed as follows. In order to clarify Fuller’s senses of the morality of law, I shall first outline what he means by a ‘structure’. Second, how is the structure related to legal knowledge? Third, what are the various forms of the structure? Fourth, is the structure centrifugal or centripetal? And finally, why is the structure binding? (shrink)

Is Rousseau an advocate of natural law or not? The purpose of Rehm’s paper is to suggest a positive answer to this controversially discussed question. On the one hand, Rousseau presents a critical history of traditional natural law theory which in his view is based on flawed suppositions: not upon natural, but on artificial qualities of man, and even rationality and sociability are counted among the latter. On the other hand he presents the self-confident manifesto for a fresh start in (...) natural law theory, founded on what to Rousseau’s mind is the true idea of human nature. The paper intends to show that the only natural qualities which can be seen as anthropological constants are those that keep man flexible, namely perfectibility and freedom of will. It is argued that these are exactly the qualities which according to Rousseau serve as the standard of natural law for the system of politics and its laws: Only a state based upon the free consent of individuals can do justice to man’s perfectibility and freedom of will. Rehm stresses that because of perfectibility and freedom of will, this self-commitment has to be revisable, which is why the republic of the “Social Contract” should not have a constitution, or any law that the citizens cannot alter. It is demonstrated that in Rousseau’s view, this republic is the enabling condition of natural liberty. -/- . (shrink)

The paper is devoted to demonstrating the systematic value of the “Two Treatises of Government”. Even though their genesis is rooted in the political circumstances of Locke’s life-time, the “Treatises” are not simply a pamphlet designed to support the Whig cause, as Locke’s political ideas are derived from his theoretical philosophy and from his concept of natural law.

With his contribution on "The Natural Law in the American Tradition," Judge Diarmuid O'Scannlain has begun the indispensable task of laying the groundwork for sound jurisprudential reasoning in the natural law tradition. It is on the basis of this groundwork that we can begin to appreciate what natural law reasoning might mean, and what it does not mean, for contemporary American legal thinking. More specifically, it is on the basis of this groundwork that one can begin to articulate what might (...) be called a "third way" of jurisprudential reasoning. This "third way" would steer clear of two opposed and equally problematic jurisprudential views; that is, it would steer clear of what we might call "standard legal positivism" (on the one hand), and (on the other hand) what Judge O'Scannlain calls the "aggressive" natural law jurisprudence of some contemporary theorists. (shrink)

Aquinas's account of law as an ordering of reason for the common good of a community depends on the mereology that covered his theory of parthood relations, including the relations of parts to parts and parts to wholes. Aquinas argued that 'all who are included in a community stand in relation to that community as parts to a whole', and 'every individual person is compared to the whole community as part to whole'. Aquinas held that the perfection of wholes through (...) the proper ordering of their parts does not entail the elimination of diversity, but in many cases requires diversity. Aquinas argued that there are two ways of ordering parts within a whole. Firstly, the parts are ordered with respect to one another, and secondly, the parts are ordered toward an end. The ordering of a whole's parts to one another is always for the sake of the ordering of the whole to its extrinsic end. Aquinas argued that the good toward which the law directs a community is called the 'common good' of that community. The common good or common end toward which members of a community are ordered can be the sort of end that the agents bring into existence through their own actions such as justice within a community, or the sort of end that can exist apart from the actions of the agents. (shrink)

Za „ojca” filozoficznej kategorii „godności”, która legła u podstaw kategorii prawnej, uznawany jest powszechnie Immanuel Kant. Przypomnieć jednak trzeba, że w bardzo podobny sposób, choć w zasadniczo odmiennym kontekście systemowym, charakteryzował godność Tomasz z Akwinu, pół tysiąca lat wcześniej, uznając ją za fundament bycia osobą. Stąd najistotniejszym i centralnym elementem, tytułowej, klasycznej koncepcji człowieka jest koncepcja godności. Akwinata jest autorem bodaj najbardziej rozbudowanej koncepcji osoby w tradycji filozofii klasycznej. Co więcej zmierzać będę do wykazania, że jego koncepcja lepiej nadaje się (...) do teoretycznego ugruntowania praw człowieka niż koncepcja Kanta. Rekonstruując propozycję Kanta ograniczam się, zasadniczo rzecz biorąc, do analizy Uzasadnienia metafizyki moralności. Interesować będą mnie zagadnienia podstawowe, przede wszystkim – wynikające z różnicy kontekstów systemowych – różnice w pojmowaniu bycia celem samym w sobie. W perspektywie ontologicznej koncentrować się będę na powiązaniu godności z indywidualnością; w perspektywie antropologicznej – na tym, jakiego typu działania stanowią o doskonałości człowieka, jakie działania (czym określone) realizują człowieka jako cel sam w sobie. W szczególności interesować się będę miejscem rozumu i woli w określaniu treści działań (w perspektywie kantowskiej będzie to pytanie o określenie treści powinności; w perspektywie Tomasza – pytanie o treść realizowanego dobra). Zasadnicze pytanie, które leży u podłoża podjętej problematyki antropologicznej, jest pytaniem o to, na ile dla pojmowania godności istotne jest uznanie woli jako w sposób wolny współokreślającej treść powinności (Kant) lub dobra (Akwinata), a na ile woli jedynie podążającej za poznaną powinnością lub poznanym dobrem. Zmierzać będę do uzasadnienia tezy, że koncepcja Akwinaty w ugruntowaniu godności akcentuje wprost indywidualność opartą na wyborze czegoś, co nie jest jednoznacznie treściowo obiektywnie zdeterminowane i co wykracza poza to, co powszechne, poza to, co gatunkowe; natomiast koncepcja Kanta godność wiąże przede wszystkim z tym, co powszechne, gatunkowe i zapoznaje doniosłość indywidualności dla pojmowania godności. (shrink)

The author poses a question: which of the two fundamental, constitutional values – common good or human dignity – can be considered to be the cornerstone, the unifying value in the Constitution of the Republic of Poland from 1997. The paper shows the crucial reasons for accepting each of these values as primary and also presents the underlying relationships between these values . The prominence of a given value for defining the aim of the constitution and the legal order based (...) on it was accepted as the most important aspect for determining the order of primacy. In respect of the direct aims of activities of public authorities and more broadly – of the aims of subjects whose activities are defined by the constitution – the primary value should be common good understood as certain social conditions of life which support human development. It defines the space in which other constitutional values, also human dignity, are integrated. Human dignity, however, the primary value defining human being, gives the reason why human development is a first and autonomous aim of the constitutional order. In this respect dignity has priority before common good. -/- Autor stawia pytanie o to, którą z fundamentalnych wartości konstytucyjnych – dobro wspólne czy godność człowieka – można uznać za wartość pierwszą i stanowiącą podstawę spójności aksjologicznej Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku. Wskazane są zasadnicze racje przemawiające za uznaniem każdej z tych wartości za wartość pierwszą i identyfikowane są zasadnicze relacje zachodzące między tymi wartościami. Za aspekt najistotniejszy dla ustalenia pierwszeństwa którejś z tych wartości uznana jest doniosłość danej wartości dla określenia celu konstytucji i opartego na niej porządku prawnego. Z punktu widzenia bezpośredniego celu działań władzy publicznej i szerzej – podmiotów, których działanie wyznaczone jest porządkiem konstytucyjnym, wartością tą jest dobro wspólne wyznaczające przestrzeń, w której integrowane są inne wartości konstytucyjne, z godnością włącznie. Dobro wspólne jest celem porządku konstytucyjnego ze względu na godność człowieka, która czyni jego rozwój pierwszym i szczególnym – autotelicznym dobrem. W tej perspektywie godność ma pierwszeństwo przed dobrem wspólnym. (shrink)

Shakespeare's works present intriguing explorations of law and legal theory. They help demonstrate the flaws in command-theory positivism, natural law theory and prediction theory accounts of the law. This is a simultaneously-published abbreviated version of a longer article published in Acta Iuridica Olomucensia in 2010.

W NINIEJSZYM opracowaniu analizuję klauzulę dobra wspólnego zawartą w art. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., zmierzając do uwyraźnienia, w jakim sensie można mówić o jej prawnonaturalnym charakterze (zatem i do zarysowania możliwych znaczeń zwrotu "prawnonaturalny charakter klauzuli dobra wspólnego") oraz do ujawnienia „momentów" prawnonaturalnych, które mogą wchodzić w grę przy interpretacji tej klauzuli.

Julkaisematta jääneessä muistiossaan Mietteitä oikeuden yleiskäsitteestä (1702-1703?) G. W. Leibniz muotoilee uudelleen Platonin Euthyfron-dialogissa esitetyn kuuluisan kysymyksen. Hän kirjoittaa: ”Myönnetään, että kaikki mitä Jumala tahtoo, on hyvää ja oikein. Sen sijaan kysytään, onko se hyvää ja oikein siksi että Jumala niin tahtoo, vai tahtooko Jumala sitä koska se on hyvää ja oikein. Eli kysytään, onko hyvyys tai oikeus jotakin mielivaltaista, vai koostuvatko ne asioiden luonnetta koskevista välttämättömistä ja ikuisista totuuksista, kuten luvut ja suhteet.” Universaaleja, ikuisia totuuksia puolustava filosofi ei voi (...) hyväksyä ensin mainittua vaihtoehtoa. Hänen mukaansa ”Se toden totta tuhoaisi Jumalan oikeudenmukaisuuden. Sillä miksi ylistäisimme häntä oikeudenmukaisista teoista, jos oikeudenmukaisuuden käsite ei hänen tapauksessaan lisää mitään teon käsitteeseen? Ja sanonta stat pro ratione voluntas, minun tahtoni käyköön perusteesta, on todella tyrannin motto.” Leibnizin kritiikki on suunnattu erityisesti hänen aikalaisiaan René Descartesia, Thomas Hobbesia ja Samuel Pufendorfia vastaan. Hän ei voi hyväksyä näkemystä, jonka mukaan oikeudenmukaisuuden mitta on vain Jumalan tahto. Perustan on löydyttävä ikuisista totuuksista, jotka ovat myös Jumalan oikeudenmukaisuuden standardi. Erityisen kuuluisaksi tuli Leibnizin kritiikki Pufendorfin näkemyksiä kohtaan, sillä Pufendorfin laajalle levinneen teoksen De officio hominis et civis ranskalaisen laitoksen neljännen painoksen toimittaja Barbeyrac liitti siihen Leibnizin kiistakirjoituksen, joka tunnetaan lyhyellä nimellä Monita (Epistola viri excellentissimi ad amicum qua monita quaedam ad principia Pufendorfiani operis de officio hominis et civis continentur, 1706) ja puolusti Pufendorfia Leibnizia vastaan. Leibnizin onnistui kuitenkin ilmeisesti osoittaa eräs heikkous Pufendorfin näkemyksissä, jota Barbeyrac ei pystynyt sivuuttamaan: tämän mukaan Jumala on saman aikaan sekä ylin tuomari että lakien laatija. Siten Leibnizin näkökulmasta Jumala on tyranni – hänen tahtonsa on oikeuden ja etiikan mitta ja koska hän on kaikkivaltias, hän voi pakottaa ihmiset noudattamaan sellaista oikeudenmukaisuutta, joka on hänen mieleistään. Koska Jumalan yläpuolella ei ole Pufendorfin mukaan mitään, hän voi toimia aivan mielivaltaisesti. Leibnizin kritiikki kiteytyy Pufendorfin epäselvään erotteluun ulkoisen ja sisäisen velvollisuuden välillä, joka jättää hänen näkemyksensä arvoitukselliseksi. Tutkiskelen tässä esitelmässä oliko Leibnzin kritiikki johdonmukainen ja oikeutettu. Onko Pufendorfin näkemyksissä heikkous, jota hän ei itse huomannut? Vertailen myös asiaa koskevia eri kommentaareja (mm. Kari Saastamoinen, Petter Korkman, Fiametta Palladini) ja arvioin Leibnizin kritiikin reseptiota Pufendorf-tutkimuksessa. (shrink)

The analysis focuses on the passage of Gorgias (506c–507c) in which Plato’s Socrates is having a dialog with himself. Socrates is talking to someone who, better than any other partner of discussion, is capable to discern the truth; this is an extraordinary way of expressing philosophical views by Plato. It suggests that in this passage Plato is considering questions which are of a primary importance. There are also other signs, both in the structure of the text and in the comments (...) made by Socrates regarding the form of discussion, which confirm that in this passage we deal with the most important matters. The analyzed passage refers to justice. First, Plato is summarizing views on justice of soul which were developed in the earlier parts of Gorgias. Then he is talking about justice of deeds as consisting in doing what is fitting as regards men. It is an addition to the earlier discussion and therefore the expression of this view can be recognized as the important reason why Socrates’ dialog with himself was constructed. Attention is paid to a certain gap in the argumentation. At the first glance it is not clear why the thesis that justice of soul is based on order and harmony of its elements justifies the thesis that justice of deeds consists in doing what is fitting as regards men. This gap can be filled in by the so-called Plato’s unwritten teaching on the good in itself. According to this teaching the good in itself is the one (the unity) which from its very nature gives existence and life by doing what is fitting as being advantageous to something. Order and harmony in the soul is the basis of its unity and therefore of its similarity to the good in itself and of the similarity of soul’s activity to the way the good is acting. Acting justly, doing what is fitting, in the sense of being advantageous to others, is the best thing a man or a woman can do, it is something which fulfills and makes him or her happy. Wisdom and — generally speaking — knowledge is clearly regarded as a means and not the aim in itself. An individual, and not an abstract idea, is the primary object of the activity which fulfills a rational being. (shrink)

Recognizing inherent and inalienable nature of dignity and universality of certain values, the Constitution of the Republic of Poland, introduces to the foundations of Polish legal system some elements of natural law which may be used for application of the Basic Law. Constitutional recognition of these elements only makes sense on the assumption of their cognizability. Therefore, as an important element of constitutional concept of natural law is taken the recognition of the argument of cognitivism according to which moral assessments (...) may have the nature of judgments and truth qualification (they may be true or false). In the course of application of the constitution, norms of natural-law character and natural-law justification. Since dignity and the essence of freedoms and rights based on dignity are the only inviolable values recognized by the constitution, the arguments of natural law lead to a far-going reinterpretation of constitutional norms. The norm of natural law protecting inviolable values will have precedence in the event of collision with norms protecting other values, also with constitutional norms. Even if such a norm is formulated on the basis of the provisions of the constitution, in fact natural law is given higher rank than elements based only on enacted law. Despite that, reliability of a legally established order does not seem to be radically endangered. -/- Konstytucja RP uznając przyrodzoność i niezbywalność godności oraz uniwersalność niektórych wartości, wprowadza do podstaw całego polskiego systemu prawnego elementy prawnonaturalne, które mogą być wykorzystane w stosowaniu konstytucji. Konstytucyjne uznanie takich elementów ma sens przy założeniu ich poznawalności, stąd istotnym elementem konstytucyjnej koncepcji prawa naturalnego jest uznanie tezy kognitywizmu głoszącej, że oceny moralne mogą mieć charakter sądów i kwalifikację prawdziwościową – mogą być prawdziwe lub fałszywe. W procesie stosowania konstytucji mogą być formułowane normy o charakterze prawnonaturalnym oraz uzasadnienia prawnonaturalne. Ponieważ jedynymi wartościami uznanymi w konstytucji za nienaruszalne jest godność oraz istota wolności i praw, których godność jest źródłem, argumentacja prawnonaturalna może prowadzić do daleko idącej reinterpretacji norm konstytucyjnych. Norma prawnonaturalna chroniąca warunki konieczne poszanowania godności lub istoty wolności i praw będzie miała pierwszeństwo w razie kolizji z normami chroniącymi inne wartości, także z normami konstytucyjnymi. Choć norma taka będzie formułowana na podstawie przepisów konstytucji, to jednak faktycznie prawo naturalne uzyskuje wyższą rangę od elementów opartych jedynie na stanowieniu. Mimo tego bezpieczeństwo prawne nie wydaje się być radykalnie zagrożone. O prawnonaturalnym charakterze normy i uzasadnienia decyduje oparcie w ocenach moralnych, które pretendują do bycia sądami, do bycia prawdziwymi lub fałszywymi. Z punktu widzenia stosowania konstytucji i wymogu intersubiektywnej komunikowalności i kontrolowalności dookreślania treści prawnonaturalnych, dla nadania ocenom charakteru sądów istotny jest kształt procedur i argumentacji prowadzących do tego dookreślenia. Powinny to być procedury i argumentacja typowe dla dyskursu mającego na celu sformułowanie prawdziwych sądów. Maksymalizowana powinna być dyskursywność takich procedur, a podstawą rozstrzygnięcia powinien być, jeśli to tylko możliwe, konsens. Nie mogą być uważane za rozstrzygające argumenty odwołujące się do woli indywidualnej lub zbiorowej, reakcji emocjonalnych, stopnia rozpowszechnienia danej oceny czy do tradycji kulturowej. (shrink)

Opracowanie dotyczy fragmentu preambuły Konstytucji RP z 1997 r.: „równi w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego - Polski”. Zmierza ono przede wszystkim do uwyraźnienia i analizy wskazanych w tym fragmencie wartości, które mogą pomóc w dookreśleniu celów konstytucji i ujęciu czegoś, co określa się niekiedy mianem „ducha konstytucji”. Analizowane jest umiejscowienie komentowanego akapitu w całości preambuły, oraz prace nad projektem Konstytucji, które prowadzą ku refleksji nad kategorią dobra wspólnego w artykule 1. W centrum moich analiz jest argumentacja na (...) rzecz tezy, że dobrem wspólnym są warunki życia społecznego służące rozwojowi jednostek i że jednym z istotnych elementów dobra wspólnego jest poszanowanie praw człowieka. (shrink)

W niniejszym opracowaniu zamierzam zwrócić uwagę na powiązanie roszczenia uniwersalności z potrzebą dostosowywania formułowanych standardów do odmiennych i zmiennych warunków życia, a następnie zidentyfikować rozstrzygnięcia filozoficzne skorelowane z uznaniem takiego powiązania. Akcent zamierzam przy tym położyć na problematykę metaaksjologiczną, dotyczącą nie tyle tego, jakie wartości zostały uznane, ale tego, jak uznane wartości są ugruntowane, co nie jest bez znaczenia dla określenia sposobów ich poznawania i ustalania. Rozstrzygnięcia te, jako zawarte m. in. w artykule 1, okazują się jednocześnie należeć do przyjętych (...) w Deklaracji fundamentalnych rozstrzygnięć filozoficznych w ogóle. (shrink)