The paper presents anthropological issues as one of the main topics of Nietzsche’s philosophy. I begin with how Nietzsche defines the goals of his anthropological reflection and then I identify the perspective of naturalism as its central interpretational tool. Subsequently I try to show how it is instrumentalized in order to develop correct – according to Nietzsche – characteristics of human being, and as a mean of Nietzsche’s critique of metaphysics. In this way conceiving man as “homo natura” allows to (...) reflect on human in axiological context not limited by old metaphysical beliefs. This attempt of combining naturalistic dimension with axiological one determines specific character and importance of Nietzsche’s anthropology. (shrink)

The paper presents a cognitive, educational and philosophical strategy, sometimes called reconstructionism (as it denotes e orts to reconstruct knowledge and science), proposed by a number of Muslim authors as a proper reaction to modern science. The pre‐modern background for this reaction is highlighted. Two examples are given: the Islamic science idea by Seyyed Hossein Nasr, and the Islamization of knowledge project by Ismail Raji al‐Faruqi. Their critique of Euro‐Atlantic science is based on its perceived e ects on society and (...) morality (secularization, imperialism and colonialism, cruelty towards labora‐ tory animals, etc.) as well as on tawhid, the Islamic idea of unity. Their main postulates are to stop calling modern science objective and universal because this is a purely Western product; to produce an alternative indigenous science; to make science conform with Islamic doctrine and ethics; to reintroduce holism and sapiential aspects of knowledge into science. Critical voices, both Muslim and non‐Muslim, are quoted. All in all, reconstructionism is evaluated as a movement understandable to some extent but ine cient and idiosyncratic, unable to start objective and interesting research programmes on its own. (shrink)

This paper attempts to demonstrate that the conviction about the harmony and order of the world was a fundamental metaphysical principle of the Pythagoreans. This harmony and order were primarily sought in the structures of arithmetics, yet following the discovery of incommensurable magnitudes (irrational numbers, as we now call them), the Pythagoreans began to see geometrical structure as a fundamental part of the world. On the example of the Pythagoreans’ metaphysics and science, the paper shows the mutual relations between metaphysics (...) and science. It demonstrates— on the one hand—the necessity of the first as a guide for the latter, and—on the other—how our scientific research can change its basic metaphysical principles when these are found to be inappropriate. The paper also tries to show the need for a realistic approach in our scientific research by means of the same example of the Pythagoreans, that is, the need to discern something which is below the surface appearance. (shrink)

The aim of this paper is to present two arguments against the dialectical interpretation of Nagarjuna's philosophy. This interpretation understands Nagarjuna's philosophy as a method of deconstruction, abstracting from Nagarjuna's own standpoint. The first argument refers to the metaphysical presuppositions of this method. The second argument refers to the positive statements asserted by Nagarjuna and focuses mainly on those concerning Buddhist practice. Furthermore, the conception of 'skilful means' and 'the two truths' will be discussed. The conclusion of this paper is (...) that Nagarjuna's philosophy is based upon determining the conditions of the possibility of the Buddhist practice rather than on a dialectic without any metaphysical assumptions. (shrink)

Bertrand Russell’s Critique of the Arguments for the Existence of God The paper presents Bertrand Russell’s critique of arguments for the existence of God. I divided the theistic arguments which Russell criticizes into three groups. The first group involves arguments concerning the relation between Universe and God: the First Cause argument, the Natural law argument and the argument from Design. The second group is related to the concept of God as a moral Lawmaker and it contains the argument from morality (...) and the argument from remedy for injustice. The last group of arguments pertains to the relation between God and human beings. Here, I consider Russell's reflections on the validity of the argument from religious experience and his approach to the issue of the foundation of religion. The aim of this article is to consider whether Russellian argumentation against evidence for God's existence is justified. Keywords: Bertrand Russell, existence of God, argument, philosophy of religion, evidence. (shrink)

The article elucidates and assesses the Marburg School’s account of the cognition. The characteristic feature of epistemology from this School is the rejection of the mirroring and acceptance of the cognitive transformation. The criticism of the mirroring theory is implicitly contained in Paul Natorp’s and Hermann Cohen’s cognitive relationism. Ernst Cassirer articulated this critical epistemology in his philosophy of the symbolic form and his conception of the symbolic representation. The historical bases of this criticism has been reconstructed as a main (...) purpose of this article. (shrink)

Karl Jaspers’ Post-Neo-Kantian project of metaphysics. -/- In this paper I propose an interpretation of Karl Jaspers’ project of metaphysics as a form of Post-Neo-Kantianism. Jaspers makes Kantian philosophy one of the most important starting points of his own philosophical thinking. But, like Nicolai Hartmann and Martin Heidegger, he rejects the Neo-Kantian epistemological interpretation of Kant’s philosophy. Neo-Kantians claimed that Kant rejected metaphysics and wished to set up the theory of cognition as a new philosophia prima. In opposition to this, (...) Jaspers emphasizes the metaphysical sense of Kant’s philosophy. Moreover, in his project of the philosophy of the Umgreifenden he gives a positive meaning to transcendental physiology, the part of metaphysics which, according to the common reading of Kant, was definitely rejected by him. (shrink)

Obliczeniowa teoria umysłu wywarła znaczący wpływ na kształt współczesnej filozofii zajmującej się tym fenomenem. Dopuszczenie możliwości algorytmizacji ludzkich procesów umysłowych pociąga za sobą konsekwencje zarówno w postrzeganiu umysłu pod kątem funkcjonalnym, jak i treściowym. Generuje to również pytanie o naturę tychże procesów. Odradza się tym samym znany z tradycji filozofii kontynentalnej problem relacji ciało-umysł. Odrzucenie kartezjańskiego dualizmu doprowadziło wielu przedstawicieli kognitywnego nurtu do przeświadczenia, że źródeł naszych treści mentalnych poszukiwać należy w procesach zachodzących w mózgu. Celem artykułu jest analiza argumentów (...) adwersarzy obliczeniowej teorii, ze szczególnym uwzględnieniem ich konsekwencji dla programu wyjaśniania fenomenu umysłu w zgodzie z paradygmatem materialistycznym. (shrink)

The paper deals with Gerold Prauss’s critique of cognition taken as reflection of the surrounding reality in the consciousness of the agent. The results of his critique are similar to the standpoint presented earlier by Neo-Kantians. Prauss’s original contribution to the debate on theory of reflection consists in distinction between materialistic and non-materialistic theories of reflection, as well as in his argumentation basing on the notion of clarity.

"Between Essence and Existence. Metatheoretical Analysis of the History of Metaphysics" Der Text ist eine synthetische Darstellung der Geschichte der Metaphysik des Westens, von den klassischen Gedanken der Antike und Scholastik, über die Kartesianische subjektivistische Reform, die Transzendentalkonzeption, Hegels Philosophie des Geistes, bis hin zur Phänomenologie und der analytischen Metaphysik. Der Fokus des Artikels liegt in der Darstellung der Entwicklung des westlichen metaphysischen Gedankens und in der Rekonstruktion der immanenten Logik dieses Prozesses.

Przedmiotem rozważań jest teoriopoznawczy intuicjonizm, uznający intuicję za podstawę poznania i wiedzy. W artykule przeanalizowane zostały argumenty krytyczne wysuwane przez Heinricha Rickerta w ostatniej fazie jego działalności filozoficznej. Głównym adresatem krytyki Rickerta jest aletejologiczna koncepcja prawdy i poznania Martina Heideggera. Podstawowym motywem krytyki Rickerta jest odrzucenie teorio-odbiciowego modelu poznania, zakładanego przez intuicjonizm.

The Role of Negation in the Description of the World According to Aristote’s Metaphysics. The notions of ‘being’ and ‘non-being’ have entered philosophical language, forming the basis of ontology and meontology, as the counterparts of the Greek expressions to on and to me on (nominalised forms, affirmative and negative, of the participle of the verb einai). Originally, however, these expressions did not have any objectifying meaning, but played the role of meta-language names, representing the copula einai in all its forms, (...) most generally in its affirmative and negative forms. The copula itself, which in later philosophy took on the existential meaning, had functioned only as a semantically empty connective of predicates. Over time the participle on has been used as a universal name of all predicates. The above-mentioned expressions became central in Greek philosophical terminology thanks to the debates, initiated by Parmenides, on the role of negation in the description of the world. Parmenides himself proposed a complete excision of negative sentences as describing by elimination, and created a positive-monistic system which abandoned multiplicity, divisibility, and variability. Later philosophers defended negation, fighting back against the paradoxes formulated by the Eleatics and later by the Sophists. Plato observed that without negation it is impossible to describe the multiplicity of things. He also distinguished a relative negation which does not eliminate anything but makes it possible to confront some things with others. According to the atomists, the divisibility of physical things forces us to accept that they consist of a positive element in the form of an impenetrable body, and of another element lacking any characteristics, i.e. the void. Finally, Aristotle, when analysing the process of change, justified the consistency of the statement that something comes out of “not being” and “being”, under the assumption that the former is understood as being actual, and the latter as being potential. In all these conceptions there is nothing non-existent, there are only proposals of how to identify the aspects of reality whose explanation justifies the use of negation. The affirmative and negative forms of the above expressions have also provoked reflection on the problem of truth and falsity. It has been observed that they are used in everyday language not only to state an agreement or disagreement with the actual facts of the matter, but also to affirm or deny something. (shrink)

The main objective of this paper is to present a reinterpretation of Karl Popper’'s position on the methodological and sociopolitical views of Karl Marx. In spite of the weaknesses of the Popper’'s critique of the achievements of Marx, special attention will be focused on the explanation of contradictions within the epistemological position of the former. This will be of great importance in the context of the analysis of Marx’s historicism, and will also help undermine the coherence view of the founder (...) of falsi
cationism. Additionally, this newly developed perspective will serve as a starting point for evaluation of Marx’s intellectual output, as well as conceptions that refer to him. (shrink)

In his Theory of Justice John Rawls presents a critique of utilitarianism. He focuses on utilitarianism in the version offered by John Stuart Mill, but Rawls’s analysis of Mills’ views is schematic and limited to Mill’s ethical theory. Rawls does not recognize the importance of perfectionistic themes in Mill’s theory, nor does he note the consequences of that issue for the problem of gender equality. Rawls discuses those themes in his Lectures on the History of Political Philosophy. If one is (...) primarily guided by Rawls’s Theory of Justice, however, the person will be unable to appreciate similarities between Rawls’s and Mill’s positions. When focusing on the Lectures it is possible to recognize these affinities that are only dimly insinuated in the Theory of Justice. In the later volume they are strong enough to support the claim that a more pronounced affinity may bind these two authors that are not obvious at the first glance. I proceed therefore (1) to expose some shortcomings in the presentation of Mill’s utilitarianism by Rawls; (2) go on to analyse Lectures on the History of Political Philosophy in order to present a more penetrating reading of Mill’s utilitarianism by including its perfectionistic content; and (3) finally on the basis of those claims I point to some practical consequences of Mill’s and Rawls’s views on gender equality. (shrink)

The article analyzes and criticizes the assumptions of Peter Van Inwagen’s argument for the alleged contradiction of the foreknowledge of God and human freedom. The argument is based on the sine qua non condition of human freedom defined as access to possible worlds containing such a continuation of the present in which the agent implements a different action than will be realized de facto in the future. The condition also contains that in every possible continuation of the present state of (...) affairs, the same propositions about the ‘present past’ (the past before the present moment) are true as are true in the present state of affairs. The paper argues that Van Inwagen’s reasoning is inconclusive, it contains the type of mistake of confusing conditional impossibility with unconditional and presents a methodologically wrong method of solving a philosophical problem. It is because in the very construction of the problem determining the available solution. The article points to the possibility that the human freedom of some action is not excluded by the fact that specific past facts logically entail that this event will occur. (shrink)

Celem artykułu jest krytyka przyjętego przez niektórych filozofów podziału na normatywność w podstawowym sensie oraz normatywność wymogów wąsko rozumianej racjonalności. Pokazuję, że podział taki nie jest wyczerpujący, ponieważ pomija ważny typ wymogów normatywnych, a mianowicie reagowanie na racje. Z jednej strony tego rodzaju wymogi nie przypominają wymogów normatywnych w podstawowym sensie, a z drugiej — istotnie różnią się od racjonalności rozumianej jako spójność między nastawieniami. Dochodzę do wniosku, że reagowanie na racje należy uznać za trzeci typ wymogów normatywnych.

Celem artykułu jest krytyka kilku popularnych argumentów przeciwko wykorzystywaniu współczesnych osiągnięć biomedycznych do poprawiania ludzkiej kondycji fizycznej lub umysłowej. Na przykładzie prac Habermasa, Sandela, Fukuyamy omówię trzy argumenty tego typu odwołujące się do: 1) autonomii; 2) życia jako daru; 3) naturalnej równowagi. Na koniec pokażę, że sprzeciw względem niektórych propozycji biomedycznego polepszenia kondycji ludzkiej może być wynikiem swoistego błędu poznawczego, który psychologowie określają jako efekt status quo.

This is the first English translation of Leon Chwistek’s “Tragedia werbalnej metafizyki,” Kwartalnik Filozoficzny, Vol. X, 1932, 46–76. Chwistek offers a scathing critique of Roman Ingarden’s Das literarische Kunstwerk and of the entire Phenomenology movement. The text also contains many hints at Chwistek’s own philosophical and formal ideas. The book that Chwistek reviews attracted wide attention and was instrumental in winning Ingarden a position as Professor of Philosophy at the University of Lwów in 1933. Chwistek’s alienation from his fellow (...) logicians of the Lvov-Warsaw school is clear from his ridicule of Leśniewski’s project. (shrink)

This paper concerns an important and exciting book by Marek Dobrzeniecki Ukrytość i Wcielenie. Teistyczna odpowiedź na argument Johna L. Schellenberga za nieistnieniem Boga [Hiddenness and the Incarnation: A Theistic Response to John L. Schellenberg’s Argument for Divine Nonexistence]. After a brief discussion of the content of the book’s chapters, critical remarks are presented. They concern the adopted method and approach to Schellenberg’s philosophy in general and the argument from hiddenness in particular. The conceptual framework serving as a typologization of (...) the propositional dimension of the phenomenon of theistic belief/faith is dubious and requires in-depth research. It is worth considering the possibility of asymmetry of the attitudes of belief/faith and unbelief, which requires consideration in the reasoning whose legitimacy would assume the transfer of features from one to the other and the negation functor. Regarding the voluntarism of belief in God, the paper suggests that extreme, purely intellectual, and purely volitional positions should be considered, as well as moderate and mixed ones. It is argued extensively that Dobrzeniecki’s criticism against the arguments of Rea and Mourad is not conclusive. Just the possibility of voluntariness of disbelief undermines the validity of Schellenberg’s argument and should therefore be ruled out as much as possible. The paper suggests supplementing Dobrzeniecki’s approach with a ‘trans-paradigmatic’ approach consisting of external criticism, which, in the light of Schellenberg’s arguments being probably incompatible with the described phenomenon of religious belief in God, leads to a modification of the theoretical apparatus of Schellenberg’s paradigm. Such a modification deprives the latter’s argument of justification. --- Niniejszy artykuł dotyczy ważnej i interesującej książki Marka Dobrzenieckiego Ukrytość i Wcielenie. Teistyczna odpowiedź na argument Johna L. Schellenberga za nieistnieniem Boga. Po krótkim omówieniu zawartości poszczególnych rozdziałów książki prezentuję swoje uwagi krytyczne. Dotyczą one przyjętej metody i podejścia do filozofii Schellenberga w ogólności, a argumentu z ukrytości w szczególności. Wątpliwa i wymagająca pogłębionego badania jest siatka pojęciowa pełniąca funkcję typologizacji propozycjonalnego wymiaru fenomenu wiary teistycznej. Warta rozważania jest możliwość niesymetryczności postaw wiary i niewiary, co wymaga uwzględnienia w rozumowaniach, których zasadność zakładałaby przenoszenie cech z jednej na drugą oraz funktora negacji. W sprawie woluntaryzmu wiary w Boga sugeruję, że należy rozpatrywać nie tylko stanowiska skrajne, czysto intelektualistyczne i czysto wolicjonalne, ale także u miarkowane i mieszane. Argumentuję szeroko, że krytyka Dobrzenieckiego skierowana przeciwko argumentom Rea i Mourada nie jest konkluzywna. Argumentuję, że samo możliwość woluntarności niewiary podważa zasadność argumentu Schellenberga i dlatego powinna ona być wykluczona w sposób maksymalnie możliwie uzasadniony. Sugeruję uzupełnienie podejścia Dobrzenieckiego o podejście ‘transparadygmatyczne’ polegające na rodzaju krytyki zewnętrznej, która w świetle nieprzystawania argumentacji Schellenberga do opisywanego fenomenu prowadzi do modyfikacji aparatu teoretycznego paradygmatu Schellenberga. Taka modyfikacja odbiera argumentowi tego ostatniego moc uzasadniającą. (shrink)

Za „ojca” filozoficznej kategorii „godności”, która legła u podstaw kategorii prawnej, uznawany jest powszechnie Immanuel Kant. Przypomnieć jednak trzeba, że w bardzo podobny sposób, choć w zasadniczo odmiennym kontekście systemowym, charakteryzował godność Tomasz z Akwinu, pół tysiąca lat wcześniej, uznając ją za fundament bycia osobą. Stąd najistotniejszym i centralnym elementem, tytułowej, klasycznej koncepcji człowieka jest koncepcja godności. Akwinata jest autorem bodaj najbardziej rozbudowanej koncepcji osoby w tradycji filozofii klasycznej. Co więcej zmierzać będę do wykazania, że jego koncepcja lepiej nadaje się (...) do teoretycznego ugruntowania praw człowieka niż koncepcja Kanta. Rekonstruując propozycję Kanta ograniczam się, zasadniczo rzecz biorąc, do analizy Uzasadnienia metafizyki moralności. Interesować będą mnie zagadnienia podstawowe, przede wszystkim – wynikające z różnicy kontekstów systemowych – różnice w pojmowaniu bycia celem samym w sobie. W perspektywie ontologicznej koncentrować się będę na powiązaniu godności z indywidualnością; w perspektywie antropologicznej – na tym, jakiego typu działania stanowią o doskonałości człowieka, jakie działania (czym określone) realizują człowieka jako cel sam w sobie. W szczególności interesować się będę miejscem rozumu i woli w określaniu treści działań (w perspektywie kantowskiej będzie to pytanie o określenie treści powinności; w perspektywie Tomasza – pytanie o treść realizowanego dobra). Zasadnicze pytanie, które leży u podłoża podjętej problematyki antropologicznej, jest pytaniem o to, na ile dla pojmowania godności istotne jest uznanie woli jako w sposób wolny współokreślającej treść powinności (Kant) lub dobra (Akwinata), a na ile woli jedynie podążającej za poznaną powinnością lub poznanym dobrem. Zmierzać będę do uzasadnienia tezy, że koncepcja Akwinaty w ugruntowaniu godności akcentuje wprost indywidualność opartą na wyborze czegoś, co nie jest jednoznacznie treściowo obiektywnie zdeterminowane i co wykracza poza to, co powszechne, poza to, co gatunkowe; natomiast koncepcja Kanta godność wiąże przede wszystkim z tym, co powszechne, gatunkowe i zapoznaje doniosłość indywidualności dla pojmowania godności. (shrink)

Mieczysław Gogacz w swojej filozofii podkreślał naczelną rolę rozważań metafizycznych po to, aby uczynić z filozofii dziedzinę adekwatną do analizowanej rzeczywistości. Metodologię metafizyki wyznacza spotkany, realnie istniejący byt jednostkowy. To nie zastosowana metoda wywołuje w ludzkim intelekcie skutki, które są wyrażane i porządkowane. To raczej byt składający się z istnienia i istoty, wywołuje w intelekcie „mowę serca”, a więc rozumienia, którymi człowiek ponownie zwraca się do rzeczywistości, by lepiej ją uchwycić. O ile przedmiot wyznacza metodę metafizyki, o tyle (...) zachodzi właściwa relacja poznawania nazywana „mową serca”, która w dalszej kolejności umożliwia tworzenie adekwatnej wiedzy o pryncypiach stanowiących byt. Tylko metafizyka skoncentrowana na ujmowaniu i prezentowaniu istnienia bytu może stać się sposobem obrony realizmu w filozofii. (shrink)

Istnieje spór w obrębie filozofii sięgający już starożytności i polemiki Platona z Sofistami, dotyczący ugruntowania metafizyki jako dziedziny autonomicznej, która byłaby zdolna do badania swoistych elementów rzeczywistości, przysługujących tylko i wyłącznie metafizyce. We wstępnych rozważaniach przedstawiamy sposób, w jaki ten spór można rozumieć oraz jak można go rozwiązać. Tezą metafilozoficzną naszych analiz będzie stwierdzenie, że w celu ugruntowania metafizyki musimy wskazać na swoiste doświadczenie, które mogłoby zapewnić bezpośredni dostęp poznawczy do abstrakcyjnego przedmiotu metafizyki. W niniejszych badaniach, rolę (...) tego doświadczenia będzie pełnić intuicja, którą utożsamiamy z poznaniem apriorycznym – ujmowanym jednak nie jako poznanie pojęciowe bądź dedukcyjne – lecz jako poznanie naoczne, które (używając języka fenomenologii) źródłowo (materialnie) prezentuje nam swoistą sferę przedmiotową. By lepiej zrozumieć zjawisko intuitywnego poznania do którego bardzo często filozofowie implicite się odnosili (rzadziej zaś wprost) zrekonstruujemy stanowisko E. Chudnoffa. W trakcie rekonstrukcji skupimy się na najistotniejszych cechach poznania intuitywnego, które będą kluczem zarówno do zrozumienia wielości tradycyjnych już odniesień i niejawnych odwoływań do intuicji, jak i sposobem poprzez który możliwe stanie się ustalenie warunków możliwości ugruntowania metafizyki jako dziedziny autonomicznego badania rzeczywistości. (shrink)

Od końca XX wieku w Europie rozwija się instytucja ponadpaństwowego obywatelstwa europejskiego, które obecnie pozostaje komplementarne wobec członkostwa jednostki w strukturze państwa. Obywatelstwo związane jest głównie z państwem, zarówno genetycznie, jak i funkcjonalnie, zaś proces kształtowania się idei obywatelstwa i jej prawnego urzeczywistniania leży w cywilizacji europejskiej głęboko u początków państwowości. Podkreślić należy przy tym, iż to wydarzenia końca XVIII wieku we Francji bezsprzecznie dodały rozwojowi idei obywatelstwa nowej dynamiki, prowadząc do jej nowożytnej instytucjonalizacji. Przez stulecia porządek prawny panujący w (...) państwach europejskich determinował bowiem posiadanie przez jednostkę praw, które wynikały z jej przynależności do danej grupy społecznej (kręgu wolno urodzonych, grona zamożnych, czy danego stanu). Dopiero akty prawne doby Rewolucji Francuskiej wprowadziły kategorię praw podmiotowych jednostki. Słusznie przyjęło się uważać, iż Rewolucja Francuska stworzyła „nowego człowieka” − obywatela. Nieczęsto jednak zwraca się uwagę na fakt, iż burzliwe wydarzenia końca XVIII wieku we Francji doprowadziły do powstania różnych wzorców obywatela, zaś wszystkie one razem stały się podstawą dla prawnego urzeczywistnienia obywatelstwa państwowego w Europie. Podstawy ideologiczne gruntownych przemian dawała twórczość wielkich myślicieli Oświecenia, zwłaszcza zaś poglądy wyrażane przez Monteskiusza i Jana Jakuba Rousseau. Nie bez znaczenia pozostawały również społeczno-polityczne oraz gospodarcze koncepcje przedstawicieli szkoły fizjokratów i encyklopedystów (czy nawet utopijnych komunistów). Intelektualiści epoki proponowali kierunki zmian często zasadniczo od siebie odmienne, ale zawsze – teoretycznie przynajmniej – lepsze od stanu rzeczywistego. Przelewane na papier wizje uznanych pisarzy podsycały ogólny klimat niezadowolenia i przyspieszały dojrzewanie rozwiązań radykalnych. Intelektualna krytyka istniejącego status quo prowadziła wprost do przełomu, który miał uzbroić człowieka w więcej praw, poszerzyć horyzonty jego wolności i przekształcić poddanego w obywatela. (shrink)

„O pełnej znajomości prawa można mówić tylko wówczas, gdy zna się prawo i wytworzone przez praktykę reguły posługiwania się nim” – pisał swego czasu Marek Zirk-Sadowski. Pogląd ten wiąże się z niezwykle istotnym sporem o kryterium poprawności dokonywanej przez sędziów wykładni prawa. Zlokalizowanie takiego kryterium wydaje się być szczególnie ważne choćby ze względu na zawartą w naszym systemie prawnym konieczność realizowania zasady trójpodziału władzy, zgodnie z którą w procesie stosowania prawa nie może dochodzić do tzw. kryptoprawotwórstwa. Celem niniejszego tekstu jest (...) zaprezentowanie wybranych koncepcji poprawności wykładni prawa oraz ich krytyka w świetle neopragmatyzmu Stanley'a Fisha, filozofa prawa oraz profesora literaturoznawstwa, którego głównym przedmiotem refleksji był problem interpretacji. Filozofia amerykańskiego neopragmatysty opiera się na dwóch koncepcjach: reader-response criticism i wspólnotach interpretacyjnych. Reader-response criticism polega na skupieniu się na afektywnym aspekcie procesu interpretacji, uznając czytelnika za kluczową instancję tego procesu; koncepcja wspólnot interpretacyjnych z kolei ma wytłumaczyć, dlaczego podmiot interpretuje w taki a nie inny sposób. Zaproponowana przez Fisha metoda pozwala uznać, że de facto jedynym możliwym kryterium poprawności wykładni są inne decyzje sędziowskie. W świetle powyższych uwag wydaje się zasadnym stwierdzenie, że podejście Fisha umożliwia pogłębienie refleksji na temat jednej z kluczowych kwestii zarówno dla praktyki jak i teorii prawniczej, tj. poprawności wykładni prawa. (shrink)

What I would like to study is the presence of Cartesian manner of thinking in the Ricoeurian comprehension of subjectivity. I focus particularly on what is not saying expressis verbis in his argumentation. I do not say that the Ricoeurian conception of dialectical subject which is expressed as “oneself as another” places itself as continuation of the tradition of absolutization of cogito. By no means. Ricoeur’s investigation that pertains to subjectivity aims at elaborating its new formulation. Philosophy of Descartes might (...) be interpret in various ways not only as the synonym of “egology”. In my paper I indicate two formulas of ego which are included in Cartesian Meditations (ego cogito, ergo sum and ego sum, ego existo) that give rise to the different interpretations of ego. I analyse the Ricoeurian stance that relates to the consequences of introducing by Descartes the very formula ego sum, ego existo. In the second part I concentrate on issue on what sense rereading Meditations could be helpful in entering into discussion with structuralist critique of the subject. Also I get an approach to the theoretical framework of Ricoeurian argumentation which is established according to defend the subject. -/- W artykule staram się pokazać obecność elementów Kartezjańskiego sposobu rozumowania w Ricoeurowskim deklaratywnie „antykartezjańskim” ujęciu subiektywności. Nie twierdzę, że Ricoeur w proponowanej przez siebie koncepcji podmiotu dialektycznego wyrażonego jako "ten-który-jest-sobą-jak-i-innym" sytuuje sie po stronie tradycji absolutyzującej cogito. Moim celem jest przesledzenie tych momentów Ricoeurowskiej argumentacji prowadzonej na rzecz wypracowania nowej formuły podmiotowości, w których obecny jest (najczęściej implicite) wątek Kartezjański. W samej filozofii Kartezjusza obecna jest droga, która nie prowadzi do egologii. By pokazać dwie różne perspektywy odczytania Kartezjańskiego cogito, przywołuję dwie formuły: ego cogito ergo sum oraz ego sum, ego existo, by następnie poddac je analizie. W pierwszej cześci artykułu skupiam się na ukazaniu konsekwencji płynących z wykorzystania formuły ego sum, ego existo w dyskusji dotyczącej subiektywności. W drugiej cześci staram się dowieść, na jakiej drodze możliwe jest wykorzystanie Kartezjańskiej koncepcji podmiotu w konfrontacji ze strukturalistyczną krytyką podmiotu. (shrink)

Klasyczne teorie ekspresji, identyfikując treści uczuciowe dzieła sztuki z przeżyciami twórcy czy też odbiorcy, zdawały się wyprowadzać je poza dzieło. W konsekwencji formalizm treści takie – jako wobec dzieła zewnętrzne – uznawał za obojętne dla jego wartości i istoty. Sposobem wyjścia z dylematu okazało się dostrzeżenie i uznanie istnienia jakości psychicznych w samych zmysłowo postrzegalnych przedmiotach, a jednym z prekursorów tej idei był Henryk Elzenberg (1937). Koncepcja taka – ekspresywności jako własności – stała się, począwszy od lat pięćdziesiątych, za sprawą (...) Bouwsmy i Beardsleya, szeroko akceptowana w estetyce amerykańskiej. Jednocześnie autorzy ci postulowali całkowite usunięcie terminu „ekspresja” z języka estetyki. Jednak powszechna skłonność do wiązania sztuki z ekspresją domaga się interpretacji. Dostarcza jej koncepcja ekspresywności jako ekspresji fikcyjnego podmiotu, opracowana znowu przez Elzenberga (1950/1960). Później podobne ujęcie wykształciło się w estetyce anglosaskiej, ale dopiero w latach dziewięćdziesiątych doczekało się satysfakcjonującej wersji, stając się koncepcją szeroko dyskutowaną. (shrink)

Translation of David Hume's "Of the Middle Station of Life".

This paper concerns the theory of triple mimesis formulated by the contemporary French philosopher, Paul Ricoeur, in his three-volume book Time and Narrative. It is a hermeneutical interpretation of the classical Aristotle’s definition of mimesis from his Poetics. Ricoeur’s argument is aimed at proving, that the way an imitative transformation of the reality in narrative operates, presupposes a circular relation between living experience and a narrative, which mutually determine each other. The main aim of this paper is to answer the (...) question, how the communication between an author, a work and a reader should be viewed in the context of triple mimesis and what factors determine understanding of a mimetic work of art. (shrink)

Artykuł stanowi próbę artystycznej i estetycznej analizy dzieła Chrystus św. Jana od Krzyża Salvadora Dalego jako obrazu realizującego główne postulaty estetyki postmodernizmu. Zastosowana perspektywa badawcza ma na celu wyjście poza tradycyjną zależność polegającą na wskazywaniu tego, co postmodernizm przejął od wcześniejszych nurtów awangardowych, w szczególności od surrealizmu. Proponowana odwrócona perspektywa odsyła do innej, wzbogacającej relacji: wskazuje bezpośrednio na to, co surrealizm odkrył i w artystyczny sposób wykorzystał na długo przed nastaniem estetyki postmodernizmu.

Problem kobiecej tożsamości jest zagadnieniem żywym we współczesnym dyskursie feministycznym. Szczególne miejsce zajmuje on zwłaszcza we francuskiej myśli feministycznej, reprezentowanej między innymi przez liberalną feministkę Élisabeth Badinter. Najnowsza książka filozofki, zatytułowana Konflikt: kobieta i matka, stanowi szczegółowe opracowanie obowiązujących obecnie poglądów na naturę kobiety jako matki, która pragnie także realizować swoje własne, indywidualne potrzeby. Stąd tytułowy konflikt wartości, będący podłożem współczesnego kryzysu kobiecej tożsamości. Początki tożsamościowego myślenia kobiet przypisuje się matce europejskiego feminizmu, Simone de Beauvoir. Badinter, kontynuując tożsamościowe rozważanie de (...) Beauvoir, analizuje wpływ myślenia naturalistycznego i maternalistycznego na obowiązujący obecnie status kobiet. Filozofka zajmuje się także wyjątkowym przypadkiem Francuzek, które ze względu na historyczną specyfikę realiów życia we Francji jako jedyne realizują współcześnie model spełnionej kobiety i zaangażowanej matki. (shrink)

Nakładem wydawnictwa Uniwersytetu w Walencji ukazała się w 2008 roku książka brytyjskiego profesora Iana Ground’a, zatytułowana ¿Arte o chorrada? (tytuł oryginału: ang. Art or bunk?). Ian Ground jest wykładowcą Uniwersytetów w Edynburgu oraz Newcastle, przedmiotem jego zainteresowań filozoficznych jest estetyka oraz zagadnienia sztuki współczesnej. Długoletnie doświadczenie w pracy ze studentami stało się dla niego inspiracją do podjęcia próby przybliżenia odbiorcy idei sztuki współczesnej. Celem autora nie jest jednak podanie bezpośredniej odpowiedzi na pytanie: jak poradzić sobie w świecie sztuki współczesnej, ale (...) dostarczenie określonych narzędzi, pomocnych w zetknięciu z tego rodzaju sztuką. W zamyśle autora, narzędzia te pozwolą odbiorcy dokonać fundamentalnego osądu: czy ma do czynienia z dziełem sztuki, czy też ze zwykłym „śmieciem” i pospolitą „bzdurą” (ang. bunk, hiszp. chorrada). ¿Arte o chorrada? to próba stworzenia elementarnego podręcznika, prezentującego metodę analizy dzieła, które stało się dla nas wyzwaniem oraz zawierającego propozycję pewnych rozwiązań, nie zawsze będących gwarancją osiągnięcia sukcesu. Podobnie jak wiele innych prac związanych z tematem sztuki XX wieku, książka Iana Ground’a nie jest niezawodnym remedium na wszelkie bolączki odbiorcy sztuki współczesnej. Możemy ją raczej potraktować jako solidne zestawienie tez, na których autor opiera swoją propozycję rozumienia dzieł sztuki i w konsekwencji, konstruktywne podejście do omawianego problemu. (shrink)

The attributes of gender in the media are disputable. This can be explained by a conflict generated by culturally acquired alternative imagined hierarchies which are not compatible or may be even contradictory. This article is a philosophical enquiry that examines the representation of gender and the environment in which it is conditioned.

In this paper the author shows that Emil Lask’s philosophy starts with considering of typical Neo-Kantian’s questions but at the same time it grounds a new philosophical perspective – Post-Neo-Kantianism. The origin of Lask’s research is Heinrich Rickert’s theory of judgment, however Lask finds many new solutions and initiates new ideas adopted from him by Martin Heidegger. The article discuss an innovative elements of Lask’s thought like: problem of the material side of cognition, logic of object, logos-immanency of object, doctrine (...) of the material determination of form, ontological theory of truth, problem of the individual subject. Although Lask does not create ontology, he makes transcendental philosophy to ask ontological questions. When we study his considerations it starts to be obvious that theory of cognition is not possible without ontology. (shrink)

In this paper I provide an irreligious interpretation of Hume’s fundamental aims and objectives in his 'Treatise of Human Nature' as regards his moral theory. According to the irreligious interpretation, there are two key claims that Hume seeks to establish in the Treatise in respect of morality. The first is that Hume defends the “autonomy of morality” in relation to religion. The foundations of moral and political life, he holds, rests with our human nature, not with the doctrines and dogmas (...) of (Christian) religion. Closely connected with this issue, Hume also aims to show that “speculative atheism” does not imply “practical atheism” or any kind of “moral licentiousness”. Taken together, these two components of Hume’s moral system constitute a defence and interpretation of “virtuous atheism”. These issues concerning the relationship between morality and religion, I maintain, are not peripheral or incidental to Hume’s fundamental aims and objectives throughout the Treatise. On the contrary, they are central to what Hume’s entire project in the Treatise aims to establish and argue for. -/- [The material presented in this paper is now published - in English - in a longer study titled "The Riddle of Hume’s Treatise: Scepticism, Naturalism and Irreligion" (New York & Oxford: Oxford University Press, 2008): Chp. 17 - "Morality without Religion".]. (shrink)

Art as Festival Art has been a privileged sphere in the sense that it appeales to art-receivers because of its power of taking them outside the sphere of everyday life (commonplaceness) and practicality. For the first time the philosophers of ancient Greece propagated this view. In this paper the Pythagorean and Aristotle’s views are considered; however they have different metaphysical bases, there is some aspect common to theirs aesthetics. In 20th century it is Helmut Kuhn, Hans-Georg Gadamer and Władysław Stróżewski (...) who express similar ideas and convictions about an exceptionality of the meeting between art and man. In the first part of the article (the ancient) notion of “leisure” (scholé) is presented, while in the second one the case of “festival”, Festlichkeit and Eigenzeit is taken into account. (shrink)

The eighteenth‑century English writer Matthew Gregory Lewis wrote one of the most dramatic Gothic novels, The Monk; over 200 years later, a film of the same name appeared, based on the novel and directed by Dominik Moll. The film, a free adaptation of the book, presenting the story of the moral downfall of the monk Ambrosio, has inspired us to philosophical reflections on sexuality, sensuality, and physical desire. We have attempted to analyze and interpret this cinematic work of art in (...) the context of these issues. The method we have adopted is based on a thorough discussion of the topics developed in the film and related issues. This method, while not pretending to be scientific objective, enables us to outline an interesting field of research as well as to identify a number of theoretical problems and questions that remain open. The formula we have adopted is to quote lines from the film The Monk which permits the analysis of selected issues related to sexuality, sensuality, and physical desire. Moreover, these quotes serve to order the text and enable the precise identification of interpretive trains of thought. (shrink)

"Post-Structural Anthropology" Review of Michel Foucault. Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych. Trans. T. Komendant. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, 2005.