Lần đầu tiên một nghiên cứu trắc lượng đối với sản lượng và hành vi công bố khoa học quốc tế của Việt Nam trong lĩnh vực khoa học xã hội - nhân văn (KHXH-NV) được công bố. (VietnamNet; 12-10-2017).

Đó là câu hỏi mà TS. Vương Quân Hoàng, trưởng nhóm nghiên cứu Mạng lưới các nhà khoa học xã hội và nhân văn Việt Nam (NVSSH) (Trường Đại học Phenikka) đặt ra tại buổi seminar khoa học với chủ đề “Nghiên cứu khoa học xã hội tại Việt Nam: Triển vọng hội nhập quốc tế”, được tổ chức tại Trường Đại học Phú Xuân, TP Huế ngày 23/11. (Tác giả: Đình Khiêm; VietnamNet, ngày 26-11-2018).

Hai nhiệm vụ quan trọng nhất của một trường đại học nghiên cứu là truyền thụ kiến thức (giảng dạy) và sáng tạo tri thức (nghiên cứu), trong đó nhiệm vụ sáng tạo tri thức là cốt lõi. Các trường đại học nghiên cứu thường là nơi nảy sinh các tư tưởng, hệ tiên đề, từ đó thiết lập những nền móng căn bản của các ngành khoa học. Chính vì vậy, các trường đại học nghiên cứu có vai (...) trò nòng cốt trong hệ thống giáo dục đại học của mỗi quốc gia. Mục tiêu bài viết nhằm đề xuất một số kiến nghị để xây dựng nhóm nghiên cứu mạnh trong điều kiện tương thích của từng trường, góp phần đạt được mục tiêu và nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu của khối ngành khoa học xã hội. (shrink)

Năng lực số được hiểu là những khả năng phù hợp của một cá nhân để sống, học tập và làm việc trong một xã hội số. Mục tiêu của nghiên cứu này là khảo sát năng lực số của giảng viên (GV) thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn (KHXH&NV) trong bối cảnh có những yêu cầu ngày càng cao về các hoạt động học thuật số. Phương pháp nghiên cứu định lượng được áp dụng (...) để thu thập dữ liệu từ 135 GV. Phân tích dữ liệu thu được cho thấy GV có năng lực số tốt nhất trong các nhóm năng lực về sự thành thạo công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT-TT) và hiệu quả sử dụng các ứng dụng CNTT-TT trong hoạt động nghiên cứu và giảng dạy; và thấp nhất trong các nhóm năng lực về quản lý dữ liệu, năng lực sáng tạo, và năng lực tham gia trong môi trường số. Kết quả nghiên cứu là nền tảng cho những đề tài tiếp theo để xem xét mối tương quan giữa năng lực số và nhân văn số, và giúp xây dựng chương trình huấn luyện nâng cao năng lực số cho GV trong thực hành học thuật KHXH&NV. (shrink)

Hội thảo nhằm thiết lập mạng lưới các nhà nghiên cứu toán ứng dụng trong lĩnh vực khoa học xã hội và các chuyên gia có kinh nghiệm trong việc sử dụng công cụ toán trong nghiên cứu và giảng dạy. Nằm trong chuỗi hoạt động Hội thảo là tọa đàm và các bài giảng về các ứng dụng của Toán học trong lĩnh vực khoa học xã hội.

Mới đây, Đại học Stanford, Mỹ đã công bố danh sách các nhà khoa học ảnh hưởng nhất thế giới năm 2024 dựa trên số bài báo khoa học thuộc cơ sở dữ liệu Scopus được trích dẫn nhiều nhất [1, 2]. Đây là danh sách được xây dựng dựa trên cơ sở dữ liệu khách quan, độc lập và phương pháp luận liên tục được cập nhật và phát triển để đáp ứng nhu cầu thông tin cũng (...) như sự tiến bộ của công nghệ dữ liệu. Hiện nay, danh sách đang được các cơ sở nghiên cứu và giáo dục đại học trên toàn cầu sử dụng rộng rãi để quảng bá và động viên những đóng góp lao động của các nhà khoa học. (shrink)

Kết quả nghiên cứu đăc biệt có giá trị khoa học và thực tiễn khi kết quả cho thấy mạng lưới các nhà khoa học xã hội tại Việt Nam vẫn còn yếu và chưa bền vững.

Nghiên cứu khoa học là một trong hai tiêu chí chính để đánh giá chất lượng của nhà trường trong việc nâng cao, đảm bảo chất lượng của quá trình đào tạo. Bài viết chia sẻ kinh nghiệm về một số lỗi hay thách thức thường gặp của các nhà nghiên cứu trẻ trong các trường đại học và cao đẳng hiện nay ở Việt Nam của TS. Trương Đình Thăng, thành viên Hội đồng biên tập của Vietnam Journal (...) of Education. (shrink)

Một trong những môn học khiến nhiều học viên cảm thấy thử thách nhất chính là môn Tư tưởng xã hội, vì họ phải đọc và viết tóm tắt cho ít nhất 5 bài báo khoa học hoặc một cuốn sách (thường dày từ 100-250 trang) vào 2 buổi trong tuần. Trên lớp, giáo sư thường yêu cầu mỗi học viên lần lượt đưa ra quan điểm cá nhân về bài đọc, tự đặt câu hỏi và cùng thảo luận (...) về các vấn đề xã hội liên quan. Sau mỗi buổi học, học viên phải nộp một bài luận trình bày góc nhìn của bản thân về nội dung bài đọc và cuộc thảo luận trên lớp. (shrink)

TS Vương Quân Hoàng (Đại học Thành Tây, Hà Nội và ULB, Bỉ) đề xuất trên Scientific Data Updates việc kết hợp bộ ba yếu tố dữ liệu mở, phản biện mở và đối thoại cộng đồng mở như một giải pháp đáp ứng đòi hỏi của xã hội đối với độ tin cậy của các kết quả nghiên cứu.

International integration is a mandatory requirement and a dispensible trend for Vietnamese science today. Specifically, when comparing between natural sciences and technology (NS-T) with social sciences (SS), many researchers suggested that SS in Vietnam have a lower level of integration than NS-T. However, according to our understanding, there have not been many statistical studies, estimates and quantitative evaluation of the integration level of Vietnam social science. In this article, using the Network of Vietnamese Social Sciences database developed by AI Social (...) Data Lab, we introduce and analyze research results of domestic and overseas Vietnamese authors within the 2008-2018 period based on the following aspects: individual researchers (gender, study major, cooperation, leadership role), research group, work agency, study major, localities... Based on these preliminary results, a number of recommendations and policy implications would be proposed for policy makers as well as university leaders/managers. (shrink)

Trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta, khoa học và công nghệ dường như có thể thấy được ở bất cứ đâu. Vì thế, chúng ta đều có nhu cầu tích hợp và sử dụng các thông tin khoa học cho các cân nhắc quan trọng, ví dụ như những quyết định về chăm sóc y tế, an toàn thực phẩm, đầu tư, sáng tạo, và biến đổi khí hậu. Truyền thông khoa học là việc cực (...) kỳ quan trọng vì nó giúp chuyển hóa các kết quả nghiên cứu khoa học (thông tin đã được phần nào kiểm chứng thông qua quá trình đánh giá nghiêm ngặt) thành một phần của kiến thức tập thể được ứng dụng trong cuộc sống hàng ngày. Các kiến thức này sẽ giúp làm tăng sự hiệu quả và phù hợp của quá trình đưa ra quyết định và hành động các cá nhân trong tập thể đấy. (shrink)

Trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học xã hội, nhà khoa học tại các trường đại học có xu hướng công bố tốt hơn so với nhà khoa học làm việc tại viện nghiên cứu, trái với nhận định phổ biến cho rằng nhà khoa học làm việc tại viện nghiên cứu tập trung nhiều thời gian hơn cho nghiên cứu khoa học nên có kết quả nghiên cứu tốt hơn, theo một nghiên cứu mới.

Hồ Mạnh Tùng và Hồ Mạnh Toàn đều là các nhà nghiên cứu trẻ trong lĩnh vực khoa học xã hội ở độ tuổi dưới 30. Mặc dù mới tham gia nghiên cứu khoa học chưa lâu, nhưng 2 anh em nhà họ Hồ đã có thành tích khoa học ấn tượng.

Trong 2 ngày, từ mùng 3 đến 4 tháng 11, tại Hà Nội đã diễn ra các phiên sinh hoạt khoa học do Viện Nghiên cứu Cao cấp về Toán (VIASM) và Trường Đại học Hà Nội (HANU) đồng tổ chức. Thông qua khoảng thời gian tương đối gọn gàng, một phần của chương trình đã giúp mang phương pháp phân tích giúp ứng dụng trong công việc nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn có tên (...) gọi “BMF Analytics” (gọi tắt là BMF) đến với những người tham dự chương trình. (shrink)

Trước những khó khăn và thách thức của các nhà khoa học trẻ và các nhà khoa học ở những nước đang phát triển do thiếu tài nguyên và cơ hội được tiếp cận với các kiến thức và phương pháp nghiên cứu bài bản…, các nhà khoa học Việt Nam đã phát triển nền tảng Cổng thông tin SM3D hỗ trợ đào tạo phương pháp nghiên cứu khoa học xã hội cho các nhà khoa (...) học. Sau gần 2 năm được triển khai, Cổng thông tin SM3D được đánh giá là một trong những sáng kiến đóng góp tiêu biểu của khoa học Việt Nam cho cộng đồng khoa học quốc tế, đặc biệt là đối với các nước đang phát triển. (shrink)

Các nhà khoa học trong lĩnh vực nhân học, địa lý và các lĩnh vực khác trong khoa học xã hội và nhân văn từ lâu đã cho rằng môi trường sống của con người ảnh hưởng sâu sắc đến hệ thống giá trị và thực tiễn văn hóa của họ. Shota Shibasaki, Ryosuke Nakadai và Yo Nakawake đã phát triển dựa trên ý tưởng này, chứng minh rằng các đặc điểm sinh thái địa phương định hình sự (...) xuất hiện của các loài động vật ranh mãnh trong truyền thuyết dân gian. Dựa trên phát hiện của họ và khung quản trị tri thức SM3D (Serendipity-Mindsponge-3D), chúng tôi thảo luận về việc khả năng sáng tạo các sản phẩm văn hóa của cá nhân hoặc nhóm phụ thuộc vào tính sẵn có và khả năng tiếp cận thông tin từ môi trường xung quanh. Do mất đa dạng sinh học và biến đổi khí hậu, những nguồn tài nguyên quý giá cho sáng tạo văn hóa đã bị suy giảm. Do đó, việc bảo tồn đa dạng sinh học và hành động vì khí hậu cần được xem như những giá trị nền tảng của một nền văn hóa tiến bộ và nhân văn. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể tiếp tục duy trì và nâng cao năng lực sáng tạo văn hóa của xã hội. (shrink)

Chương trình bayesvl được thiết kế với định hướng sư phạm, hỗ trợ các nhà nghiên cứu ngành khoa học xã hội và nhân văn sử dụng mô hình lưới Bayesian, mô phỏng MCMC, hình ảnh hóa các thông số kĩ thuật và phân tích dữ liệu xã hội. bayesvl được phát hành chính thức trên hệ thống thư viện chuẩn của R là Comprehensive R Archive Network (CRAN) vào tháng 5 năm 2019.

Công bố khoa học được xem là một trong những thước đo trình độ phát triển khoa học công nghệ và sức cạnh tranh của mỗi một quốc gia do đó nó luôn là chủ đề gây chú ý đối với toàn xã hội trong những năm gần đây. Nâng cao số lượng và chất lượng nghiên cứu khoa học, công bố quốc tế được xem là một trong những yếu tố quan trọng quyết định đến sự (...) hình thành và phát triển của các nhóm nghiên cứu cũng như quyết định cho sự thành công của các hoạt động khoa học công nghệ của bất kỳ cơ quan tổ chức nghiên cứu, giáo dục nào. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm đánh giá vai trò của các nhóm nghiên cứu đối với việc công bố quốc tế riêng trong lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật. (shrink)

Biến đổi khí hậu, thường được gọi là sự nóng lên toàn cầu, hiện đang ngày càng trở thành thách thức nghiêm trọng nhất đối với hành tinh của chúng ta. Vấn đề này vô cùng phức tạp, chủ yếu bởi việc con người liên tục thải ra khí nhà kính vào khí quyển, gây ra những hậu quả đáng kể và ảnh hưởng khắp mọi khía cạnh của môi trường, xã hội và kinh tế toàn cầu. Mặc dù hầu (...) hết các nhà khoa học về chuyên ngành khí hậu đều đồng thuận rằng hoạt động của con người đang đẩy biến đổi khí hậu ngày càng trầm trọng hơn, nhưng một phần xã hội vẫn còn hoài nghi hoặc từ chối thực tế này. Cuộc tranh cãi xoay quanh sự nóng lên toàn cầu liên quan đến việc xác định liệu hiện tượng này có đang diễn ra và mức độ nghiêm trọng của nó tới đâu. Các câu hỏi còn liên quan đến nguyên nhân gây ra biến đổi khí hậu, cũng như việc nên hay không nên thực hiện các biện pháp hạn chế và cách thực hiện chúng. Bài viết này tìm hiểu nguyên nhân, hậu quả và ý nghĩa của việc phủ nhận biến đổi khí hậu, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giải quyết vấn đề này vì lợi ích của hành tinh chúng ta và các thế hệ tương lai. (shrink)

Cuốn sách dày hơn 120 trang, vừa được tác giả hoàn thành vào đầu năm nay, có những bài viết đề cập những vấn đề vẫn còn đang được bàn luận nhiều như ChatGPT (ChatGPT, help!). Tổng cộng cuốn sách gồm khoảng 40 bài viết ngắn, dựa trên bối cảnh và hình thái xã hội Việt Nam, được chia thành ba phần: Science Sobriety (tạm dịch: Tỉnh thức trong khoa học); Business Intelligence (Tri thức kinh doanh); và Mandering Thought (...) (Suy nghĩ vẩn vơ). (shrink)

Biến đổi khí hậu, thường được gọi là sự nóng lên toàn cầu, hiện đang ngày càng trở thành thách thức nghiêm trọng nhất đối với hành tinh của chúng ta. Vấn đề này vô cùng phức tạp, chủ yếu bởi việc con người liên tục thải ra khí nhà kính vào khí quyển, gây ra những hậu quả đáng kể và ảnh hưởng khắp mọi khía cạnh của môi trường, xã hội và kinh tế toàn cầu.

Tác giả Vương Quân Hoàng (Trung tâm Nghiên cứu Xã hội Liên ngành ISR, trường Đại học Phenikaa) vừa có bài viết quan điểm trên tạp chí Nature về việc làm thế nào để việc rút bài báo khoa học trở nên minh bạch hơn, mang lại lợi ích cho bản thân nhà khoa học bị rút bài cũng như cộng đồng khoa học.

Tác giả Vương Quân Hoàng (Trung tâm Nghiên cứu Xã hội Liên ngành ISR, trường Đại học Phenikaa) vừa có bài viết quan điểm trên tạp chí Nature về việc làm thế nào để việc rút bài báo khoa học trở nên minh bạch hơn, mang lại lợi ích cho bản thân nhà khoa học bị rút bài cũng như cộng đồng khoa học.

Tác phẩm Meandering Sobriety của GS Vương Quân Hoàng tập trung khám phá mối quan hệ giữa hành vi cá nhân và sự ảnh hưởng của văn hóa lên những hành vi này, đặc biệt trong bối cảnh xã hội Việt Nam. Tác giả phân tích các nguồn gốc tâm lý và văn hóa của những nghịch lý đó, trong đó các giá trị truyền thống như Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo đóng vai trò quan trọng trong việc (...) định hình đạo đức và quy chuẩn xã hội. Ông nhấn mạnh rằng, con người vô thức chịu sự chi phối của các áp lực xã hội và văn hóa, thường phải đánh đổi lợi ích cá nhân để phù hợp với kỳ vọng chung. Qua đó, tác phẩm không chỉ nhấn mạnh tầm quan trọng của sự tự nhận thức và trách nhiệm cá nhân mà còn khuyến khích người đọc suy ngẫm về những yếu tố văn hóa ảnh hưởng lên lựa chọn của họ. Thông qua góc nhìn toàn diện, Meandering Sobriety cung cấp những hiểu biết sâu sắc về sự phức tạp của hành vi con người, đồng thời nâng cao nhận thức văn hóa và tâm lý trong bối cảnh hiện đại. (shrink)

Mới đây, chương trình máy tính ‘bayesvl’ chạy trên môi trường R do TS. Vương Quân Hoàng và kĩ sư Lã Việt Phương (Trung tâm Nghiên cứu Xã hội Liên ngành ISR, Đại học Phenikaa) thiết kế và phát triển chính thức được ra mắt trên CRAN - hệ thống thư viện chuẩn của R...

Hiện nay, chế độ sở hữu ở Việt Nam đã có những đổi mới cơ bản, nhưng vẫn còn những khác biệt rất lớn so với chế độ sở hữu ở các nền kinh tế thị trường hiện đại. Trong cơ cấu của chế độ sở hữu ở Việt Nam, tỷ trọng của sở hữu nhà nước còn quá lớn; kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo… Chính những khác biệt này đã làm cho nền kinh tế thị (...) trường Việt Nam bị méo mó và giảm lợi thế cạnh tranh quốc gia. Do vậy, công cuộc đổi mới và hoàn thiện chế độ sở hữu ở Việt Nam phải hướng tới việc khắc phục những hạn chế trên và đạt tới sức cạnh tranh ngang hàng với các nền kinh tế thị trường hiện đại khác. (shrink)

Bài mới xuất bản vào ngày 19-5-2020 với tác giả liên lạc là NCS Nguyễn Minh Hoàng, cán bộ nghiên cứu của Trung tâm ISR, trình bày tiếp cận thống kê Bayesian cho việc nghiên cứu dữ liệu khoa học xã hội. Đây là kết quả của định hướng Nhóm nghiên cứu SDAG được nêu rõ ngay từ ngày 18-5-2019.

Nhóm nghiên cứu thuộc dự án Mạng lưới các nhà khoa học xã hội Việt Nam (NVSS) vừa có bài công bố trên Scientific Data, một tạp chí uy tín về khoa học dữ liệu, giáo dục và thống kê-xác suất thuộc Nature Research.

Hackenburg et al. (2023) nghiên cứu dữ liệu về 20 chương trình đào tạo có cấp bằng và 112 khóa học bậc đại học có liên quan tới dịch vụ hệ sinh thái (ecosystem services - ES) để hiểu hơn về cách thức thông tin, kiến thức ES đang được truyền dẫn tới xã hội.

Trên tập san khoa học Ecosystems and People, Hackenburg và cộng sự gần đây đã xuất bản bài nghiên cứu về 20 chương trình đào tạo có cấp bằng và 112 khóa học bậc đại học có liên quan tới dịch vụ hệ sinh thái (ecosystem services - ES) để hiểu hơn về cách thức thông tin, kiến thức ES đang được truyền dẫn tới xã hội. (Kinh tế & Dự báo; ngày 9-10-2023).

Đại dịch COVID-19 đã gây ra những diễn biến phức tạp, khó lường và tác động đến nhiều mặt của đời sống xã hội, lĩnh vực giáo dục cũng không nằm ngoài tác động đó. Học sinh được trải nghiệm học tập trực tuyến và có những khoảng thời gian “bất thường” rời xa trường lớp, bạn bè và tự học ở nhà (Hoang, 2020; Tran, 2020). Các hoạt động khoa học và giáo dục cũng chịu tác động không (...) nhỏ (Vuong, 2018). Đời sống vật chất lẫn tinh thần của đội ngũ giáo viên cả trong nước lẫn giáo viên nước ngoài đi dạy tại các quốc gia đều bị suy giảm (Vu et al., 2020). Đã có gần 42.000 giáo viên phải hoãn hợp đồng làm việc và không có lương, trong đó có 29.700 giáo viên mẫu giáo bỗng chốc trở nên thất nghiệp và phải làm các công việc thời vụ để đáp ứng đời sống thường nhật (Bich Thanh, 2020). Khoảng 70% các tổ chức giáo dục tư nhân có thể sẽ phá sản khi không thể lưu động đủ chi trả các loại hình tài chính khác nhau (Nguyen, 2020). Rất nhiều trường học đang lo lắng về tình trạng không mong muốn này bởi giáo viên sẽ không thể đảm bảo chất lượng công việc khi mà chất lượng cuộc sống của họ cũng đang bị đe dọa (Canrinus et al., 2012). Hơn nữa, hiệu suất làm việc giáo viên được cho là yếu tố tác động quan trọng và có ảnh hưởng nhiều nhất đến học sinh (Darling-Hammond and Youngs, 2002; Staiger and Rockoff, 2010), so với các tác động bên ngoài như lòng yêu nghề, cách diễn đạt, sự tương tác hay mối quan hệ giữa giáo viên và học sinh (Marsh and Bailey, 1991). (shrink)

Loài người có một nỗi niềm rung động rất khó tả khi khai quật được những đồ tạo tác từ thuở xa xưa. Những ngành khoa học như cổ sinh vật học, hay khảo cổ học phản ánh chính sự tò mò và niềm khao khát hiểu biết quá khứ, lịch sử tiến hóa của thế giới tự nhiên. Ngành vật lý cũng dành rất nhiều công sức để tìm hiểu sự ra đời và tiến hóa của vũ trụ. (...) Trong đời sống xã hội, các ngành nhân văn còn có cả những ấn phẩm về lịch sử nghệ thuật, như Art History hay Journal of Art History. Với cùng suy tư và nỗ lực phục hồi giá trị nhân văn cho sự nghiệp bảo tồn đa dạng sinh học và tự nhiên, chúng tôi tìm được một bức ảnh về chim bói cá, được chụp cách đây gần một thế kỷ, của tác giả A. F. Skutch trên The Condor. Thật sự không dễ dàng để có được một bức ảnh sinh động, chân thực và gợi lên nhiều cảm xúc. Bức ảnh này có khả năng lay động tâm tư suy nghĩ của người xem và đánh thức lương tri vì một môi trường sống đáng sống. (shrink)

Trong 30 năm qua, đặc biệt là những năm gần đây, Việt Nam đã tận dụng thời cơ, thuận lợi, vượt qua nhiều khó khăn; thách thức, thực hiện phát triển bền vững đất nước và đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Đất nước đã ra khỏi tình trạng kém phát triển, kinh tế tăng trưởng khá nhanh, đời sống vật chất và tinh thần của người dân được cải thiện. Vị thế của (...) Việt Nam trên trường quốc tế được nâng cao, tạo ra những tiền đề quan trọng để phát triển nhanh, bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân. Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay, phát triển bền vững Việt Nam đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức lớn có tính chất toàn cầu (khủng hoảng tài chính, năng lượng, vấn đề an ninh lương thực, biến đổi khí hậu,...) cũng như những khó khăn, thách thức chủ quan khác của đất nước (thành tựu đạt được chưa tương xứng với tiềm năng; chất lượng, năng suất, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế còn thấp; tăng trưởng kinh tế còn dựa nhiều vào các yếu tố phát triển theo chiều rộng, chậm chuyển sang phát triển theo chiều sâu; việc khai thác và sử dụng tài nguyên chưa thật hợp lý và tiết kiệm; các cân đối kinh tế vĩ mô chưa thật vững chắc, bội chi ngân sách, thâm hụt cán cân thương mại còn lớn, lạm phát còn cao; môi trường sinh thái ở nhiều nơi bị ô nhiễm nặng,...). Nhằm cung cấp thêm tài liệu nghiên cứu về vấn đề nêu trên, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật xuất bản cuốn sách Bằng chứng cuộc sống - Suy ngẫm về phát triển bền vững Việt Nam của đồng tác giả Bạch Ngọc Chiến và Vương Quân Hoàng. -/- Ngoài phần mở đầu, phụ lục kỹ thuật, tài liệu tham khảo, cuốn sách gồm 5 chương chính: -/- Chương 1. Mạch nguồn; Chương 2. Con người, xã hội và nhà nước; Chương 3. Sức vóc kinh tế; Chương 4. Trí lực quốc dân; Chương 5. Tiến hóa. -/- Với tư duy và phương pháp tiếp cận khoa học, các tác giả dẫn dắt bạn đọc đi từ các quan sát về lịch sử hình thành dân tộc, sự phát triển và hoàn thiện của con người, xã hội, nhà nước trong tiến trình lịch sử đến sự phát triển kinh tế của đất nước ta. Mục tiêu cuối cùng mà các tác giả muốn đề cập là phương pháp và năng lực tổ chức, thiết kế và thực thi những kế hoạch phát triển phù hợp trong điều kiện hạn chế về nguồn lực và đối mặt với những thay đổi của cục diện trong nước và quốc tế. Nội dung cuốn sách cũng giúp làm sáng tỏ nhiều câu hỏi, gợi mở cách nhìn nhận về tương lai phát triển của đất nước. Cuốn sách thể hiện quá trình nghiên cứu công phu, nghiêm túc, nhiều nhận xét có giá trị tham khảo tốt; tuy nhiên có những ý kiến, nhận xét cần tiếp tục được thảo luận. Xin giới thiệu cuốn sách với bạn đọc và mong nhận được ý kiến đóng góp để nội dung cuốn sách được hoàn thiện hơn trong những lần xuất bản sau. -/- Tháng 11 năm 2015 NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA - SỰ THẬT. (shrink)

Loài người có một nỗi niềm rung động rất khó tả khi khai quật được những đồ tạo tác từ thuở xa xưa. Những ngành khoa học như cổ sinh vật học, hay khảo cổ học phản ánh chính sự tò mò và niềm khao khát hiểu biết quá khứ, lịch sử tiến hóa của thế giới tự nhiên. Ngành vật lý cũng dành rất nhiều công sức để tìm hiểu sự ra đời và tiến hóa của vũ trụ. (...) Trong đời sống xã hội, các ngành nhân văn còn có cả những ấn phẩm về lịch sử nghệ thuật, như Art History hay Journal of Art History. Với cùng suy tư và nỗ lực phục hồi giá trị nhân văn cho sự nghiệp bảo tồn đa dạng sinh học và tự nhiên, chúng tôi tìm được một bức ảnh về chim bói cá, được chụp cách đây gần một thế kỷ, của tác giả A. F. Skutch trên The Condor [1]. Thật sự không dễ dàng để có được một bức ảnh sinh động, chân thực và gợi lên nhiều cảm xúc. Bức ảnh này có khả năng lay động tâm tư suy nghĩ của người xem và đánh thức lương tri vì một môi trường tràn đầy sự sống. (shrink)

Sự xuật hiện của các công cụ AI tạo sinh trên nền tảng các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs) đã đem đến một công cụ mới cho con người, đặc biệt là trong các ngành sư phạm, báo chí, nhưng chúng cũng đem đến nhiều vấn đề Trong bài viết này, nhóm tác giả sẽ chỉ ra những những bất cập mới xuất hiện hoặc những vấn đề đã tồn tại nhưng có nguy cơ được đẩy lên cao hơn (...) do sự áp dụng của AI tạo sinh vào trong thực tế, tập trung vào hai nhóm vấn đề: công bằng xã hội và phổ cập tri thức khoa học và công tác truyền thông chính sách. Cụ thể, chúng tôi cho rằng các công cụ AI tạo sinh gặp khó khăn trong việc tiếp cận đến những nguồn kiến thức thuộc các văn hóa thiểu số, hoặc các ngôn ngữ nhỏ, có thể gây khó khăn trong việc tuyên truyền kiến thức khoa học, thực hiện chính sách. Tất cả những khó khăn này sẽ tạo ra những vấn đề tại Việt Nam và cần được giải quyết bằng việc phát triển một bộ giá trị, đạo đức và quy tắc ứng xử khi tương tác và sử dụng AI. (shrink)

Thuật ngữ "sự thông thái" hay "trí tuệ" thường được sử dụng và truyền đạt qua các thế hệ như một hình thức thể hiện cơ sở hiểu biết chung về cách thức sống, được tích lũy và kế thừa từ một nền văn hóa sang nền văn hóa khác. Có trí tuệ hay trở nên thông thái là khao khát của nhiều người bởi lẽ nó không chỉ biểu hiện của sự thông minh, mà còn liên quan đến khả (...) năng hiểu biết, sự linh hoạt trong tư duy, và khả năng thích ứng với môi trường xã hội. Khả năng lắng nghe, sẵn sàng học hỏi từ người khác và khả năng cân nhắc kỹ lưỡng về những hậu quả ngắn hạn hay lâu dài là những phẩm chất quan trọng của một người có trí tuệ và khôn ngoan. (shrink)

Vào thời kỳ khai sáng, để trao đổi ý tưởng khoa học, các nhà triết học và sử học tự nhiên thường xuất bản chung một quyển sách và viết thư cho nhau. Điều này tạo tiền đề cho việc thành lập các hội và các tạp chí khoa học đầu tiên trên thế giới. Các hội học thuật bao gồm Viện Hàn lâm Khoa học Leopoldina (năm 1652), Hội Hoàng gia Luân Đôn (1660), và Học viện (...) Khoa học Pháp (1666). Tạp chí khoa học đầu tiên là Journal des sçavans (tháng 01/1665) và ngay sau đấy là Philosophical Transactions of The Royal Society (tháng 03/1665). Việc xuất hiện các tạp chí học thuật có thể xem như là kết quả của một quá trình “tiến hóa”, trong đó giới khoa học cố gắng tìm cách cải thiện hiệu suất và hiệu quả của việc lưu thông và trao đổi các thông tin khoa học. Tuy nhiên, khi số lượng thông tin tăng nhanh chóng, việc đảm bảo chất lượng là một trong những ưu tiên hàng đầu của giới khoa học. Nhu cầu này dẫn đến sự xuất hiện của hệ thống bình duyệt và gần đây là cơ chế rút bài báo khoa học. (shrink)

Giới trí thức (giới tinh hoa) có vai trò quan trọng vào quá trình xây dựng và phát triển đất nước. Và điều quan trọng là trí thức đóng góp vào sự “thức tỉnh” xã hội [1]. Trí thức mạnh thì khoa học mạnh, khoa học mạnh thì dân trí tăng cao (khai/tăng dân trí), dân trí cao thì đất nước thịnh cường văn minh (hậu dân sinh). Muốn có tầng lớp trí thức mạnh thì phải tìm ra (...) được trí thức thật và sau đó tạo điều kiện phù hợp để họ phát triển, đóng góp/cống hiến cho đất nước. (shrink)

Trong điều kiện hội nhập quốc tế cạnh tranh gay gắt và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật như hiện nay, năng suất lao động (NSLĐ) là yếu tố có ảnh hưởng quyết định đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, của cả nền kinh tế. Nâng cao NSLĐ là yếu tố quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Bài viết này phân tích ảnh hưởng của các yếu tố đến (...) NSLĐ của Việt Nam. Kết quả chỉ ra 7 yếu tố tác động đến NSLĐ của Việt Nam là: Nhu cầu tiêu dùng xã hội; Tiền lương và phúc lợi; Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế; Vốn đầu tư; Lao động; Công nghệ; Thể chế, chính sách kinh tế của Nhà nước. Trong đó, Thể chế, chính sách kinh tế của Nhà nước có tác động mạnh nhất đến NSLĐ Việt Nam. Từ kết quả nghiên cứu, tác giả gợi ý một số hàm ý chính sách nhằm nâng cao NSLĐ của Việt Nam trong thời gian tới. (shrink)

KTDB — Với lối tiếp cận mới mẻ và sáng tạo, với tư duy và phương pháp tiếp cận khoa học, đồng tác giả Bạch Ngọc Chiến và Vương Quân Hoàng đã dẫn dắt bạn đọc đi từ các quan sát về lịch sử hình thành dân tộc, sự phát triển và hoàn thiện của con người, xã hội, nhà nước trong tiến trình lịch sử đến sự phát triển kinh tế của đất nước ta qua cuốn sách “Bằng (...) chứng cuộc sống – Suy ngẫm về phát triển bền vững Việt Nam”. (shrink)

Với xu thế phát triển như vũ bão của khoa học, công nghệ hiện nay, phát triển kinh tế - xã hội, con người cũng như mọi mặt của đời sống xã hội đều có sự thay đổi hàng ngày. Một nền kinh tế số, một xã hội số hóa là xu hướng tất yếu. Có thể nói, quá trình chuyển đổi số đang diễn ra trong mọi lĩnh vực và việc ứng dụng công nghệ số vào hoạt động (...) ngân hàng cũng không phải là ngoại lệ. Bài viết đánh giá thực trạng khung pháp lý về ngân hàng số ở Việt Nam hiện nay và đưa ra một số giải pháp hoàn thiện khung trong thời gian tới. (shrink)

Vào ngày 19/4/2024, Tuyên bố New York về Ý thức của động vật đã được công bố tại hội nghị "Khoa học mới nổi về ý thức của động vật" tổ chức tại Đại học New York, Hoa Kỳ. Tuyên bố New York là một nỗ lực để thể hiện sự đồng thuận của giới khoa học về sự tồn tại trải nghiệm ý thức ở tất cả các loài có xương sống và nhiều loài không xương sống. (...) Về mặt khoa học, Tuyên bố New York là một bước tiến bộ lớn cho nhân loại, nhưng nó cũng sẽ khiến cho nhiều người có ý thức hơn về các thách thức đạo đức liên quan đến động vật có trải nghiệm ý thức. Bài viết bàn về các cách tiếp cận triết học đối với vấn đề đạo đức của việc giết các sinh vật có tri giác để từ đó chỉ ra nan đề đạo đức đang hiện hữu trong xã hội loài người: Để duy trì sự tồn tại của con người, loài được xem là có đạo đức, thì chúng ta lại vi phạm đạo đức của chính chúng ta, là sát sinh các loài có giá trị nội tại, ý thức, hay tri giác khác. Nan đề đạo đức này đã tồn tại trong xã hội loài người từ rất lâu trước đây. Nhiều giải pháp đã được đề xuất và ứng dụng vào thực tế nhằm giải quyết nan đề này, tuy nhiên chúng ta vẫn chưa thể hoàn toàn giải quyết được nan đề đạo đức, đó là các sinh vật có tri giác vẫn tiếp tục bị giết vì sự sinh tồn của con người. (shrink)

Thiên kiến tự tin thái quá là một trong những loại thiên kiến nhận thức phổ biến trong tâm lý học và tài chính, xảy ra khi một người đánh giá quá cao khả năng, kiến thức, hoặc độ chính xác của thông tin mà họ có. Hiện tượng này thường dẫn đến những quyết định không chính xác hoặc rủi ro cao, đặc biệt trong các lĩnh vực như đầu tư, quản lý và ra quyết định kinh doanh. Bằng (...) cách áp dụng lý thuyết mindsponge, ta có thể thấy rằng tâm lý tự tin thái quá xuất phát từ cách nhà đầu tư tiếp nhận và xử lý thông tin, ảnh hưởng từ niềm tin cá nhân, và môi trường xã hội. Để khắc phục, cần thay đổi cách lọc và đánh giá thông tin, điều chỉnh niềm tin cốt lõi, và áp dụng các chiến lược quản lý rủi ro khoa học. Điều này không chỉ giúp nhà đầu tư giảm thiểu sai lầm, mà còn tối ưu hóa lợi nhuận trong dài hạn. (shrink)

Đồng hành với lý thuyết MT từ 2019, tới 2023 cuốn sách Mindsponge Theory (MT) chính thức ra mắt, đánh dấu một chặng đường cá nhân tôi vừa hoàn thành các nghiên cứu tiến sỹ, vừa tìm tòi phát triển các phương pháp trợ giúp công việc hiệu quả hơn. Trên hành trình xuất hiện rất nhiều thách thức. Nhưng kỳ lạ ở chỗ khó khăn lại xuất hiện ở khái niệm tưởng như rất bé, rất cơ bản, thậm chí (...) gần như được mặc định là “đã biết”. Tôi được đồng tác giả—chính là người đã đưa ra cơ chế mindsponge—giao phó việc tiếp tục cùng phát triển ở tầng nấc sâu hơn nữa. Ông không hài lòng với nấc tưởng như đã tận cùng khi đóng gói MT là cơ chế thông tin của các hệ thống sinh học. Đây là điều rất thách thức, vì nấc tiếp theo chỉ có thể tiến hành dựa trên các thông tin khoa học từ vật lý hạt cơ bản, như dự báo của Erwin Schrödinger. Quả vậy, hành trình tìm tòi đã đi qua nhiều địa hạt của vật lý và thông tin. Hành trình này được sự hỗ trợ vô cùng hiệu quả của cuốn sách Reality is not what it seems của Rovelli cũng như On the origin of time của Hertog và bản chất thông tin của Shannon. Càng nhiều thông tin hay, những phát hiện lớn và tầng tầng lớp lớp những bộ óc thiên tài để lại cho nhân loại những kho báu kiến thức vô giá, một cá nhân lại càng cảm nhận sự nhỏ bé và hạn chế của bản thân. Tôi được thôi thúc với câu hỏi rất bé, cuối cùng hóa ra lại rất thách thức để trả lời: Vậy giá trị là gì? Cần cách tiếp cận nào để đến gần được bản chất sâu xa nhất của nó? (shrink)

The Kingfisher story collections (Truyện ngụ ngôn Bói Cá) của tác giả Vương Quân Hoàng thể hiện các quan sát và suy tư của ông đối với các khía cạnh văn hóa, xã hội, và con người thôngqua góc nhìn và trải nghiệm của ngài Bói Cá, nhân vật chính của cả tập truyện, đối với cuộc sống nhộn nhịp ở xóm chim. (Báo Khoa học & Phát triển; Số 1260, ngày 5-11/10/2023).

LTS: Khoa học mở, bao gồm các hợp phần tạp chí mở, dữ liệu mở, phần mềm mở, tài liệu khoa học mở… đang là xu hướng diễn ra ngày càng mạnh trên thế giới. Tại Việt Nam, khoa học mở đã được Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam tiên phong giới thiệu trong một vài năm gần đây. -/- Trong bài viết gốc bằng Tiếng Anh, có tiêu đề "How to move open (...) science from the periphery to the centre", đăng trên University World News ngày 19/11/2022, tác giả Phạm Hiệp đã tổng kết lại sự phát triển của khoa học mở Việt Nam trong hơn một thập kỷ vừa qua. Bản dịch do giải pháp AI (trí tuệ nhân tạo) do Nhóm nghiên cứu Reduvation (Trường Đại học Thành Đô) phối hợp với HTEcom phát triển và thực hiện. (shrink)

“Sàn đấu” Hiệp hội Các nhà biên tập khoa học châu Âu vừa chứng kiến trận so găng quyết liệt giữa hai đối thủ cân tài, cân sức: Chủ tịch chi hội EASE Việt Nam TS. Vương Quân Hoàng và TS. Haseeb Md. Irfanullah, Ban Biên tập Tạp chí Learned Publishing.