Cognitive integration is a defining yet overlooked feature of our intellect that may nevertheless have substantial effects on the process of knowledge-acquisition. To bring those effects to the fore, I explore the topic of cognitive integration both from the perspective of virtue reliabilism within externalist epistemology and the perspective of extended cognition within externalist philosophy of mind and cognitive science. On the basis of this interdisciplinary focus, I argue that cognitive integration can provide a minimalist yet adequate epistemic norm of (...) subjective justification: so long as the agent’s belief-forming process has been integrated in his cognitive character, the agent can be justified in holding the resulting beliefs merely by lacking any doubts there was something wrong in the way he arrived at them. Moreover, since both externalist philosophy of mind and externalist epistemology treat the process of cognitive integration in the same way, we can claim that epistemic cognitive characters may extend beyond our organismic cognitive capacities to the artifacts we employ or even to other agents we interact with. This move is not only necessary for accounting for advanced cases of knowledge that is the product of the operation of epistemic artifacts or the interactive activity of research teams, but it can further lead to interesting ramifications both for social epistemology and philosophy of science. (shrink)

For centuries, the major story of enlightenment was that education is and should be the cornerstone of our society. We try to educate people to make them respectable members of society, something which we inherently relate to being "better persons", firmly believing that education makes humans less prone to evil. Today, modern research seems to validate that premise: statistics verify that more education results to less crime. But is this picture accurate and does this mean anything regarding morality per se? (...) This paper tries to examine the facts with a more critical eye and determine whether education is indeed a source of ethics or not. The results of the analysis show that what we understand as education is not only unrelated to ethics but can also be a factor resulting in the degradation of morality in humans. Rousseau's arguments against science and arts are re-enforced with arguments stemming from other great philosophers and from modern experience itself. Using modern statistical analysis regarding the correlation of crime and education and through the examination of the modern regression in ethical issues, it becomes evident that education cannot and should not be a source of ethics. Knowing what is ethical is not as important as living an ethical life. Pharisees were the first to be denied the entrance to the kingdom of God. As Oscar Wilde once said, "Education is an admirable thing, but it is well to remember from time to time that nothing that is worth knowing can be taught". (shrink)

Playing chess is one of the first sectors of human thinking that were conquered by computers. From the historical win of Deep Blue against chess champion Garry Kasparov until today, computers have completely dominated the world of chess leaving no room for question as to who is the king in this sport. However, the better computers become in chess the more obvious their basic disadvantage becomes: Even though they can defeat any human in chess and play phenomenally great and intuitive (...) moves, they do not seem to know what chess it. Recently, the advent of AlphaZero brought the level of computers to even higher grounds, but made that disadvantage even more obvious. Nowadays the best chess algorithm can find the best moves in any position without having any knowledge of any chess principle whatsoever. A new world of capabilities and knowledge lays open in front of us, but the darkness behind it is deeper than we could ever imagine. The neural network algorithms seem capable of being best in something without even knowing what that something is, making questions regarding the essence of what thought is more important than ever. (shrink)

One of the most controversial interpretations in quantum mechanics is the Wigner-Neumann interpretation, according to which the superstitions collapse only when a conscious observer observes the quantum system. In general, there is much opposition against this specific interpretation and the reasons are more philosophical than purely scientific. By refuting a specific refutation of the Wigner-Neumann interpretation postulated by Anderson and Carpenter, this paper shows how cancelling the Wigner interpretation is simply not possible at least with our current understanding of the (...) cosmos. What is more, a brief overview of the philosophical dogmas underlying the opposition against this specific interpretation are discussed. The debate is more philosophical than scientific and if science wants to progress it should reunite with philosophy and start asking the simple questions once again and with a clear mind. (shrink)

For centuries, science was considered as something radically different from religion. Yet, the foundations of true science are deeply religious in nature. This paper seeks to show how religion is the only foundation needed for the formulation of scientific theories, since it provides the core principles on which the building of exact sciences is based upon. Our need to understand the cosmos and our faith in us being able to do so, are the main prerequisites for conducting science; prerequisites that (...) are derived from our belief in us being the sons of God and, thus, being able to read His mind. From its birth on 7 March 1277 up to today, science seems to be the only logical attitude of religious people towards the unknown cosmos. (shrink)

Humans are obsolete. In the post-ChatGPT era, artificial intelligence systems have replaced us in the last sectors of life that we thought were our personal kingdom. Yet, humans still have a place in this life. But they can find it only if they forget all those things that we believe make us unique. Only if we go back to doing nothing, can we truly be alive and meet our Self. Only if we stop thinking can we accept the Cosmos as (...) it is and know what Being is. Only if we become irrational can we ever understand what AI will never understand. Humans need to destroy what they have created, because in the world they have built they have no place. Unless we become children once more. And laugh for no reason. In a cosmos that was meant to be our home. (shrink)

“I am me”, but what does this mean? For centuries humans identified themselves as conscious beings with free will, beings that are important in the cosmos they live in. However, modern science has been trying to reduce us into unimportant pawns in a cold universe and diminish our sense of consciousness into a mere illusion generated by lifeless matter. Our identity in the cosmos is nothing more than a deception and all the scientific evidence seem to support this idea. Or (...) is it not? The goal of this paper is to discard current underlying dogmatism (axioms taken for granted as "self-evident") of modern mind research and to show that consciousness seems to be the ultimate frontier that will cause a major change in the way exact sciences think. If we want to re-discover our identity as luminous beings in the cosmos, we must first try to pinpoint our prejudices and discard them. Materialism is an obsolete philosophical dogma and modern scientists should try to also use other premises as the foundation of their theories to approach the mysteries of the self. Exact sciences need to examine the world with a more open mind, accepting potentially different interpretations of existing experimental data in the fields of brain research, which are currently not considered simply on the basis of a strong anti-spiritual dogmatism. Such interpretations can be compatible with the notion of an immaterial spirit proposed by religion for thousands of years. Mind seems that is not the by-product of matter, but the opposite: its master. No current materialistic theory can explain how matter may give rise to what we call “self” and only a drastic paradigm shift towards more idealistic theories will help us avoid rejecting our own nature. (shrink)

Humans are weird creatures. They like life and fear death, even though they know nothing for both. And even though our ignorance for life seems insignificant since we manage to live without knowing what life is, our ignorance of death seems more important since it seems to trouble the depths of our self. But like the fifth axiom of Euclid, the belief in death is nothing more than an arbitrary belief based on things we consider obvious even though no knowledge (...) is. A series of philosophical opinions dating back aeons have laid the foundation of an idea that initially did not even exist: That our existence can end like an evening breeze. The goal of this paper is to list all those philosophical dogmas that have made Humans believe that death exists. And by making this list a memory might resurface from something we used to feel: There is more to life than being…. (shrink)

The idea of science being the best – or the only – way to reach the truth about our cosmos has been a major belief of modern civilization. Yet, science has grown tall on fragile legs of clay. Every scientific theory uses axioms and assumptions that by definition cannot be proved. This poses a serious limitation to the use of science as a tool to find the truth. The only way to search for the latter is to redefine the former (...) to its original glory. In the days well before Galileo and Newton, science and religion were not separated. They worked together to discover the truth and while the latter had God as its final destination, the former had God as its starting point. Science is based on the irrational (unproven) belief that the world is intelligible along many other assumptions. This poses a serious limitation to science that can only be overcome if we accept the irrationality of the cosmos. The motto “Credo quia absurdum” holds more truth than one can ever realize at first glance. There is nothing logical in logic, whereas there is deep wisdom in the irrational. For while the former tries to build castles on moving sand, the latter digs deep inside the depths of existence itself in order to build on the most concrete foundations that there can be: the cosmos itself. The only way forward is backwards. Backwards to a time when religion led the quest for knowledge by accepting what we cannot know, rather than trying to comprehend what we do not. Science was anyway based on that in the first place. (shrink)

From the beginning of time, humans believed they were the center of the universe. Such important beings could be nowhere else than at the very epicenter of existence, with all the other things revolving around them. Was this an arrogant position? Only time will tell. What is certain is that as some people were so certain of their significance, aeons later some other people became too confident in their unimportance. In such a context, the Earth quickly lost its privileged position (...) at the center of the universe and along with this, the ideas of absolute motion and time became unbearable for the modern intellect, which saw nothing but relativeness in everything. After years of accepting the ideas of relativity at face value without doubting them, scientists are now mature enough to start questioning everything as any true scientist would do, including their own basic assumptions. And one would be surprised to see that the basic assumptions of today’s science in physics (and cosmology alike) are based on philosophically dogmatic beliefs that humans are nothing more than insignificant specks of dust. These specks cannot be in any privileged position in the cosmos, nor can their frames of reference. These specks cannot be living on a planet that is not moving while everything else is. There can be no hint of our importance whatsoever. Hence, the Copernican principle that has poisoned scientific thinking for aeons now. When one analyzes the evidence provided by science to support the idea of relativity though, he would see that the same evidence can more easily and simply fit into a model where the Earth stands still. Yet, scientists preferred to revamp all physics by introducing the totally unintuitive ides of relativity – including the absolute limit of the speed of light – than even admitting the possibility of humans having any notion of central position in the cosmos. True scientists though should examine all possible explanations, including those that do not fit their beliefs. To the dismay of so many modern scientists who blindly believe the validity of the theory of relativity at face value, the movement towards a true and honest post-modern science where all assumptions are questioned, necessarily passes through a place where the Earth we live in stands still. Non-relativistic explanations of the Michelson Morley experiment, related to a motionless Earth or to ether, are viable alternatives that deserve their place in modern scientific thought. (shrink)

The Theory of Relativity has been portrayed as a theory that redefined the way we look at the cosmos, enabling us to unlock the reality we live in. Its proponents are constantly reminding us of how Einstein managed to reveal the true nature of the universe with his groundbreaking theory, which has been proved multiple times until now. Yet, philosophy of science teaches us that no theory has any privileged connection with what we call reality per se. The role of (...) science is to formulate models of the cosmos we see and not to try to interpret or reveal reality. This paper tries to show how this holds true even for the famous relativity theory, by showing specific objections to the connection of the theory with the Holy Grail of philosophers. By analyzing various subjects related to the theory, from the twins’ paradox to the GPS satellites, this paper illustrates that relativity is much less connected to reality than what we would like to think. At the end, what Einstein’s theory provides is nothing more than a way to formalize the interactions of the world but without being able to make any claims whatsoever regarding the ‘reality’ of its conclusions. (shrink)

The validity of the senses we use to experience the cosmos is something we take for granted. The majority of the people view the senses as the most effective and potentially the only tool they have to reach reality. But as Shestov rightfully questioned, when was the last time the majority decided correctly on an important philosophical problem? The role of science and philosophy is to question the obvious and this is what we should do if we are to uncover (...) the true role of the senses. This paper uses a series of philosophy articles to touch on the problem of the senses and the answer portrayed is exciting as well as terrifying: The senses are not a helpful tool but more of a hurdle when it comes to understanding the cosmos…. (shrink)

For centuries the case of Galileo Galilei has been the cornerstone of every major argument against the church and its supposedly unscientific dogmatism. The church seems to have condemned Galileo for his heresies, just because it couldn’t and wouldn’t handle the truth. Galileo was a hero of science wrongfully accused and now – at last – everyone knows that. But is that true? This paper tries to examine the case from the point of modern physics and the conclusions drawn are (...) startling. It seems that contemporary church was too haste into condemning itself. The evidence provided by Galileo to support the heliocentric system do not even pass simple scrutiny, while modern physics has ruled for a long time now against both heliocentric and geocentric models as depictions of the “truth”. As Einstein eloquently said, the debate about which system is chosen is void of any meaning from a physics’ point of view. At the end, the selection of the center is more a matter of choice rather than a matter of ‘truth’ of any kind. And this choice is driven by specific philosophical axioms penetrating astronomy for hundreds of years now. From Galileo to Hubble, the Copernican principle has been slowly transformed to a dogma followed by all mainstream astronomers. It is time to challenge our dogmatic adherence to the anti-humanism idea that we are insignificant in the cosmos and start making true honest science again, as Copernicus once postulated. (shrink)

Speaking for God has been part of religion for many years. However, science has come in the past few years to question that role or even our very ability to speak about God in general. My goal is to show that dogmatism, under any form, is wrong. And even though dogmatism had for a long time been associated with ill-intentioned religion, nowadays science has replaced religion in the throne of doctrinaire thinking. The point of the paper is to illustrate that (...) one-way thinking is never correct – most of the times a combination of science and religion, measurements and theoretical thinking, logic and intuition, is required to draw a conclusion about the most important philosophical questions. The paper establishes that exact sciences can be very useful, but they also have limits. The Religion-vs-Science problem is a pseudo-problem; logic and evidence can easily be used to defend theistic views. Both science and religion use common tools and methods and can be unified in a new way of thinking. This paper sets the foundations on how this can be achieved. The conclusion is that science and religion both complete our knowledge for the world, our understanding of humans and our purpose in life. Speaking about God is part of science as well as of religion. Only when we think of God as theologians and as scientists at the same time can we fully reach Him…. (shrink)

[A Polish translation of Steven James Bartlett, “Phenomenology of the Implicit,” Dialectica: Revue international de philosophie de la connaissance, Vol. 29, Nos. 2-3, 1975, pp. 173-188.] -/- This paper marks a juncture between the author’s studies in phenomenology and the transition he made to a study of what he has called a “metalogic of reference.” Published in 1974 in Polish translation, followed by its publication in English in 1975, “Phenomenology of the Implicit” describes the author’s “translation schema” that permits certain (...) of the central goals of Husserlian transcendental philosophy to be transposed to a framework that studies the preconditions of valid reference. The result of this translation was the development of the author’s “de-projective” approach to phenomenology, which he later dissociated from phenomenology in the form of a pure metalogic of reference. (shrink)

Celem opracowania jest dookreślenie tego, czym jest prywatność. Interesuje mnie prywatność w aspekcie nor¬matywnym, jako coś, co uważamy za nasze dobro; coś, czego się domagamy, co jest naszym prawem, i to nie tylko w sensie moralnym, ale także chronionym prawem pozytywnym. Prywatność jest czymś relacyjnym, i to przynajmniej w dwojakim znaczeniu. Po pierwsze, konstytuowana jest poprzez relację oddzielenia od czegoś - państwa, zakładu pracy (pracodawcy), rozmaitych instytucji. Po drugie, to, co prywatne z punktu widzenia jednych relacji - np. relacji jednostki (...) do państwa, do sprawowanych urzędów - nie musi być prywatne z punktu widzenia pracy zawodowej. Prywatność nie jest oparta na prostej opozycji pomiędzy tym, co społeczne, grupowe, a tym, co osobiste, indywidualne; podmiotem prywatności może być podmiot zbiorowy i nie wobec każdej grupy społecznej można się sensownie domagać prywatności. Prywatność pozwala w pełni dysponować tym, co „moje”. Sfera prywatna daje szczególne możliwości realizacji moich własnych celów, uzyskuję przestrzeń indywidualizacji, realizacji siebie jako niepowtarzalnej jednostki, której też sam jestem autorem. W sferze prywatnej podmioty stają się też podmiotami tworzącymi przestrzeń normatywną, uznając reguły rozpoznawane jako wyraz tego, co naturalne, zastane, i tworząc lub współtworząc z innymi uczestnikami tej sfery własne reguły, realizując przez to istotny wymiar autonomii osoby. Prywatność daje wreszcie przestrzeń dla rozwoju relacji ściśle osobowych, opartych na wyłączności tego, co między osobami się rozgrywa. Mając na uwadze zbieżność dążenia do ograniczania prywatności z wprowadzaniem elementów totalitarnych, można także zauważyć, że ochrona prywatności nie tylko chroni jednostki, ale i potrzebna jest sferze publicznej jako jeden ze środków przeciwko wadom rozwiązań totalitarnych. (shrink)

Zasadniczym przedmiotem analiz tego opracowania jest pojęcie godności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej z 7 grudnia 2000 r. Interpretacja Karty prowadzona jest z uwzględnieniem postanowień Traktatu z Lizbony z 13 grudnia 2007 r., który podniósł Kartę do rangi prawa traktatowego. Uwyraźnienie treści pojęcia godności w Karcie dokonywane jest przez pryzmat paradygmatu rozumienia godności utrwalonego już w prawie międzynarodowym praw człowieka na poziomie uniwersalnym, czyli prawa kształtowanego i funkcjonującego w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych. Paradygmat uniwersalny, w którego centrum znajduje się (...) uznanie godności za przyrodzoną (inherent – „nieoddzielalną), powszechną, równą i za źródło wszystkich praw człowieka, był dotąd w systemach prawnych powszechnie akceptowany. Obejmował on elementy prawnonaturalne, które po doświadczeniach z dwudziestowiecznymi systemami totalitarnymi i systemami – mówiąc słowami Gustawa Radbrucha – „ustawowego bezprawia”, uważane były za pożądane, nie tylko w prawie międzynarodowym. Przy bliższym przyjrzeniu się najważniejszym postanowieniom prawa europejskiego dotyczącym godności i podstaw praw człowieka okazuje się, że paradygmat uniwersalny został radykalnie zakwestionowany – w miejsce ugruntowania praw człowieka w czymś obiektywnym, przyjęto ich ugruntowanie w kulturze. (shrink)

Przedmiotem rozważań tego artykułu jest rola zjawisk wieloznaczności oraz homofonii jako środków wyrazu, stosowanych w tekstach humorystycznych. Również kwestia zastosowania konkretnej leksyki obcego pochodzenia, brak znajomości jej znaczenia, wskazanie na brakującą wiedzę z zakresu danego słownictwa fachowego, w tym przypadku z dziedziny informatyki, staje się punktem wyjścia do stworzenia krótkich zabawnych form scenicznych. Znalezione i określone w trakcie przeprowadzonej analizy źródła komizmu, ewidentnie związane z życiem codziennym i słownictwem z różnych zakresów, odzwierciedlają zarówno językowe, jak i pozajęzykowe możliwości tworzenia zabawnych (...) tekstów, jakimi niewątpliwie są omówione w tym artykule skecze. (shrink)

"Kapitał społeczny ludzi starych na przykładzie mieszkańców miasta Białystok" to książka oparta na analizach teoretycznych i empirycznych, która przedstawia problem diagnozowania i używania kapitału społecznego ludzi starych w procesach rozwoju lokalnego i regionalnego. Kwestia ta jest istotna ze względu na zagrożenia i wyzwania związane z procesem szybkiego starzenia się społeczeństwa polskiego na początku XXI wieku. Opracowanie stanowi próbę sformułowania odpowiedzi na pytania: jaki jest stan kapitału społecznego ludzi starych mieszkających w Białymstoku, jakim ulega przemianom i jakie jest jego zróżnicowanie? Ludzie (...) starzy są tu postrzegani jako kategoria społeczna, czyli zbiór osób podobnych do siebie pod względem społecznie istotnych cech (takich jak wiek, posiadane role społeczne i świadomość korzystania ze świadczeń społecznych), którzy są świadomi tego podobieństwa i swojej odrębności od innych. Przyjmuje się ponadto, iż osoby takie przekroczyły 60. rok życia. Zakłada się też, że w zasobach ludzkich skumulowany jest kapitał ludzki, społeczny i kulturowy. Kapitał społeczny jest tu ujmowany szeroko jako potencjał współdziałania osadzony w powiązaniach międzyludzkich i normach społecznych, który może przynosić korzyści osobom, grupom i społeczeństwom. W części teoretycznej przedstawiono informacje o starości jako etapie w życiu jednostki, wyjaśniono pojęcie ludzi starych, omówiono społeczne teorie starzenia się, historyczne czynniki oddziaływające na położenie kategorii społecznej ludzi starych, zmiany ich miejsca w społeczeństwie polskim w trakcie transformacji ustrojowej i na początku XXI wieku, możliwe konsekwencje wzrostu długości życia w warunkach demokracji i kapitalizmu oraz charakterystykę problemu starzenia się ludności Białegostoku jako miasta pogranicza. Zaprezentowano też różnorodne koncepcje kapitału społecznego, sfery jego oddziaływania na rozwój społeczno-gospodarczy, jego stan w Polsce oraz wytyczne do strategicznego budowania jego zasobów. Przybliżono również wybrane informacje o aktywności ludzi starych w życiu publicznym, społecznym i gospodarczym jako kluczowych cechach ich kapitału społecznego. Porządkując różne stanowiska teoretyczne, wyniki badań i dane statystyczne, dążono do powiązania wielu rozproszonych źródeł w przekonaniu, iż jest to istotne w celu określenia i zagospodarowania zasobów kapitału społecznego seniorów, jak również niwelacji opóźnienia polskiej socjologii w zakresie badań nad ludźmi starymi. Pomimo, iż za podstawową perspektywę teoretyczną publikacji uznana została koncepcja kapitału P. Bourdieu, autor bierze również pod uwagę propozycje badawcze J.S. Colemana, R.D. Putnama, F. Fukuyamy, A. Giddensa, P. Sztompki i A. Sadowskiego. Drugi rozdział zawiera określenie ram metodologicznych badań przeprowadzonych na potrzeby tej publikacji. Omówiono przyjęte założenia badawcze oraz przybliżono sposób i przebieg realizacji badań. Przede wszystkim zdecydowano się na korzystanie z metody jakościowej i zastosowanie techniki wywiadu swobodnego ukierunkowanego. Uznano, iż podmiotowy kontakt z ludźmi starymi umożliwi dokładniejsze rozpoznanie kontekstu, w którym znajdują się zasoby ich kapitału społecznego. Jest to ważne, gdyż przenoszenie na rodzimy grunt opracowanych za granicą interpretacji działań ludzi starych i rozwiązań aktywizujących, może okazać się nieskuteczne lub wywołać negatywne efekty zewnętrzne. Ponadto w literaturze przedmiotu zwraca się uwagę na niedostatek badań gerontologicznych zgodnych z paradygmatem interpretatywnym. Badaniu poddano 26 respondentów w wieku od 60 do 89 lat żyjących w mieście Białystok związanych z jedną z dwóch różnych instytucji: Domem Pomocy Społecznej i Uniwersytetem Trzeciego Wieku. Poprzez porównywanie osób znajdujących się na dwóch biegunach aktywności społecznej możliwe było dostrzeżenie podobieństw i różnic w ich wyposażeniu kapitałowym, a zarazem w osiągniętych w ciągu życia pozycjach w strukturze klasowej i zasobach służących pomyślnej starości6. W trzecim rozdziale przedstawiona została część wyników analiz empirycznych. Przybliżono tu sposób, w jaki ludzie starzy myślą o podobnych sobie przodkach i osobach współczesnych, a także czynniki, w zależności od których zmienia się ich pozycja społeczna w mieście oraz problemy społeczne, jakie uznają za najważniejsze dla ludzi starych. Analizie poddano opinie o ich czasie wolnym, szansach i barierach aktywności ekonomicznej. Wyróżniono typy kapitału społecznego ludzi starych w zależności od instytucji, z którymi są związani oraz podejścia do postrzegania i wykorzystywania zróżnicowania wewnętrznego seniorów. Omówiono wizerunek seniorów w środkach masowego przekazu. Publikacja nie zawiera ścisłego zakończenia. W ostatnim rozdziale wskazano jedynie na główne wnioski płynące z badań oraz na potencjalne dalsze kierunki analiz. Uzupełnienie tego podejścia stanowią zamieszczone w aneksie zestawienia oddolnych technik budowania kapitału społecznego oraz podstawowych cech Miast Przyjaznych Starszemu Wiekowi. Z opracowania tego z pewnością będą mogli skorzystać nie tylko naukowcy zajmujący się tematyką ludzi starych, ale i pracownicy socjalni, politycy, pracodawcy, przedstawiciele mediów i organizacji pozarządowych oraz obywatele Białegostoku i innych miast. ** "Social Capital of Old People on the Example of Bialystok Residents" is a book based on theoretical and empirical study, which presents an issue of diagnosing and using of old people social capital in the local and regional development processes. This issue is significant because of the threats and challenges associated with process of rapid ageing of Polish society at the beginning of 21st century. Publication, in particular, is an attempt to give answers to the following questions: what is the state of old people social capital in Bialystok, what transformations it undergoes and how is it differentiated? In this study old people are viewed as a social category, which is a set of people similar to each other in terms of socially significant features (such as age, possessed social roles and awareness of received social benefits), who are aware of these similarities and differences between each other. Moreover, it is assumed, that such persons exceeded the 60 years of age. It is also assumed that human, social and cultural capital is accumulated in the human resources. Social capital is recognized here broadly as a potential for collaboration embedded in interpersonal relationships and social norms that may benefit individuals, groups and societies. The book consists of three chapters. The first, which is the theoretical part of work, includes information about: old age as a stage of individual life and explanation of the old people notion. It discusses social theories of ageing, historical factors affecting on the social position of old people category, changes in their place in Polish society during the system transformation and in the early 21st century. It describes the possible consequences of increased life expectancy for democracy and capitalism - including the concepts of society for all ages, silver economy. It also features ageing population issue, as well as social policy towards the elderly and old age in Bialystok as the borderland city. A variety of social capital concepts were presented; the spheres of its influence on socio-economic development, its status in Poland and guidelines for strategic building of its resources. Selected information on the activity of old people in public, social and economic life as key features of their social capital was brought closer. Putting various theoretical positions, results of research and statistical data in order was aimed to link many dispersed sources considering that it is relevant to identify and develop seniors' social capital resources, as well as leveling the delay of Polish sociology research on the elderly. Fundamental theoretical perspective of publication is the concept of capital according to P. Bourdieu. However, the proposals of J.S. Coleman, R.D. Putnam, F. Fukuyama, A. Giddens, P. Sztompka and A. Sadowski were also used. The second chapter contains a methodological framework for the purposes of study. Research assumptions, method and course of implementation of studies were discussed. The study is based on the qualitative method and the application of in-depth interview techniques. It was considered that the personal contact with old people will be more accurate than other research techniques to identify the context in which they social capital resources can be found. It is important because the transfer of developed abroad activating solutions and interpretations of old people actions may be ineffective or have negative external effects in the Polish context. Moreover, in the Polish science literature attention is paid to scarcity of gerontological research in accordance with the interpretive paradigm. Study involved 26 respondents aged 60 to 89 years living in Bialystok associated with one of two different institutions: nursing home for the elderly and University of the Third Age. By comparing the persons on two extremes of social activity it was possible to see similarities and differences in their capital equipment, and also in achievements of the life positions in the class structure and resources aimed at successful ageing. The third chapter presents the empirical analysis of the research results. This part outlines the way in which old people think about their ancestors and contemporary people. It also shows factors according to changes in their social position in the city, social issues which they consider most important for old people, their opinions about leisure time, opportunities and barriers of economic activity and types of old people social capital depending on the institution with which they are associated. Approach to the perception and use of internal disparities of seniors were also discussed. The analysis additionally contains the evaluation of senior citizens image in the polish mass media. This publication does not contain a strict ending. It only identifies the main conclusions of the research and potential directions of future analysis. Above all, older people could improve their position not by demanding increases in social benefits from which major parts are often taken away by their family members, but by highlighting their human, social and cultural capital. It is necessary to create favorable conditions for social and professional life of old people and their cooperation with members of local communities. Important role in this regard is played by institutions implementing three tasks: stimulating senior citizens' desire to satisfy previously unrealized needs; creating relationships between them so that they can solve their own problems and work for the others; and providing legal, social and vocational guidance. Stimulating cooperation between existing public, commercial and non-governmental sector organizations may serve to achieve these goals. The dissemination of bottom-up techniques of social capital building and checklist of essential features of Age-friendly Cities may also be important. -/- . (shrink)

"Dignity as a Quality of Person: Types of Dignity – a Proposed Systematisation" This study aims to identify various meanings of the expression (name) “dignity”, with particular emphasis on the meanings of the expression as it appears in the text of the Constitution of the Republic of Poland. The meaning of the name “dignity” is the concept of dignity; in turn, the concept of dignity encompasses dignity of particular types. Twelve different meanings of the expression “dignity” are indicated – twelve (...) different concepts of dignity, and thus twelve types of dignity. Half of them are meanings (concepts) that recognize dignity as something belonging to a human being as a subject of law, and this essay is devoted to this group of meanings. This group of meanings includes three concepts of dignity which encompass dignity as something constitutive of being a person: (1) inherent dignity of the person, (2) dignity established by qualities specific to a thinking being, and (3) dignity as a historically emergent social status of all human beings. Only the first of these three concepts of dignity is adequate to the interpretation of the preamble and art. 30 of the Polish Constitution. The second group of meanings, treating dignity as something with which the human being is endowed, includes concepts which encompass (4) personal dignity (honour and good reputation), (5) dignity as moral excellence, and (6) dignity as appropriateness of attitude or behaviour. The other half of the meanings take dignity as something that belongs to something. These meanings will be considered in the forthcoming essay Godność jako cecha podmiotów zbiorowych i godność jako cecha ugruntowana instytucjonalnie. Typy godności – propozycja systematyzacji [Dignity as an Attribute of Collective Entities and Dignity as an Institutionally Grounded Attribute: Types of Dignity – a Proposed Systematisation]. The Constitution of the Republic of Poland speaks of (1) the dignity of the Nation, (2) the dignity of office or function, and (3) public dignity. The expression “dignity” when designating something belonging to something can also designate (4) the dignity of social status based on belonging to a social group, (5) the dignity of a profession, and – specifically to the Polish language – (6) dignity meaning a surname. The author argues that it is unacceptable to ascribe different concepts of dignity to the expression “dignity” appearing in a specific legal provision. STRESZCZENIE Opracowanie zmierza do identyfikacji różnych znaczeń wyrażenia (nazwy) „godność”, ze szczególnym uwzględnieniem znaczeń tego wyrażenia występującego w tekście Konstytucji RP. Znaczeniem nazwy „godność” jest pojęcie godności; z kolei pojęcie godności ujmuje samą godność danego typu. Wskazanych zostaje dwanaście różnych znaczeń wyrażenia „godność” – dwanaście różnych pojęć godności, zatem i dwanaście jej typów. Połowa z nich to znaczenia (pojęcia), które ujmują godność jako coś przynależnego człowiekowi jako podmiotowi i tym znaczeniom (i odpowiadającym im typom godności) poświęcone jest niniejsze opracowanie. W tej grupie znaczeń odróżnione zostają trzy pojęcia godności, które ujmują godność jako coś konstytutywnego dla bycia osobą – (1) przyrodzoną i niezbywalną godność osobową, (2) godność opartą na obserwowalnych i zmiennych cechach specyficznych dla istoty rozumnej i (3) godność opartą na historycznie ukształtowanym statusie społecznym przypisanym wszystkim ludziom. Jedynie pierwsze z tych pojęć jest adekwatne do interpretacji preambuły i art. 30 Konstytucji RP. W drugiej grupie znaczeń ujmujących godność jako coś przysługującego człowiekowi są pojęcia ujmujące godność jako cechę osoby – (4) godność osobistą (cześć i dobre imię), (5) godność osobowościową (poziom moralny) oraz (6) godność jako dyspozycja do stosownego sposobu bycia. Druga połowa znaczeń ujmuje godność jako coś przynależnego czemuś lub jako coś o charakterze konwencjonalnym, instytucjonalnym. Te znaczenia będą omawiane w kolejnym opracowaniu Godność jako cecha podmiotów zbiorowych lub cecha ugruntowana instytucjonalnie. Typy godności – Propozycja systematyzacji – Część 2. Konstytucja RP mówi o (1) godności Narodu, (2) godności urzędu lub funkcji, oraz o (3) godności publicznej (godnościach publicznych. Wyrażenie „godność” jako desygnujące coś przynależnego czemuś może także desygnować (4) godność statusu społecznego opartego na przynależności do jakiejś grupy społecznej, (5) godność zawodu oraz – co specyficzne dla języka polskiego – (6) godność jako nazwisko. Autor argumentuje, że niedopuszczalne jest przypisywanie wyrażeniu „dignity” występującym w danym przepisie prawnym, różnych pojęć godności. (shrink)

Głównym celem tego artykułu jest wyjaśnienie, na czym polega specyfika instytucji wymogu uzyskania terytorialnego rozłożenia głosów w wyborach prezydenckich, który funkcjonuje w trzech wieloetnicznych państwach (Nigerii od 1979 r., Kenii od 1992 r. i Indonezji od 2001 r.) oraz określenie panujących w tych państwach warunków politycznych, które przyczyniły się do jej wprowadzenia i trwania. W końcowej części artykułu, dzięki porównaniu trzech kazusów, zostały wskazane szczegółowe różnice występujące obecnie między nimi. W artykule zostały również zaprezentowane wnioski dotyczące dotychczasowych doświadczeń związanych z (...) funkcjonowaniem przedmiotowej instytucji. Pozwolą one wstępnie ocenić, czy uprawnione jest stwierdzenie, że jej zastosowanie wpływa na obniżenie konfliktowych zachowań w relacjach między grupami etnicznymi i na budowanie międzyetnicznego porozumienia. (shrink)

Nakładem wydawnictwa Uniwersytetu w Walencji ukazała się w 2008 roku książka brytyjskiego profesora Iana Ground’a, zatytułowana ¿Arte o chorrada? (tytuł oryginału: ang. Art or bunk?). Ian Ground jest wykładowcą Uniwersytetów w Edynburgu oraz Newcastle, przedmiotem jego zainteresowań filozoficznych jest estetyka oraz zagadnienia sztuki współczesnej. Długoletnie doświadczenie w pracy ze studentami stało się dla niego inspiracją do podjęcia próby przybliżenia odbiorcy idei sztuki współczesnej. Celem autora nie jest jednak podanie bezpośredniej odpowiedzi na pytanie: jak poradzić sobie w świecie sztuki współczesnej, ale (...) dostarczenie określonych narzędzi, pomocnych w zetknięciu z tego rodzaju sztuką. W zamyśle autora, narzędzia te pozwolą odbiorcy dokonać fundamentalnego osądu: czy ma do czynienia z dziełem sztuki, czy też ze zwykłym „śmieciem” i pospolitą „bzdurą” (ang. bunk, hiszp. chorrada). ¿Arte o chorrada? to próba stworzenia elementarnego podręcznika, prezentującego metodę analizy dzieła, które stało się dla nas wyzwaniem oraz zawierającego propozycję pewnych rozwiązań, nie zawsze będących gwarancją osiągnięcia sukcesu. Podobnie jak wiele innych prac związanych z tematem sztuki XX wieku, książka Iana Ground’a nie jest niezawodnym remedium na wszelkie bolączki odbiorcy sztuki współczesnej. Możemy ją raczej potraktować jako solidne zestawienie tez, na których autor opiera swoją propozycję rozumienia dzieł sztuki i w konsekwencji, konstruktywne podejście do omawianego problemu. (shrink)

W niniejszym opracowaniu zmierzać będę do uzasadnienia tezy, że przyj­ mowane procedury prawotwórcze i interpretacyjne nie tylko, co oczywiste, są legitymizowane wartościami typu formalnego, i co więcej, nie tylko war­ tościami typu materialnego, których realizacji służyć ma system prawny, ale także fundamentalnymi rozstrzygnięciami metaaksjologicznymi, dotyczącymi tego, jak istnieją i jak mogą być poznawane wartości. Zmierzając do realizacji tego celu uwyraźnię problematykę metaaksjologiczną w kontekście zagadnie­nia legitymizacji, formułując zasadnicze dylematy, które sprowadzają się do wyboru między koncepcją czystych wartości a koncepcją wartości (...) jako dóbr oraz między uznaniem obiektywnego ugruntowania wartości skorelowanym z uznaniem kognitywizmu metaetycznego a odrzuceniem obiektywnego ugruntowania i kognitywizmu. Zarysuję także zasadnicze możliwości ar­gumentacji w sprawie identyfikacji rozstrzygnięć w tym zakresie przyjętych w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku. Zaznaczyć trzeba, że nie jest celem tego opracowania identyfikowanie konkretnych rozstrzygnięć aksjologicznych i metaaksjologicznych legitymizujących prawo, a jedynie wskazanie istotnych problemów i dylematów w kwestii legitymizacyjnych funkcji rozstrzygnięć metaaksjologicznych. (shrink)

Integracja wiekowa - termin stosowany w gerontologii społecznej w przynajmniej dwóch znaczeniach. W ujȩciu w¸a}skim - przyjȩtym głównie w literaturze anglojȩzycznej - integracja wiekowa odnosi siȩ do takiej struktury ról społecznych w różnorodnych instytucjach, która umożliwia istnienie różnic, ale nie s¸a} one zależne ściśle od struktury wieku, tj. tego czy ktoś jest osob¸a} młod¸a}, w wieku środkowym, czy też w wieku starszym. Chodzi tutaj w szczególności o instytucje edukacyjne, ekonomiczne, polityczne, religijne i czasu wolnego w których osoby z odmiennych grup (...) wieku i generacji odgrywaj¸a rozmaite role i zajmuj¸a różne pozycje. Integracja wiekowa opiera siȩ na założeniu, że dostȩp do instytucji, możliwości wyjścia z niej i dostȩp do produktów ; zrealizowanych w rzeczywistości usług i wypłaconych świadczeń oraz rezultatów ; efektów zrealizowanych usług i świadczeń np. zmniejszenie ubóstwa, poprawa stanu zdrowia, działalności tych instytucji jest równy dla wszystkich bez wzglȩdu na wiek. ** Age integration - a term used in social gerontology in at least two senses. In a narrow perspective - adopted mainly in English-language literature - age integration refers to such a structure of social roles in various institutions that allows for differences, but they do not depend strictly on the age structure, i.e. whether someone is a middle-aged adult or in an older age. This is particularly about educational, economic, political, religious and leisure institutions in which people from different age groups and generations play different roles and occupy different positions. Age integration is based on the assumption that access to the institution, the possibility of exiting it and access to products ; services implemented in reality and benefits and outcomes paid out; the effects of implemented services and services, eg reduction of poverty, improvement of health, activities of these institutions is equal for all regardless of age. (shrink)

W artykule wykażę, że szeroko rozpowszechnione poglądy na temat norm, które obowiązują żółnierzy na wojnie, pozostają w sprzeczności z moralnością ogólną. Etyka wojny dopuszcza działania, które w zwyczajnych sytuacjach nie tylko są uznawane za moralnie niedopuszczalne, ale wydają się czynami godnymi najwyższego moralnego potępienia. Zwracam uwagę na dwie wybrane rozbieżności między etyką ogólną a etyką wojny, tj. na problem związany z istnieniem asymetrii pomiędzy atakującymi i atakowanymi oraz na kwestię tego, kto jest właściwym celem moralnie usprawiedliwionego aktu przemocy. Odrzucając stanowiska (...) skrajne (realizm w stosunkach międzynarodowych i różne odmiany pacyfizmu), uznaję, że możliwe są dwa rozwiązania problemu tych rozbieśności: albo godzimy się na status quo, czyli mocną niezgodność etyki wojny z etyki ogólną, albo uznajemy, że należy znacząco przeformułować tradycyjną etykę wojny, a być może także obowiązujące normy prawa międzynarodowego. (shrink)

Konserwatywni przeciwnicy prowadzenia badań naukowych na ludzkich embrionach argumentują, że od momentu poczęcia mają one status moralny równy statusowi ludzi dorosłych: zarodki mają takie samo prawo do życia jak dorośli. W artykule przedstawiam oryginalną argumentację za tym stanowiskiem, której źródła można znaleźć w XVII-wiecznej teologii moralnej i współczesnej teorii decyzji. Argumentacja ta nie odwołuje się do statusu ontologicznego embrionów, ale do pewnego typu rozumowania praktycznego na temat tego, co należy robić w rozmaitych sytuacjach niepewności. Na pierwszy rzut oka wydaje się (...) ona wzmacniać stanowisko konserwatywne, ponieważ nie zależy od kontrowersyjnych metafizycznych założeń na temat statusu zarodków czy kwestii ich potencjalności. W artykule pokażę jednak, że argumentacja ta obarczona jest poważnymi wadami, które sprawiają, że nie da się jej zastosować do uzasadnienia sprzeciwu wobec moralnej czy prawnej dopuszczalności np. badań na zarodkowych komórkach macierzystych. (shrink)

Pod pojęciem technik interpretacji scenicznej rozumie się działania, które łącząc recepcję tekstu literackiego z pedagogiką dramy, przyczyniają się do intensywnej analizy i interpretacji tekstów. Twórcą i głównym przedstawicielem tego nurtu dydaktyki literatury jest w Niemczech profesor nauk o estetyce i komunikacji Ingo Scheller. Swoją koncepcję pracy z tekstami literackimi Scheller zbudował na gruncie estetyki recepcji - teorii, która nadawała szczególną rolę czytelnikowi w konstytuowaniu znaczenia dzieła literackiego. Ogromny wpływ na powstanie interpretacji scenicznej wywarły także rozwijające się w latach osiemdziesiątych koncepcje (...) dydaktyczne, bazujące na kreatywnym pisaniu i kładące nacisk na powiązanie interpretacji tekstu z produktywnym działaniem czytelnika. Opracowana przez Schellera metoda interpretacji scenicznej nabrała ostatecznego kształtu pod wpływem różnorodnych teorii i koncepcji teatru, reprezentowanych m. in. przez Stanisławskiego, Grotowskiego, Boala, Strasberga i Brechta. W wyniku wieloletnich doświadczeń powstała metoda, która podkreśla znaczenie emocji i imaginacji w procesach uczenia się, pozwala rozwijać umiejętność empatii oraz respektuje indywidualne doświadczenia czytelnika. Niniejszy artykuł poświęcony jest możliwościom zastosowania technik interpretacji scenicznej w nauczaniu języków obcych. Sposoby wykorzystania poszczególnych technik na lekcjach języka niemieckiego zilustrowano na przykładzie dziewiątego rozdziału z podręcznika Tangram 2B. (shrink)

W niniejszym opracowaniu zamierzam zwrócić uwagę na powiązanie roszczenia uniwersalności z potrzebą dostosowywania formułowanych standardów do odmiennych i zmiennych warunków życia, a następnie zidentyfikować rozstrzygnięcia filozoficzne skorelowane z uznaniem takiego powiązania. Akcent zamierzam przy tym położyć na problematykę metaaksjologiczną, dotyczącą nie tyle tego, jakie wartości zostały uznane, ale tego, jak uznane wartości są ugruntowane, co nie jest bez znaczenia dla określenia sposobów ich poznawania i ustalania. Rozstrzygnięcia te, jako zawarte m. in. w artykule 1, okazują się jednocześnie należeć do przyjętych (...) w Deklaracji fundamentalnych rozstrzygnięć filozoficznych w ogóle. (shrink)

Recognizing inherent and inalienable nature of dignity and universality of certain values, the Constitution of the Republic of Poland, introduces to the foundations of Polish legal system some elements of natural law which may be used for application of the Basic Law. Constitutional recognition of these elements only makes sense on the assumption of their cognizability. Therefore, as an important element of constitutional concept of natural law is taken the recognition of the argument of cognitivism according to which moral assessments (...) may have the nature of judgments and truth qualification (they may be true or false). In the course of application of the constitution, norms of natural-law character and natural-law justification. Since dignity and the essence of freedoms and rights based on dignity are the only inviolable values recognized by the constitution, the arguments of natural law lead to a far-going reinterpretation of constitutional norms. The norm of natural law protecting inviolable values will have precedence in the event of collision with norms protecting other values, also with constitutional norms. Even if such a norm is formulated on the basis of the provisions of the constitution, in fact natural law is given higher rank than elements based only on enacted law. Despite that, reliability of a legally established order does not seem to be radically endangered. -/- Konstytucja RP uznając przyrodzoność i niezbywalność godności oraz uniwersalność niektórych wartości, wprowadza do podstaw całego polskiego systemu prawnego elementy prawnonaturalne, które mogą być wykorzystane w stosowaniu konstytucji. Konstytucyjne uznanie takich elementów ma sens przy założeniu ich poznawalności, stąd istotnym elementem konstytucyjnej koncepcji prawa naturalnego jest uznanie tezy kognitywizmu głoszącej, że oceny moralne mogą mieć charakter sądów i kwalifikację prawdziwościową – mogą być prawdziwe lub fałszywe. W procesie stosowania konstytucji mogą być formułowane normy o charakterze prawnonaturalnym oraz uzasadnienia prawnonaturalne. Ponieważ jedynymi wartościami uznanymi w konstytucji za nienaruszalne jest godność oraz istota wolności i praw, których godność jest źródłem, argumentacja prawnonaturalna może prowadzić do daleko idącej reinterpretacji norm konstytucyjnych. Norma prawnonaturalna chroniąca warunki konieczne poszanowania godności lub istoty wolności i praw będzie miała pierwszeństwo w razie kolizji z normami chroniącymi inne wartości, także z normami konstytucyjnymi. Choć norma taka będzie formułowana na podstawie przepisów konstytucji, to jednak faktycznie prawo naturalne uzyskuje wyższą rangę od elementów opartych jedynie na stanowieniu. Mimo tego bezpieczeństwo prawne nie wydaje się być radykalnie zagrożone. O prawnonaturalnym charakterze normy i uzasadnienia decyduje oparcie w ocenach moralnych, które pretendują do bycia sądami, do bycia prawdziwymi lub fałszywymi. Z punktu widzenia stosowania konstytucji i wymogu intersubiektywnej komunikowalności i kontrolowalności dookreślania treści prawnonaturalnych, dla nadania ocenom charakteru sądów istotny jest kształt procedur i argumentacji prowadzących do tego dookreślenia. Powinny to być procedury i argumentacja typowe dla dyskursu mającego na celu sformułowanie prawdziwych sądów. Maksymalizowana powinna być dyskursywność takich procedur, a podstawą rozstrzygnięcia powinien być, jeśli to tylko możliwe, konsens. Nie mogą być uważane za rozstrzygające argumenty odwołujące się do woli indywidualnej lub zbiorowej, reakcji emocjonalnych, stopnia rozpowszechnienia danej oceny czy do tradycji kulturowej. (shrink)

This paper concerns an important and exciting book by Marek Dobrzeniecki Ukrytość i Wcielenie. Teistyczna odpowiedź na argument Johna L. Schellenberga za nieistnieniem Boga [Hiddenness and the Incarnation: A Theistic Response to John L. Schellenberg’s Argument for Divine Nonexistence]. After a brief discussion of the content of the book’s chapters, critical remarks are presented. They concern the adopted method and approach to Schellenberg’s philosophy in general and the argument from hiddenness in particular. The conceptual framework serving as a typologization of (...) the propositional dimension of the phenomenon of theistic belief/faith is dubious and requires in-depth research. It is worth considering the possibility of asymmetry of the attitudes of belief/faith and unbelief, which requires consideration in the reasoning whose legitimacy would assume the transfer of features from one to the other and the negation functor. Regarding the voluntarism of belief in God, the paper suggests that extreme, purely intellectual, and purely volitional positions should be considered, as well as moderate and mixed ones. It is argued extensively that Dobrzeniecki’s criticism against the arguments of Rea and Mourad is not conclusive. Just the possibility of voluntariness of disbelief undermines the validity of Schellenberg’s argument and should therefore be ruled out as much as possible. The paper suggests supplementing Dobrzeniecki’s approach with a ‘trans-paradigmatic’ approach consisting of external criticism, which, in the light of Schellenberg’s arguments being probably incompatible with the described phenomenon of religious belief in God, leads to a modification of the theoretical apparatus of Schellenberg’s paradigm. Such a modification deprives the latter’s argument of justification. --- Niniejszy artykuł dotyczy ważnej i interesującej książki Marka Dobrzenieckiego Ukrytość i Wcielenie. Teistyczna odpowiedź na argument Johna L. Schellenberga za nieistnieniem Boga. Po krótkim omówieniu zawartości poszczególnych rozdziałów książki prezentuję swoje uwagi krytyczne. Dotyczą one przyjętej metody i podejścia do filozofii Schellenberga w ogólności, a argumentu z ukrytości w szczególności. Wątpliwa i wymagająca pogłębionego badania jest siatka pojęciowa pełniąca funkcję typologizacji propozycjonalnego wymiaru fenomenu wiary teistycznej. Warta rozważania jest możliwość niesymetryczności postaw wiary i niewiary, co wymaga uwzględnienia w rozumowaniach, których zasadność zakładałaby przenoszenie cech z jednej na drugą oraz funktora negacji. W sprawie woluntaryzmu wiary w Boga sugeruję, że należy rozpatrywać nie tylko stanowiska skrajne, czysto intelektualistyczne i czysto wolicjonalne, ale także u miarkowane i mieszane. Argumentuję szeroko, że krytyka Dobrzenieckiego skierowana przeciwko argumentom Rea i Mourada nie jest konkluzywna. Argumentuję, że samo możliwość woluntarności niewiary podważa zasadność argumentu Schellenberga i dlatego powinna ona być wykluczona w sposób maksymalnie możliwie uzasadniony. Sugeruję uzupełnienie podejścia Dobrzenieckiego o podejście ‘transparadygmatyczne’ polegające na rodzaju krytyki zewnętrznej, która w świetle nieprzystawania argumentacji Schellenberga do opisywanego fenomenu prowadzi do modyfikacji aparatu teoretycznego paradygmatu Schellenberga. Taka modyfikacja odbiera argumentowi tego ostatniego moc uzasadniającą. (shrink)

Podstawowym celem artykułu jest przybliżenie dyskursu wokół możliwości regulacji gospodarki współdzielenia (ang. sharing economy) oraz omówienie potencjalnych instrumentów polityki publicznej, które mogą służyć do ograniczenia negatywnych skutków rozwoju tego systemu gospodarczego. Artykuł w pierwszej kolejności przybliża rozumienie koncepcji regulacji i régulation oraz omawia związki gospodarki współdzielenia z koncepcją współzarządzania cyfrowego. Następnie po przybliżeniu wybranych pozytywnych i negatywnych efektów gospodarki współdzielenia wskazane zostają wybrane instrumenty regulacyjne. W podsumowaniu wskazano na możliwe kierunki dalszych badań.

W tekście rozważane są zagadnienie realności i związana z nim tematyka epistemologiczna w trzecim okresie filozofii Fryderyka Nietzschego. Analizując ten obszar filozofii Nietzschego, autor zwraca szczególną uwagę na problem życia. Opisuje go za pomocą metafory pnącej się wzwyż spirali. Metafora ta rozwijana jest przez autora w kontekście koncepcji „ekstatycznego tańca kratofanicznego” Zbigniewa Kaźmierczaka. Autor rozpoczyna rozważania od interpretacji stanowiska Nietzschego na temat trzech władz poznawczych: świadomości, rozumu i języka metafizycznego. Następnie stara się opisać wpływ, jaki — zdaniem filozofa — wywierają (...) one na powstanie koncepcji realności. Z tego powodu przechodzi do analizy struktury woli. W ostatniej części tekstu autor dokonuje analizy koncepcji realności, zestawiając wyniki badań z metaforą spirali. (shrink)

Współczesny świat, zdominowany przez elektroniczne środki przekazu, to już zupełnie inne pojmowanie komunikacji językowej, zarówno tej w formie pisanej, jak i mówionej. Dominują w nim skrótowe i kompaktowe wypowiedzi; język z jednej strony traci na znaczeniu, z drugiej zaś - chłonie nowinki z innych systemów językowych, z którymi wchodzi w interakcje na różnych płaszczyznach. Niewątpliwe ogromną rolę odgrywają w tym procesie różnice kulturowe i związane z tym nie tylko kwestie mentalności, stereotypy, lecz także odmienne pojmowanie zjawisk dnia codziennego, w tym (...) również sposób definiowania poczucia humoru. Ciekawą rzeczą jest więc próba wskazania na podobieństwa oraz różnice między tzw. „typowo niemieckim” poczuciem humoru a niemieckim programem komediowym Was guckst du?, produkowanym i prowadzonym przez obcokrajowca. Kaya Yanar, autor i gospodarz tego programu, jest niewątpliwie najlepszym przykładem na to, że wymienione wcześniej „typowo niemieckie” poczucie humoru odbiega w znacznym stopniu od rodzaju żartu, proponowanego właśnie przez Yanara. Was guckst du? daje możliwość zanalizowania języka audycji komediowej, odwołującej się głównie do kultury świata arabskiego i wszelkich zjawisk z nią związanych, kwestii opanowania i posługiwania się językiem niemieckim właśnie przez obcokrajowców z tego kręgu kulturowego. W przełożeniu na leksykę i jej użycie w praktyce oznacza to wykorzystanie w programie zjawiska wieloznaczności, wynikających z braku znajomości języka, jako źródła sytuacji komediowych, które w połączeniu z niezwykle barwną osobą prowadzącego, odpowiednim obrazem, charakterem postaci oraz motywami muzycznymi, jest punktem wyjścia do całościowej analizy tegoż programu. (shrink)

Przedmiotem artykułu jest rozważenie znaczenia zmian, jakie dla form działania podmiotowego (duchowości) mają zmiany technologicznie. Przyjmując, że pewne punkty zaczepienia takiej refleksji dostępne są w popkulturowych formach oswajania postępu, jako osiowe wybieram pojęcie „dżihadu buteriańskiego” z powieści Diuna Franka Herberta, scalające kilka istotnych aspektów tak rozwoju technicznego, jak i refleksji nad nim. W części pierwszej, koncentrując się na drugim składniku tego wyrażenia, omawiam pogląd Samuela Butlera oraz wskazuję na znaczenie wystąpienie luddystów w początkach XIX w. W części drugiej rozwijam ten (...) wątek, omawiając krytykę społeczeństwa technologicznego formułowaną przez współczesnych anarchoprymitywistów. W części trzeciej zwracam uwagę na pierwszy element wyrażenia Herberta by wskazać na podmiotowe aspekty zmian technologicznych. W konsekwencji wskazuję kierunki analizy, dzięki którym etyka cnót może wypracować adekwatną odpowiedź na zagrożenia płynące ze strony technologii przy akceptacji korzyści zeń płynących. (shrink)

Mówiąc o historii frazeologii języka niemieckiego, należy wyróżnić dwie zasadnicze fazy. Pierwsza z nich to odległy okres sięgający jeszcze XVII w., kiedy to w centrum zainteresowania badaczy stały paremia. Na tym etapie określanie zainteresowania frazeologizmami terminem dyscyplina byłoby nieco na wyrost. Autorzy tego okresu ograniczali się bowiem do inwentaryzacji funkcjonujących w języku przysłów. W tym miejscu należy wspomnieć takie nazwiska, jak Peters czy Schottel, których prace ze względu na jakość zasługują na szczególne uznanie. Do wieku XIX nie doszło do przełomu (...) w badaniach nad frazeologizmami. Jedynym godnym uwagi jest fakt, że pojawia się termin idiomatyczność, jedna z głównych cech związków frazeologicznych, wprowadzony przez Paula. Zaowocowało to pracami, których autorzy starali się w oparciu o to kryterium dokonywać podziału zespołów wyrazowych Jednak ich zainteresowanie dalekie było jeszcze od szczegółowej analizy, a skupiało się wyłącznie na inwentaryzacji. Dopiero wiek XX za sprawą pracy Traité de stilistique franęaise Bally’ego przyniósł przełom w badaniach frazeologizmów i stworzył fundamenty, na których powstała nowa dziedzina językoznawstwa. Choć początkowo praca nie spotkała się z większym zainteresowaniem, to w latach trzydziestych i czterdziestych minionego wieku znalazła uznanie radzieckich badaczy. To dzięki takim językoznawcom, jak Vinogradov czy Černyševa nastąpił istny renesans badań związków frazeologicznych, który ostatecznie doprowadził tam do wykrystalizowania się w latach czterdziestych XX w. frazeologii jako uznanej dyscypliny językoznawstwa. Osiągnięcia radzieckiej frazeologii przeniosła na grunt niemieckiej lingwistyki Ruth Klappenbach pod koniec lat sześćdziesiątych XX w. W roku 1970 Irina Černyševa opublikowała szczegółową pracę, poświęconą niemieckiej frazeologii. Powstałe później publikacje takich autorów, jak Koller, Pilz, Burger czy Fleischer, stały się żelaznym kanonem frazeologii języka niemieckiego i na stałe ugruntowały pozycję nowej dyscypliny. Kolejne publikacje autorów z całego świata, mające często charakter interdyscyplinarny, ukazują wciąż nowe kierunki badań frazeologizmów. Tym samym stanowią one nieoceniony wkład w dalszy rozwój niemieckiej frazeologii. (shrink)

Książka dotyczy trzech powiązanych z sobą zagadnień: internalizmu racji działania, internalizmu motywacyjnego i tzw. hume’owskiej teorii motywacji. Próbuje odpowiedzieć m.in. na następujące pytania: Czy wolno nam stwierdzić, że ktoś powinien coś zrobić, nawet gdy nie może być motywowany do tego działania? Czy można szczerze akceptować jakiś osąd moralny i nie być motywowanym do postępowania zgodnie z jego zaleceniami? Czy normy moralne służą tak naprawdę realizacji egoistycznych pragnień, czy może są fikcją wpajaną przez instytucje społeczne? Autor pokazuje, jak wiele współcześnie dyskutowanych (...) problemów metaetycznych można rozwiązać, sięgając do filozofii Davida Hume’a. Choć koncentruje się na najnowszych dyskusjach z dziedziny metaetyki, to zagadnienia omawiane w książce stanowią kontynuację klasycznych debat filozoficznych na temat takich pojęć jak wartość, dobro, obowiązek, racjonalność, relatywizm czy słabość woli. (shrink)

Referat wskazuje na trudną do ukazania w pełni relację między wykonawcą muzyki wokalnej a jego ciałem. Autorka sugeruje, że różnice w traktowaniu (nazywaniu, określaniu i ukazywaniu) roli ciała w tej relacji wynikają z kulturowych nawyków. Z łatwości bądź trudności w odwoływaniu się do ciała jako ważnego elementu ekspresji, produkcji i ugruntowania twórczości artystycznej w tym twórczości muzycznej. Odwołując się do trzech tradycji wokalnych, do wokalizy, improwizacji i zabawy muzycznej, w których ciało traktowane było zawsze jako element tworzenia muzyki, czy to (...) poprzez instrumentalne potraktowanie ciała (np. jako elementu rezonującego) czy poprzez oparcie się na cielesnym ugruntowaniu dźwięku w postawie, w wykorzystaniu rąk i tradycyjnych rezonatorów piersiowego i głowowego w tradycji śpiewu operowego, autorka porównuje różny sposób odkrywania i zakrywania roli i znaczenia ciała. Analiza przykładów pochodzących z różnych tradycji i stylów muzycznych wskazuje na niezwykle silne cielesne osadzenie śpiewu. Różnica polega tutaj na uwidocznieniu tego osadzenia. Zależności pomiędzy wykonywaniem muzyki wokalnej a przygotowaniem i odpowiednim wykorzystaniem ciała są bardziej widoczne np. w tradycji afrykańskiej czy kanadyjskich Inuit, a zdecydowanie zakrywane (tj. np. czynione sprawą „techniki” i przygotowania wykonawcy) w europejskiej tradycji artystycznej śpiewu operowego. (shrink)

Istnieje spór w obrębie filozofii sięgający już starożytności i polemiki Platona z Sofistami, dotyczący ugruntowania metafizyki jako dziedziny autonomicznej, która byłaby zdolna do badania swoistych elementów rzeczywistości, przysługujących tylko i wyłącznie metafizyce. We wstępnych rozważaniach przedstawiamy sposób, w jaki ten spór można rozumieć oraz jak można go rozwiązać. Tezą metafilozoficzną naszych analiz będzie stwierdzenie, że w celu ugruntowania metafizyki musimy wskazać na swoiste doświadczenie, które mogłoby zapewnić bezpośredni dostęp poznawczy do abstrakcyjnego przedmiotu metafizyki. W niniejszych badaniach, rolę tego doświadczenia będzie (...) pełnić intuicja, którą utożsamiamy z poznaniem apriorycznym – ujmowanym jednak nie jako poznanie pojęciowe bądź dedukcyjne – lecz jako poznanie naoczne, które (używając języka fenomenologii) źródłowo (materialnie) prezentuje nam swoistą sferę przedmiotową. By lepiej zrozumieć zjawisko intuitywnego poznania do którego bardzo często filozofowie implicite się odnosili (rzadziej zaś wprost) zrekonstruujemy stanowisko E. Chudnoffa. W trakcie rekonstrukcji skupimy się na najistotniejszych cechach poznania intuitywnego, które będą kluczem zarówno do zrozumienia wielości tradycyjnych już odniesień i niejawnych odwoływań do intuicji, jak i sposobem poprzez który możliwe stanie się ustalenie warunków możliwości ugruntowania metafizyki jako dziedziny autonomicznego badania rzeczywistości. (shrink)

Przedmowa Problematyka związana z zależnościami przyczynowymi, ich modelowaniem i odkrywa¬niem, po długiej nieobecności w filozofii i metodologii nauk, budzi współcześnie duże zainteresowanie. Wiąże się to przede wszystkim z dynamicznym rozwojem, zwłaszcza od lat 1990., technik obli¬czeniowych. Wypracowane w tym czasie sieci bayesowskie uznaje się za matematyczny język przyczynowości. Pozwalają one na daleko idącą auto¬matyzację wnioskowań, co jest także zachętą do podjęcia prób algorytmiza¬cji odkrywania przyczyn. Na potrzeby badań naukowych, które pozwalają na przeprowadzenie eksperymentu z randomizacją, standardowe metody ustalania zależności przyczynowych (...) opracowano na początku XX wieku. Zupełnie inaczej sprawa przedstawia się w przypadku badań nieeksperymentalnych, gdzie podobne rozwiązania pozostają kwestią przyszłości. Zadaniem tej książki jest podanie warunków, które powinny być spełnione przez te rozwiązania, oraz sformułowanie proceduralnego kryterium zależności przy¬czynowych jako szczegółowej realizacji tych warunków. Pociąga ono waż¬kie konsekwencje dla filozofii i metodologii nauk, które ujawnia – podany w Części II – zarys me-todolo¬gii proceduralnej. W literaturze przedmiotu brakuje w miarę wszechstronnego i systema¬tycznego omówie¬nia najnowszych filozoficznych i metodologicznych dys¬kusji na temat przy¬czynowości, co niech będzie wytłumaczeniem, dlaczego w niektórych punktach obecnej książki szczegółowo referuję trudno dos¬tępne teksty źró¬dłowe. Przymiotnik „proceduralny” używam tu w znaczeniu węższym niż Huw Price (w którego pracach właściwszy byłby termin „kryterialny”) dla podkre¬ślenia – zgodnie z łacińskim źródłosłowem procedo – że dla ustalenia przy¬czyny niezbędne jest podjęcie przez uczonych określonych interakcji z ba¬daną rzeczywistością. Zalążki zamysłu prezentowanego w tej książce przedstawiłem podczas warsztatów filozoficznych „Philosophy and Probability” w roku 2002, zor¬ganizowanych przez Instytut Filozofii Uniwersytetu w Konstancji. Wdzięczny jestem uczestnikom tych warsztatów za uwagi, a przede wszyst¬kim następującym osobom: Luc Bovens, Brandon Fitelson, Alan Hájek, Stephan Hartmann oraz Jon Williamson. Podczas międzynarodowej konferencji „Analytical Pragmatism”, zorgani¬zowanej w Lublinie w roku 2003 przez Wydział Filo¬zofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, odniosłem swoją koncepcję do prac Nancy Cartwright. Szczególnie inspirujący okazał się komentarz Huw Price’a do mojego referatu i przeprowadzona z nim dysku¬sja. Ujęcie koncepcji metodologii proceduralnej na szerszym tle współ-czes¬nego nurtu empirystycznego w filozofii nauki przedstawiłem w roku 2004 podczas konferencji „5th Quadrennial Fellows Conference”, zorgani¬zowanej przez Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu. Szczególnie pomocne w dalszych moich pra¬cach były uwagi Jamesa Bogena, Janet Kourany, Jamesa Lennoxa, Johna Nortona, Thomasa Bonka, Jana Woleńskiego i Johna Worralla, za które wyra¬żam swoją wdzięczność. Korpus książki powstał podczas mojego stażu w Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu, który odbyłem jako stypendysta Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej w roku akademickim 2004-2005. Uczestniczyłem w tym czasie w życiu naukowym Centrum i w pracach badawczych zespołu z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Carnegie-Mellon w Pittsburghu kierowanego przez Clarka Glymoura. Na jego ręce składam podziękowanie za wiele po¬mocnych uwag do moich wy¬stąpień oraz tekstów i za dyskusje przede wszystkim z nim samym i z jego najbliższymi współpracownikami: Peterem Spirtesem oraz Richardem Scheinesem, a także pozostałymi członkami tego zes¬połu, doktorantami i uczestnikami seminarium badawczego „Causality in the Social Sciences”. Za wieloletnie wsparcie, wielopłaszczyznowe inspiracje towarzyszące pi¬saniu tej książki, a także liczne pomocne uwagi do jej wcześniejszych wersji dziękuję przede wszystkim Księdzu Profesorowi Andrzejowi Bronkowi oraz Księdzu Profesorowi Józefowi Herbutowi, współprowadzącemu seminarium doktorskie w Katedrze Metodologii Nauk Katolickiego Uniwersytetu Lubel¬skiego im. Jana Pawła II, jak również pozostałym uczestnikom tego semina¬rium. Dziękuję mojej Żonie, dr Annie Kawalec za wiele wysiłku włożonego w ulepszenie redakcji – językowej i merytorycznej – obecnej książki. Książkę tę można czytać na kilka sposobów. Czytelnikom zainteresowa¬nym przede wszystkim prowadzeniem badań empirycznych polecałbym rozpoczęcie od Rozdziału 2. i kontynuację pozostałych rozdziałów Części I, a następnie Dodatków. Czytelnikom zainteresowanym problemami filozo¬fii i metodologii nauk polecałbym rozpoczęcie lektury książki od Części II i uzupełniającą lekturę Rozdziału 2., a następnie Wprowadzenia i Zakończenia. Czytelnikom mniej zainteresowanym zagadnieniami teoretycznymi pole¬całbym zapoznanie się z fascynującymi dziejami odkrycia przyczyn cholery przez Johna Snowa, które rekonstruuję w Rozdziale 1. W dalszej części nato¬miast polecałbym przejście do Wprowadzenia i Zakończenia, które w mniej specjalistyczny sposób przybliżają proponowane tu rozstrzygnięcia. Tekst książki nie był dotąd publikowany. Wyjątkiem są pewne fragmenty Rozdziału 8. oraz 9., które w zmienionej postaci ukazały się w Rocznikach Filozoficznych (Kawalec 2004). -/- Lublin, luty 2006 r. (shrink)

Artykuł przedstawia polskie regulacje prawne z lat 1998-2007 będące podstawą lustracji. Analizuje szereg aktów prawnych prezentując zakładane cele lustracji, jej zakres, procedury i przewidywane sankcje karne. Celem autora jest identyfikacja aksjologicznych podstaw regulacji prawnych dotyczących lustracji. W trakcie analiz wskazuje on m. in. na brak proporcji między sankcjami karnymi a winą jednostek, zwłaszcza w niektórych przypadkach penalizacji oświadczeń lustracyjnych niezgodnych z prawdą lub penalizacji niezłożenia oświadczeń. Autor argumentuje także, że analizowane rozwiązania zakładały – wbrew deklarowanym celom – przeniesienie odpowiedzialności za (...) zło systemu politycznego z jego aktywnych twórców na jednostki wbrew woli poddane działaniu tego systemu. Ponadto argumentuje, że lustracja oparta na przeprowadzanym przez państwo „teście moralności” radykalnie ingeruje w wewnętrzną sferę moralności jednostki i stąd zakłada elementy typowe dla aksjologii systemów totalitarnych; państwo nakazuje dokonać działania, które bezpośrednio i wprost zmierza do realizacji ściśle wewnętrznej wartości moralnej opartej na zgodności oświadczenia z przekonaniami, i jednocześnie państwo ustanawia siebie nie tylko obserwatorem i sędzią realizacji tej wartości, ale także autorem wzorca przekonań, z którymi oświadczenie ma być zgodne. (shrink)

Artykuł przedstawia koncepcję tzw. srebrnej gospodarki jako systemu gospodarczego związanego ze starzeniem się populacji, którego rozwój ma cechy idei polityki publicznej. Opracowanie w pierwszej kolejności przybliża dyskurs i etapy procesu konstruowania tego systemu przez międzynarodowych i krajowych aktorów polityki publicznej wobec starzenia się ludności. Następnie przeprowadzono krytyczną analizę wymiarów i obszarów wdrażania i rozwoju koncepcji srebrnej gospodarki oraz przegląd jej zewnętrznych i wewnętrznych ograniczeń. Podsumowanie zawiera propozycje dalszych kierunków badań.

Artykuł poruszać będzie zagadnienia dotyczące sposobu definiowania artysty oraz istnienie artystów w kontekście historycznym, ontologicznym i filozoficznym. Autor rozważy także dylematy moralne i etyczne, dotyczące statusu dzieła, jak i problemy estetyczne odniesione do „standaryzacji” dzieł według wzorca produktów i języka biznesowego. Udowodni, że żaden współczesny człowiek w istocie nie potrafi zrobić „kanapki” jako jednostka. Wytwory artystyczne są w podobnej sytuacji. Status quo jest w procesie przewartościowania. W artykule postawiona będzie teza, że współczesny artysta jest nauczycielem, który stymuluje bądź angażuje działalność (...) osób – korzystając z nowych rozwiązań technologicznych – do powstających w sposób zbiorowy dzieł sztuki. Te nowe realia wymagają ogólnego dostępu do zasobów koniecznych dla nowego społeczeństwa. Rozwój technologii spowodował, że wśród artystów i odbiorców znacznie zradykalizował się sposób tworzenia i recepcji sztuki. Nie jest to bynajmniej tajemnicą, szczególnie biorąc pod uwagę konflikty między własnością autorską a prywatną (piractwo) oraz historię tego „problemu” – począwszy od pojawienia się prasy drukarskiej. W świetle nowej technologii nasuwa się pytanie, czy usiłujemy utrzymać przestarzały model? Czy komputer może być artystą? Czy może nim być tłum? A zwierzęta? Czy twory sztuki mogą być własnością publiczną? Co w przypadku powszechnego dostępu do edukacji artystycznej? Jaki paradygmat wprowadzić? Jaka powinna być polityka wobec zasobu energii kreatywnej? (shrink)

Bogusław Wolniewicz – polski tłumacz Pism semantycznych Gottloba Fregego – przełożył termin Bedeutung na język polski jako „znaczenie”, zauważając w przypisie, że wątpliwości, jakie może budzić w tym przypadku użycie tego słowa, budzi również użycie w języku niemieckim przez Fregego słowa Bedeutung. Jednocześnie Wolniewicz, w tym samym przypisie, twierdzi, że „to, co Frege nazywa znaczeniem znaku, pokrywa się z tym, co w dzisiejszej terminologii semantycznej zwykło się nazywać »denotacją« albo »denotatem«” (Frege, 2014a, s. 62, przypis 27). W niniejszym artykule postaram (...) się przedstawić rozumienie Fregowskiej kategorii znaczenia (Bedeutung), które oddawałoby sposób, w jaki posługiwał się nim niemiecki filozof, tj. zarówno w odniesieniu do nazw, zdań, jak i predykatów. W części pierwszej przedstawię pokrótce wzajemny stosunek podziałów na przedmioty i funkcje oraz na sens i znaczenie wyrażeń. W drugiej zarysuję sposób, w jaki Frege podchodził do problemów językowych i filozoficznych. W części trzeciej dokonam szczegółowej interpretacji kategorii znaczenia dla nazw, zdań pojedynczych i złożonych, a także predykatów. Część ostatnia dotyczy kwestii Fregowskiego realizmu, która jest kluczowa z punktu widzenia późniejszych krytyk forsowanej przeze mnie interpretacji Bedeutung. (shrink)

Celem artykułu jest krytyka przyjętego przez niektórych filozofów podziału na normatywność w podstawowym sensie oraz normatywność wymogów wąsko rozumianej racjonalności. Pokazuję, że podział taki nie jest wyczerpujący, ponieważ pomija ważny typ wymogów normatywnych, a mianowicie reagowanie na racje. Z jednej strony tego rodzaju wymogi nie przypominają wymogów normatywnych w podstawowym sensie, a z drugiej — istotnie różnią się od racjonalności rozumianej jako spójność między nastawieniami. Dochodzę do wniosku, że reagowanie na racje należy uznać za trzeci typ wymogów normatywnych.

Choć samo zjawisko wykluczenia społecznego nie jest nowe, to jego waga, zwłaszcza w perspektywie praw człowieka, została doceniona stosunkowo niedawno. „Wykluczenie społeczne” nie jest kategorią konstytucyjną. Celem opracowania jest ogólne usytuowanie problematyki wykluczenia w kontekście zagadnień konstytucyjnych. Zmierza się do dookreślenia, czym jest wykluczenie społeczne oraz do wskazania zasadniczych konstytucyjnych punktów odniesienia, pozwalających na podjęcie tego problemu. Właściwe wykluczeniu społecznemu jest złożoność przyczyn - sam brak środków finansowych nie musi prowadzić do wykluczenia, choć proces wykluczania może być zainicjowany jednym wydarzeniem. (...) Jednak wykluczenia nie można adekwatnie scharakteryzować jedynie poprzez jego przyczyny. Wielowymiarowość dotyczy także przejawów wykluczenia. O wykluczeniu społecznym w sensie właściwym mówi się wówczas, gdy ograniczenia dotyczą jednocześnie wielu sfer życia społecznego. Chodzi przy tym o sfery fundamentalne, istotne . Charakterystyczne dla wykluczenia jest dłuższe trwanie w czasie. Często ma wymiar przestrzenny – procesy wykluczania prowadzą do wyodrębnienia obszarów, enklaw zamieszkanych przez wykluczanych, co jeszcze bardziej utrwala stan wykluczenia. Procesy wykluczania prowadzą niekiedy do zjawiska zwanego dziedziczeniem biedy czy wykluczenia. Ochrona przed wykluczeniem, wolność od niego, została uznana za prawo człowieka; prawo niesprowadzalne do tradycyjnie formułowanych praw gospodarczych, socjalnych i kulturalnych; mimo że wykluczenie społeczne dotyczy przede wszystkim udziału w życiu gospodarczym, społecznym i kulturalnym. Wykluczenie jest powiązane z naruszeniem zasady równości, jednak nie daje się ująć jedynie w perspektywie tej zasady, przy czym w szeregu istotnych punktów różni się od dyskryminacji w korzystaniu z praw człowieka. Poszukując w Konstytucji RP, w której brak jest kategorii „wykluczenia społecznego” zasadniczych punktów odniesienia należy poszukiwać w zasadzie godności z art. 30 oraz – w stosunku do obywateli – w art. 1. Jako pomocnicze punkty odniesienia można wskazać zasady sprawiedliwości społecznej, solidarności oraz równości, a także konstytucyjny katalog wolności i praw, przede wszystkim wolności i praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest obrona internalizmu racji do działania. Zaczynam od omówienia internalizmu w wersji przedstawionej przez Bernarda Williamsa i przedstawiam główny argument na rzecz tego stanowiska. Następnie sprawdzam, czy ten rodzaj internalizmu prowadzi do relatywizmu. Twierdzę, że stanowisko to prowadzi do ograniczonego relatywizmu, ponieważ stwierdzenia dotyczące racji do działania nie są zrelatywizowane do wiedzy podmiotu działającego. Zwracam też uwagę na rozmaite ograniczenia relatywizacji subiektywnych układów motywacyjnych.

Deleuze uważa, ze nie można pogodzić Hegla i Nietzschego. Hegel jest wedle niego abstrakcyjny, a Nietzsche - konkretny. Tymczasem pojęcia "konkret" i "abstrakcja" należą do ideologicznego arsenału konserwatyzmu. Rozpatruję nie tyle prawdziwość tezy Deleuza, co jej genealogię. Hegel i Nietzsche kontynuują oświeceniowe poszukiwania "człowieka konkretnego". "Człowiek konkretny" to wytwór drugiej fazy oświecenia (rodzaj "kompensacji" w znaczeniu Marquarda): przekształcenie parenetyki w filozofię historii i kultury (wzgl. społeczną). "Wielki bohater historii" i "nadczłowiek" są próbami ujęcia konkretu społeczno-historycznego. Rzut oka na strukturalną pozycję (...) kategorii Hegla w jego systemie oraz ideału Nietzschego w jego myśli (mediatyzacja a problem wątpliwej konkretności nadczłowieka) uprawdopodabnia następujący wniosek: Nadczłowiek stanowi abstrakcyjny projekt uchwycenia konkretu. Nie można ukryć trudności w ocenie stosunku Hegla i Nietzschego wobec konserwatyzmu romantycznego. Przyczyna leży m.in. w wykorzystaniu arsenału myśli konserwatywnej przy jednoczesnym jej przekształceniu. Stąd trudno orzec, czy "konserwatyzm romantyczny" zniesiony (Hegel) lub przekształcony w ekstatyczno-chiliastyczną filozofię przyszłości (Nietzsche) jest bardziej konserwatywny, czy raczej liberalny itp. Jeden przykład z "warsztatu filozofowania" obu myślicieli wykazuje swoiste odniesienie się do konkretu, a także problematyczność tego odniesienia. Co więcej, opozycja konkret-abstrakt przy zmieniającym się jej nacechowaniu ideologicznym obejmuje również "empiryzm transcendentalny" samego Deleuze'a, a także - jak się zdaje - sporą część filozofii kontynuującej Nietzschego w intencji sprzeciwienia się Heglowi i jego metanarracjom. Wieloznaczność problemu konkretu ukrywa to, że jest pseudoproblemem lub - w najlepszym wypadku - mylącym wyróżnikiem stanowiska filozoficznego. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest naszkicowanie podstawowych tez nowej fenomenologii Henri Maldineya. Pierwsza część prezentuje styl Maldineyowskiego dyskursu, zmierzając do pokazania jego istotnego znaczenia. Druga zarysowuje szczątkową koncepcję podmiotowości, jaką można „wysnuć” z tekstów Maldineya oraz podstawowe kategorie tej fenomenologii, takie między innymi jak „wydarzenie” i „spotkanie”. W trzeciej części oddana zostaje złożoność tego dyskursu, a także zrekonstruowane są Maldineyowskie opisy wybranych fenomenów, takich jak góry le Cervin i XII-wieczna miniatura przedstawiająca tronującego Chrystusa. Ostatecznie, zmierzamy więc do wykazania, że w przypadku (...) fenomenologii Maldineya nie liczy się tylko „co”, ale także „jak”. Forma tych tekstów, ich rozproszenie i założona niesystemowość stają się częścią jej samej; jak w dziele sztuki, forma okazuje się nieodłączna od treści, stanowiąc samą jej istotę. (shrink)