W artykule przedstawiono argumenty, że konfirmacja tezy, iż istnieją moduły umysłowe wyjaśniające cechy umysłu, jest z kilku powodów kłopotliwa. Po pierwsze, istnieje kilka konkurencyjnych teorii modularności, które zresztą nie zawsze się wykluczają, przez co nie można między nimi rozstrzygać eksperymentalnie. Po drugie, tezy na temat modularności często oparte są na bezzasadnym założeniu, iż wyróżnianie specyficznych dziedzin (semantycznych lub składniowych) działania modułów nie jest problematyczne. Po trzecie, analizując znany z literatury moduł wykrywania oszustów, postulowany przez Cosmides w celu wyjaśnienia rzekomej irracjonalności (...) objawiającej się w tzw. zadaniu Wasona, pokazuję, że wyjaśniane zjawisko nie zostało zdefiniowane dostatecznie dokładnie, a przez to nieostra jest funkcjonalna charakterystyka modułów je wyjaśniających. Co więcej, nie ma powodów sądzić, że zjawisko, które ten moduł miał wyjaśniać, w ogóle istnieje. Wskazuję też kilka problemów metodologicznych związanych ze zbieraniem eksperymentalnych świadectw na rzecz modularności, takich jak zaburzanie wyników eksperymentów przez uśrednianie i brak kontroli nad kluczowymi czynnikami wpływającymi na rezultaty uzyskiwane przez uczestników badania. (shrink)

Jak upowszechniać innowacje dla starzejącego się społeczeństwa Andrzej Klimczuk Generacja 17:17 (2016) .

Nakładem wydawnictwa Uniwersytetu w Walencji ukazała się w 2008 roku książka brytyjskiego profesora Iana Ground’a, zatytułowana ¿Arte o chorrada? (tytuł oryginału: ang. Art or bunk?). Ian Ground jest wykładowcą Uniwersytetów w Edynburgu oraz Newcastle, przedmiotem jego zainteresowań filozoficznych jest estetyka oraz zagadnienia sztuki współczesnej. Długoletnie doświadczenie w pracy ze studentami stało się dla niego inspiracją do podjęcia próby przybliżenia odbiorcy idei sztuki współczesnej. Celem autora nie jest jednak podanie bezpośredniej odpowiedzi na pytanie: jak poradzić sobie w świecie sztuki współczesnej, ale (...) dostarczenie określonych narzędzi, pomocnych w zetknięciu z tego rodzaju sztuką. W zamyśle autora, narzędzia te pozwolą odbiorcy dokonać fundamentalnego osądu: czy ma do czynienia z dziełem sztuki, czy też ze zwykłym „śmieciem” i pospolitą „bzdurą” (ang. bunk, hiszp. chorrada). ¿Arte o chorrada? to próba stworzenia elementarnego podręcznika, prezentującego metodę analizy dzieła, które stało się dla nas wyzwaniem oraz zawierającego propozycję pewnych rozwiązań, nie zawsze będących gwarancją osiągnięcia sukcesu. Podobnie jak wiele innych prac związanych z tematem sztuki XX wieku, książka Iana Ground’a nie jest niezawodnym remedium na wszelkie bolączki odbiorcy sztuki współczesnej. Możemy ją raczej potraktować jako solidne zestawienie tez, na których autor opiera swoją propozycję rozumienia dzieł sztuki i w konsekwencji, konstruktywne podejście do omawianego problemu. (shrink)

Tato studie recenzuje knihu: Charles CAMIC - Neil GROSS - Michèle LAMONT, Social Knowledge in the Making. Chicago: University of Chicago Press, 2011, a zasazuje ji do kontextu současných úvah o proměnách výzkumné praxe sociálních věd, akademické kultury, stylů myšlení a psaní. Pokouší se analyzovat v knize ohlašovaný „obrat k praxi" a ukazuje, nakolik samotné výzkumné praktiky v sociálních vědách ovlivňuje neexistence „standardních" forem, způsobů či stylů bádání. Detailně jsou představeny rovněž výchozí myšlenky takzvané „nové" sociologie idejí, jež stojí v (...) pozadí celého projektu analýzy sociálních praktik projevujících se v procesech „produkce, evaluace a aplikace" sociálního vědění. Jako klíčová se ukazuje potřeba nově promyslet samotnou koncepci „profesionalizované" sociální vědy, jež byla v dřívějším vývoji odmítnuta jako morálně i prakticky neudržitelná, neboť s demokratizací výzkumného procesu a proměnou vztahu mezi sociálními vědami a jejich publikem se stále zřetelněji projevuje, že s odklo- nem od konceptu profesionální sociální vědy se veřejná irelevance sociálního vědění spíše stále více prohlubuje. (shrink)

[In Czech] This article aims to explain how Merleau-Ponty’s phenomenological account of embodiment contributes to the theory and practice of physiotherapy. The mechanistic conception of the body, to which physiotherapy usually refers, assumes a universal model of its functioning and interprets its relationship to the environment causally. In fact, however, it does not allow a satisfactory explanation of the efficiency of the therapeutic methods used in practice. In contrast, Merleau-Ponty’s concept of motor intentionality points to the fact that the body (...) “understands” the practical meaning of a situation. Bodily understanding is then manifested in particular by the ability to adequately differentiate, adapt or vary motor and postural responses to environmental challenges. This change in the conception of embodiment also has important implications for understanding the therapist-patient relationship and the intervention itself. Physiotherapists should draw more on the fact that they are themselves a body and, on this basis, guide the patient’s bodily intentionality towards a more developed understanding of the practical meaning of situations. (shrink)

Niektórzy ludzie twierdzą, że przemysły kreatywne mają niewiele wspólnego ze starzeniem się i starością. Słowa kreatywność i twórczość są coraz częściej stosowane niemal jako synonimy cech ludzi młodych i młodości jako etapu życia.

J. S. Mill is commonly considered as a representative of psychological hedonism. However, his utilitarianism has also eudaimonic and perfectionistic aspects. Thus, various aspects are interelated with one another not only in his moral philosophy, but are present also in his political philosophy. Interpretators of Mill’s philosophy inquire: how those aspects can be reconciled and if Mill's conception can be consistent then? Main aim of the paper is to explain and justify the view, that the idea of happiness by J. (...) S. Mill based on the greatest happiness principle is founded on both traditions present in the Ancient times: eudaimonism and hedonism. I assume, that: in philosophy of J. S. Mill, formulated in the perspective of both traditions of the idea of happiness and good life, hedonism can be reconciled with eudaimonism and perfectionsm. Philosopher can be qualified as many-sided and eclectic, thus denominating his exclusively as hedonist would be incomplete and would be a result of too hasty and imprecise reading of his works. (shrink)

The goal of the article is to show that a complete answer to the title question can be given only in the context of the natural sciences. We believe that the group of cognitive sciences are the most reliable source of information about cognitive mental processes is. Making use of their achievements, we present a series of criteria for possessing a mind. We distinguish between many kinds of minds. We attempt to outline the conditions that must be fulfilled by an (...) adequate model of the mind. In our opinion, such a model must make use of all available empirical data and of scientific theories constructed on the basis of such data. From the point of view of philosophy, the requirements placed upon such theories by ontology are especially important. Their reconstruction can be a prolegomenon to a future integrated ontology of the mind. We emphasize that the mind is not an independent thing. In speaking about the mind we have in mind states, events, processes, functions, and dispositions that are derivative with respect to processes of a lower order. We assume that an adequate model of the mind is multi-dimensional, taking into account several mutually interacting levels of organization. We interpret the psychophysical problem as one of the relation between levels of organization, a relation that is constitutive for the actualization of mental states. Psychophysical relations turn out to be a particular case of the broader issue of relations between levels. In carrying out a preliminary conceptualization we make use of the notion of emergence; this is why our position, which is mainly in opposition to substantial dualism, may be termed emergent monism or naturalism. (shrink)

This is a review of a book "Dopamine Nation: Finding balance in the Age of Indulgence" written by Anna Lembke. The author, who is a psychiatrist and a specialist in the addiction field, has made a compilation of her addicted patients stories and the results of a newest research in the neuroscience. The effect of her work is a simple description of a complicated issues of human pain and pleasure system and the influence of dopamine on the addiction problem.

„Skoro powszechnie przyjmuje się, że sumienie jest suwerenne, to nie wiadomo, po co lekarz miałby uzasadniać pisemnie swój światopogląd” – napisała Naczelna Izba Lekarska w skardze do Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał tę część skargi oddalił w wyroku z 7 października 2015 r., ale stwierdził, że „Celem prowadzenia dokumentacji medycznej nie jest (…) utrwalanie na piśmie poglądów filozoficzno-prawnych lekarza”. Uznał też, że uzasadnienie „powinno mieć charakter medyczny, a nie służyć wyjaśnieniu światopoglądu lekarza, czy też wskazaniu zasady moralnej leżącej u podstaw jego zachowania”. (...) Podobną interpretację akceptuje wielu polskich prawników, twierdząc, że skoro sumienie czy światopogląd lekarza są „indywidualne”, „autonomiczne”, „suwerenne”, to merytoryczne powody odmowy wykonania świadczenia medycznego nie mogą podlegać jakiejkolwiek ocenie i kontroli. (shrink)

Publikacja ta stanowi podsumowanie doświadczeń z projektu badawczo-wdrożeniowego "PI-PWP: INNOWACJE NA ZAKRĘCIE - testowanie i wdrażanie nowych metod outplacementu", realizowanego na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Białymstoku, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, działania 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie, poddziałania 8.1.1 Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Celem projektu było adaptowanie, utworzenie, testowanie, a następnie upowszechnienie i wdrożenie na terenie województwa podlaskiego do VI 2015 r. dwóch (...) modeli outplacementu: dla pracodawców oraz pracowników przedsiębiorstw przechodzących procesy modernizacyjne i adaptacyjne. (shrink)

Publikacja ta stanowi podsumowanie doświadczeń z projektu badawczo-wdrożeniowego "PI-PWP: INNOWACJE NA ZAKRĘCIE - testowanie i wdrażanie nowych metod outplacementu", realizowanego na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Białymstoku, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, działania 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie, poddziałania 8.1.1 Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Celem projektu było adaptowanie, utworzenie, testowanie, a następnie upowszechnienie i wdrożenie na terenie województwa podlaskiego do VI 2015 r. dwóch (...) modeli outplacementu: dla pracodawców oraz pracowników przedsiębiorstw przechodzących procesy modernizacyjne i adaptacyjne. (shrink)

In my paper I present a critique of Dorota Brylla’s interpretation of the dialogue by Nicholas of Cusa - De Deo abscondito, and a critique of her stance on apophatic theology. I consider Brylla’s position an exemplification of a more widespread philosophical point of view in terms of both the interpretation of Nicholas thought and the apophatic tradition as such. I also present an alternative reading of both his dialogue and apophatic theology. Finally, I point out some implications of adopting (...) my position for philosophical theology and the philosophy of religion. (shrink)

Seeing with Ears, Hearing with Eyes. How Technology Molds Synesthesia Within Us -/- The subject of consideration within this lecture is the contribution of existing scientific discoveries on the visual and musical connection within the perceptual plane. Points of reference are the studies of Amir Amedi, Jacob Jolij and Maaieke Meurs, Harry McGurk, as well as, the works of Iwona Sowińska, Roger Scruton, Oliver Sacks, and a cultural analysis of Joshua Bell’s performance. I will also consider how the senses effect (...) each other, pursuing the diversified reception of vision, which consists of the sense of hearing [sic!], on which I would like to focus attention. -/- Paper structure:  Introduction to key concepts in the fields of research and development,  The visual outlook on hearing,  The aural perspective on vision,  Relationships to related sciences,  Summary of multimedia examples,  An attempt to extend the “techno-view” to the auditory senses within synesthesia. (shrink)

the article presents Jean Paul Sartre’s idea of the human body and the bodiliness described in his book Being and nothingness (1943). In this book, Sartre argued that every human relation is based on the objecti cation of one human by another, and entering into empathic contact is basically impossible. the author of the article has con onted this thesis with contemporary psychological and neuropsychological thought (mirror neuron theory) and has investigated how the category of empathy functions in literary studies. (...) A very important part of this article is the re ection on the presence and topicality of Sartre’s beliefs in the literature. the author has conducted an interpretation of Witold gombrowicz’s story Tancerz mecenasa Kraykow‐ s ego (1926) om the collection Bakakaj (1957), and has shown that the ideas presented by Sartre are re ected there in a very interesting way. Sartre’s philosophy turns out to be abso‐ lutely up‐to‐date right now, more than many psychological theories — it not only supplies a philosophical base for the analysis of human relations (those also presented in literature), but also gives a certain tool for describing them in the form of speci c language and terminology. (shrink)

This paper initiates the reverse mathematics of social choice theory, studying Arrow's impossibility theorem and related results including Fishburn's possibility theorem and the Kirman–Sondermann theorem within the framework of reverse mathematics. We formalise fundamental notions of social choice theory in second-order arithmetic, yielding a definition of countable society which is tractable in RCA0. We then show that the Kirman–Sondermann analysis of social welfare functions can be carried out in RCA0. This approach yields a proof of Arrow's theorem in (...) RCA0, and thus in PRA, since Arrow's theorem can be formalised as a Π01 sentence. Finally we show that Fishburn's possibility theorem for countable societies is equivalent to ACA0 over RCA0. (shrink)

Studie se zabývá tím, jak se v českých zemích obráželo bouřlivé období vývoje biologického myšlení od přelomu 19. a 20. století do první světové války, kdy vedle sebe existovaly velmi různé názory na evoluci. Mnohovrstevnatost teoretickou přitom doplňuje i kulturní a vědecká mnohovrstevnatost českých zemí, kde se jednak mísí vlivy německé a české biologie na svých autonomních institucích, a jednak lze spatřovat rozdíly i mezi lokálními centry Prahou a Brnem se svými badatelskými tradicemi a nezávislými vazbami na další centra ve (...) Vídni a evropských univerzitách. Centrem zájmu jsou teoreticky uvažující biologové, kteří buď sami dlouhodobě profilovali české biologické myšlení, anebo na něj měli díky zdejšímu působení přímý vliv. V letech ca 1900–1915 došlo k prvnímu otevřenému a diskutovanému vrcholu v české recepci evolucionismu a před jednoznačnými pozicemi a „velkými teoriemi“ má navrch spíše prostředkování diferencované zahraniční diskuse, podněty vlastní experimentální práce a opatrné očekávání od nového studia variability a dědičnosti. (shrink)

Na základě analýzy otázky, jak se učíme ze zkušenosti představuje studie problém indukce nejprve tak, jak byl formulován Humem skrze jeho příčinu v nezdůvodnitelnosti principu uniformity přírody. Následně ukazuje Popperovo řešení problému spočívající v naprostém odmítnutí induktivního usuzování. Popperův přístup je podroben srovnání s reliabilistickou pozicí Davida Papineau - stanoviskem, že poznání je pravdivým přesvědčením generovaným spolehlivou metodou. Hlavním cílem textu je znovuotevření diskuze nad tématem neplatnosti indukce a možná redukce námitek vůči její logické neplatnosti na základě nahlédnutí reliabilistického stanoviska. (...) Vedlejším záměrem je pak ilustrovat možné styčné body mezi kritickým racionalismem s jeho důrazem na delegitimizaci vědění a reliabilistickým kritériem spolehlivosti. (shrink)

Petrus Nigri (Schwarz) se narodil západočeské Kadani (něm. Kaaden) kolem roku 1435 a spolu se svými třemi bratry vstoupil v Německu do dominikánského řádu. Během svého studia prošel velkou část Evropy (Německo, Itálii, Španělsko, Čechy a Maďarsko) a nakonec se stal rektorem generálního studia v Budíně (1481). Obecně je znám spíše jako význačný středověký hebraista. Do dějin filosofie se zapsal zvláště jako autor Clipeus thomsitarum (před r. 1474), což je filosofický komentář na Porfýriův Úvod (Isagoge) a na aristotelovské Kategorie, formou (...) otázek. Třebaže Nigriho práce není originální, představuje v zaalpských zemích významnou recepci pojetí pomyslného jsoucna (Clipeus, část I, ot. 3-4) tak, jak ho koncipoval Hervaeus Natalis († 1323) ve svém traktátu De secundis intentionisbus. -/- Petrus Nigri (Peter Schwarz, born in Kadaň/Kaaden before 1435, died in Buda 1483), is author of Clipeus thomistarum (printed 1481), a philosophical commentary on Porphyry's Introduction (Isagoge), and on Aristotle's Categories in the form of questions. While Nigri's discussion of the concept of being of reason (Clipeus thomistarum, part I, qq. 3-4) is not original, his work is important for contributing to this concept’s reception, and with it the teaching of Hervaeus Natalis (died 1323) in his treatise De secundis intentionibus, in the transalpine countries. Being of reason (ens rationis) is conceived as not a categorial being, nor is it an intellectual operation, nor is it caused, but is only identifiable by the human intellect. Nigri's being of reason has no subjective existence, but only an objective character, which differs both from categorial being and from mere nothingness. (shrink)

Konserwatywni przeciwnicy prowadzenia badań naukowych na ludzkich embrionach argumentują, że od momentu poczęcia mają one status moralny równy statusowi ludzi dorosłych: zarodki mają takie samo prawo do życia jak dorośli. W artykule przedstawiam oryginalną argumentację za tym stanowiskiem, której źródła można znaleźć w XVII-wiecznej teologii moralnej i współczesnej teorii decyzji. Argumentacja ta nie odwołuje się do statusu ontologicznego embrionów, ale do pewnego typu rozumowania praktycznego na temat tego, co należy robić w rozmaitych sytuacjach niepewności. Na pierwszy rzut oka wydaje się (...) ona wzmacniać stanowisko konserwatywne, ponieważ nie zależy od kontrowersyjnych metafizycznych założeń na temat statusu zarodków czy kwestii ich potencjalności. W artykule pokażę jednak, że argumentacja ta obarczona jest poważnymi wadami, które sprawiają, że nie da się jej zastosować do uzasadnienia sprzeciwu wobec moralnej czy prawnej dopuszczalności np. badań na zarodkowych komórkach macierzystych. (shrink)

Článek se zaměřuje na teorie kulturní mezery, jež ve svém díle rozpracovali Thorstein Veblen a William F. Ogburn. Sleduje přitom zejména dva motivy: jak se v přístupech těchto autorů tematizuje vztah sociální vědy a jejího publika a jak je argument mezery využit k prosazování specifického pojetí „účelu“ sociální vědy. Je zde předvedeno, jak se ve dvou různých stylech psaní a ve dvou různých argumentačních strategiích v podstatě identická teorie proměňuje a současně zužitkovává k prosazení distinktivního pojetí sociální vědy. Veblenův klíčový (...) motiv „sebe-konfrontace“ společnosti je srovnán s Ogburnovým motivem „využitelnosti“ vědění ve vztahu k úvahám o literárních technologiích vědy. (shrink)

The starting point of this paper are two views: on the one hand, two general claims about street art – a broad art category encompassing works of spray painting as well as of yarn bombing, paste ups as well as sculptural interventions, tags as well as stickers, and so on – and, on the other hand, a much more specific view about certain contemporary tags produced, roughly, over the past twenty years. The two general claims are, first, that all works (...) of street art are subversive (see, e.g., Bacharach 2015; 2018; Chackal 2016; Baldini 2015; 2016; 2017; 2018; Willard 2016), second, that works of street art are the result of acts of self-expression (Riggle 2016). The specific view about certain contemporary tags is that they are artworks, although they are not presented, mainly, for appreciation of aesthetic properties grounded in their perceptual properties, because they are works of conceptual street art (see Lewisohn 2010; JAK 2012). The key question of the paper concerns, however, not contemporary tags, but “very early tags” (VETs) – a term that I shall use to designate the extremely simple, unadorned tags that first appeared in the late 1960s and that some scholars consider as the historical predecessors of the various practices that today we group under the category “street art” (see, e.g., Young 2014; Gastman et al. 2015): should we regard VETs as artworks? On the one hand, VETs writers tend to answer this question in the negative, since they stress that they didn’t cast themselves as artists and often identify the first tags that are artworks with the graphically elaborated tags that begun to be seen around New York City and Philadelphia just a few years after the appearance of the first tags. On the other hand, already in the early 1970s, artists and intellectuals such as Norman Mailer and Gordon Matta-Clark seemed to hold the view that it was appropriate to regard both VETs and later tags as art, although they didn’t defend this thesis with argument. The view that some contemporary tags that are not presented, mainly, for appreciation of their aesthetic properties might be candidates for appreciation as works of conceptual art suggests a strategy for assessing the issue whether VETs are candidates for art appreciation: can we defend the claim that the extremely simple, unadorned VETs were presented for appreciation as works of conceptual street art? I argue that we have good reasons to hold this view. (shrink)

Studie věnuje pozornost problematice demokratizace vědy, v jejímž rámci zaujímá klíčové postavení otázka, v jaké míře a zda vůbec má mít široká veřejnost možnost zasahovat do vědní a výzkumné politiky a participovat na rozhodování v odborných záležitostech. První část studie je věnována představení dvou radikálně odlišných a vzájemně protichůdných pohledů na tuto problematiku, které byly rozpracovány v rámci poválečné filosofie vědy v dílech Michaela Polanyiho a Paula Feyerabenda a v různých podobách spolu soupeří dodnes. Tyto dva pohledy, jež nás staví (...) před volbu mezi odborností na úkor demokracie a demokracií na úkor odbornosti, jsou následně podrobeny kritickému zhodnocení a v opozici k nim je představen alternativní pohled rozvíjený v rámci vědních studií Harrym Collinsem a Robertem Evansem, jenž překračuje nutnost této volby a na základě sociologických výzkumů fenoménu odbornosti nabízí způsob, jak lze odbornost a demokratické hodnoty sloučit dohromady. (shrink)

Recenze: Zdeněk VAŠÍČEK, Jak se dělají filosofie. Praha: Triáda 2012, 240 s.

"Kapitał społeczny ludzi starych na przykładzie mieszkańców miasta Białystok" to książka oparta na analizach teoretycznych i empirycznych, która przedstawia problem diagnozowania i używania kapitału społecznego ludzi starych w procesach rozwoju lokalnego i regionalnego. Kwestia ta jest istotna ze względu na zagrożenia i wyzwania związane z procesem szybkiego starzenia się społeczeństwa polskiego na początku XXI wieku. Opracowanie stanowi próbę sformułowania odpowiedzi na pytania: jaki jest stan kapitału społecznego ludzi starych mieszkających w Białymstoku, jakim ulega przemianom i jakie jest jego zróżnicowanie? Ludzie (...) starzy są tu postrzegani jako kategoria społeczna, czyli zbiór osób podobnych do siebie pod względem społecznie istotnych cech (takich jak wiek, posiadane role społeczne i świadomość korzystania ze świadczeń społecznych), którzy są świadomi tego podobieństwa i swojej odrębności od innych. Przyjmuje się ponadto, iż osoby takie przekroczyły 60. rok życia. Zakłada się też, że w zasobach ludzkich skumulowany jest kapitał ludzki, społeczny i kulturowy. Kapitał społeczny jest tu ujmowany szeroko jako potencjał współdziałania osadzony w powiązaniach międzyludzkich i normach społecznych, który może przynosić korzyści osobom, grupom i społeczeństwom. W części teoretycznej przedstawiono informacje o starości jako etapie w życiu jednostki, wyjaśniono pojęcie ludzi starych, omówiono społeczne teorie starzenia się, historyczne czynniki oddziaływające na położenie kategorii społecznej ludzi starych, zmiany ich miejsca w społeczeństwie polskim w trakcie transformacji ustrojowej i na początku XXI wieku, możliwe konsekwencje wzrostu długości życia w warunkach demokracji i kapitalizmu oraz charakterystykę problemu starzenia się ludności Białegostoku jako miasta pogranicza. Zaprezentowano też różnorodne koncepcje kapitału społecznego, sfery jego oddziaływania na rozwój społeczno-gospodarczy, jego stan w Polsce oraz wytyczne do strategicznego budowania jego zasobów. Przybliżono również wybrane informacje o aktywności ludzi starych w życiu publicznym, społecznym i gospodarczym jako kluczowych cechach ich kapitału społecznego. Porządkując różne stanowiska teoretyczne, wyniki badań i dane statystyczne, dążono do powiązania wielu rozproszonych źródeł w przekonaniu, iż jest to istotne w celu określenia i zagospodarowania zasobów kapitału społecznego seniorów, jak również niwelacji opóźnienia polskiej socjologii w zakresie badań nad ludźmi starymi. Pomimo, iż za podstawową perspektywę teoretyczną publikacji uznana została koncepcja kapitału P. Bourdieu, autor bierze również pod uwagę propozycje badawcze J.S. Colemana, R.D. Putnama, F. Fukuyamy, A. Giddensa, P. Sztompki i A. Sadowskiego. Drugi rozdział zawiera określenie ram metodologicznych badań przeprowadzonych na potrzeby tej publikacji. Omówiono przyjęte założenia badawcze oraz przybliżono sposób i przebieg realizacji badań. Przede wszystkim zdecydowano się na korzystanie z metody jakościowej i zastosowanie techniki wywiadu swobodnego ukierunkowanego. Uznano, iż podmiotowy kontakt z ludźmi starymi umożliwi dokładniejsze rozpoznanie kontekstu, w którym znajdują się zasoby ich kapitału społecznego. Jest to ważne, gdyż przenoszenie na rodzimy grunt opracowanych za granicą interpretacji działań ludzi starych i rozwiązań aktywizujących, może okazać się nieskuteczne lub wywołać negatywne efekty zewnętrzne. Ponadto w literaturze przedmiotu zwraca się uwagę na niedostatek badań gerontologicznych zgodnych z paradygmatem interpretatywnym. Badaniu poddano 26 respondentów w wieku od 60 do 89 lat żyjących w mieście Białystok związanych z jedną z dwóch różnych instytucji: Domem Pomocy Społecznej i Uniwersytetem Trzeciego Wieku. Poprzez porównywanie osób znajdujących się na dwóch biegunach aktywności społecznej możliwe było dostrzeżenie podobieństw i różnic w ich wyposażeniu kapitałowym, a zarazem w osiągniętych w ciągu życia pozycjach w strukturze klasowej i zasobach służących pomyślnej starości6. W trzecim rozdziale przedstawiona została część wyników analiz empirycznych. Przybliżono tu sposób, w jaki ludzie starzy myślą o podobnych sobie przodkach i osobach współczesnych, a także czynniki, w zależności od których zmienia się ich pozycja społeczna w mieście oraz problemy społeczne, jakie uznają za najważniejsze dla ludzi starych. Analizie poddano opinie o ich czasie wolnym, szansach i barierach aktywności ekonomicznej. Wyróżniono typy kapitału społecznego ludzi starych w zależności od instytucji, z którymi są związani oraz podejścia do postrzegania i wykorzystywania zróżnicowania wewnętrznego seniorów. Omówiono wizerunek seniorów w środkach masowego przekazu. Publikacja nie zawiera ścisłego zakończenia. W ostatnim rozdziale wskazano jedynie na główne wnioski płynące z badań oraz na potencjalne dalsze kierunki analiz. Uzupełnienie tego podejścia stanowią zamieszczone w aneksie zestawienia oddolnych technik budowania kapitału społecznego oraz podstawowych cech Miast Przyjaznych Starszemu Wiekowi. Z opracowania tego z pewnością będą mogli skorzystać nie tylko naukowcy zajmujący się tematyką ludzi starych, ale i pracownicy socjalni, politycy, pracodawcy, przedstawiciele mediów i organizacji pozarządowych oraz obywatele Białegostoku i innych miast. ** "Social Capital of Old People on the Example of Bialystok Residents" is a book based on theoretical and empirical study, which presents an issue of diagnosing and using of old people social capital in the local and regional development processes. This issue is significant because of the threats and challenges associated with process of rapid ageing of Polish society at the beginning of 21st century. Publication, in particular, is an attempt to give answers to the following questions: what is the state of old people social capital in Bialystok, what transformations it undergoes and how is it differentiated? In this study old people are viewed as a social category, which is a set of people similar to each other in terms of socially significant features (such as age, possessed social roles and awareness of received social benefits), who are aware of these similarities and differences between each other. Moreover, it is assumed, that such persons exceeded the 60 years of age. It is also assumed that human, social and cultural capital is accumulated in the human resources. Social capital is recognized here broadly as a potential for collaboration embedded in interpersonal relationships and social norms that may benefit individuals, groups and societies. The book consists of three chapters. The first, which is the theoretical part of work, includes information about: old age as a stage of individual life and explanation of the old people notion. It discusses social theories of ageing, historical factors affecting on the social position of old people category, changes in their place in Polish society during the system transformation and in the early 21st century. It describes the possible consequences of increased life expectancy for democracy and capitalism - including the concepts of society for all ages, silver economy. It also features ageing population issue, as well as social policy towards the elderly and old age in Bialystok as the borderland city. A variety of social capital concepts were presented; the spheres of its influence on socio-economic development, its status in Poland and guidelines for strategic building of its resources. Selected information on the activity of old people in public, social and economic life as key features of their social capital was brought closer. Putting various theoretical positions, results of research and statistical data in order was aimed to link many dispersed sources considering that it is relevant to identify and develop seniors' social capital resources, as well as leveling the delay of Polish sociology research on the elderly. Fundamental theoretical perspective of publication is the concept of capital according to P. Bourdieu. However, the proposals of J.S. Coleman, R.D. Putnam, F. Fukuyama, A. Giddens, P. Sztompka and A. Sadowski were also used. The second chapter contains a methodological framework for the purposes of study. Research assumptions, method and course of implementation of studies were discussed. The study is based on the qualitative method and the application of in-depth interview techniques. It was considered that the personal contact with old people will be more accurate than other research techniques to identify the context in which they social capital resources can be found. It is important because the transfer of developed abroad activating solutions and interpretations of old people actions may be ineffective or have negative external effects in the Polish context. Moreover, in the Polish science literature attention is paid to scarcity of gerontological research in accordance with the interpretive paradigm. Study involved 26 respondents aged 60 to 89 years living in Bialystok associated with one of two different institutions: nursing home for the elderly and University of the Third Age. By comparing the persons on two extremes of social activity it was possible to see similarities and differences in their capital equipment, and also in achievements of the life positions in the class structure and resources aimed at successful ageing. The third chapter presents the empirical analysis of the research results. This part outlines the way in which old people think about their ancestors and contemporary people. It also shows factors according to changes in their social position in the city, social issues which they consider most important for old people, their opinions about leisure time, opportunities and barriers of economic activity and types of old people social capital depending on the institution with which they are associated. Approach to the perception and use of internal disparities of seniors were also discussed. The analysis additionally contains the evaluation of senior citizens image in the polish mass media. This publication does not contain a strict ending. It only identifies the main conclusions of the research and potential directions of future analysis. Above all, older people could improve their position not by demanding increases in social benefits from which major parts are often taken away by their family members, but by highlighting their human, social and cultural capital. It is necessary to create favorable conditions for social and professional life of old people and their cooperation with members of local communities. Important role in this regard is played by institutions implementing three tasks: stimulating senior citizens' desire to satisfy previously unrealized needs; creating relationships between them so that they can solve their own problems and work for the others; and providing legal, social and vocational guidance. Stimulating cooperation between existing public, commercial and non-governmental sector organizations may serve to achieve these goals. The dissemination of bottom-up techniques of social capital building and checklist of essential features of Age-friendly Cities may also be important. -/- . (shrink)

Cílem článku je ukázat, že německá raná romantika, která položila filosofické základy romantického hnutí, nebere příklon k subjektivitě prožívání jako odklon od poznání, nýbrž jako jiný způsob poznání. Romantická niternost nachází svůj protějšek ve zkušenosti světa, jemuž umění dokáže propůjčit hlubší význam než racionální filosofie a věda. Tento nový pohled na poznání je romantiky použit jak na výklad přírody, tak duchovní lidské skutečnosti. Článek upozorňuje na to, že vedle dědictví spinozismu měla romantická epistemologie důležitý zdroj v některých úvahách Kantovy Kritiky (...) soudnosti. Tato vazba je sledována zvláště na příkladu filosofie umění F. W. J. Schellinga. Argumentace článku je rozvinuta v kritické konfrontaci se subjektivistickou interpretací romantiky H.-G. Gadamera, čímž se ozřejmuje její širší epistemologický dosah i aktuálnost. Návaznost německých romantiků na Kantovu Kritiku soudnosti se spíše než tendencí k subjektivizaci estetiky projevovala ve snaze o estetizaci poznání. (shrink)

Příspěvek zprostředkovává základní vhled do bitvy o absolutní, jak bývá často označována polemika mezi Josiahem Roycem a Williamem Jamesem. Toto intelektuální zápolení, do něhož významně zasahovali Charles S. Peirce nebo John Dewey, je jedním z důležitých faktorů ovlivňujících podobu názorů amerických pragmatiků. Příspěvek se soustřeďuje především na období mezi lety 1899 a 1902, kdy je bitva o absolutní nejvyostřenější a filosoficky nejplodnější. Představené závěry jsou důležité především ve vztahu k probíhající renesanci názorů pragmaticky smýšlejících autorů v současných kognitivních vědách či (...) filosofii vědy. (shrink)

Książka dotyczy trzech powiązanych z sobą zagadnień: internalizmu racji działania, internalizmu motywacyjnego i tzw. hume’owskiej teorii motywacji. Próbuje odpowiedzieć m.in. na następujące pytania: Czy wolno nam stwierdzić, że ktoś powinien coś zrobić, nawet gdy nie może być motywowany do tego działania? Czy można szczerze akceptować jakiś osąd moralny i nie być motywowanym do postępowania zgodnie z jego zaleceniami? Czy normy moralne służą tak naprawdę realizacji egoistycznych pragnień, czy może są fikcją wpajaną przez instytucje społeczne? Autor pokazuje, jak wiele współcześnie dyskutowanych (...) problemów metaetycznych można rozwiązać, sięgając do filozofii Davida Hume’a. Choć koncentruje się na najnowszych dyskusjach z dziedziny metaetyki, to zagadnienia omawiane w książce stanowią kontynuację klasycznych debat filozoficznych na temat takich pojęć jak wartość, dobro, obowiązek, racjonalność, relatywizm czy słabość woli. (shrink)

Modelowanie komputerowe odgrywa istotną rolę we współczesnej nauce. Epistemologiczna rola, jaką odgrywają takie modele oraz prowadzone na ich bazie symulacje skłaniają do postawienia pytań o możliwe użycie podobnych metod w filozofii. Pomysły wykorzystania narzędzi matematycznych do sformułowania koncepcji filozoficznych sięgają czasów Barucha Spinozy i Isaaca Newtona. Newtonowska filozofia przyrody stała się przykładem udanego zastosowania matematycznych rozważań do opisu przyrody na poziomie fundamentalnym. Oczywiście podejście Newtona otworzyło zarówno nowe obszary badań w fizyce, jak i stało się źródłem dla nowych rozważań o (...) rzeczywistości fizycznej. Według Michała Hellera niektóre teorie fizyczne można traktować jako specyficzne formalizacje koncepcji filozoficznych. Modelowanie komputerowe w filozofii może być traktowane jako rozszerzenie tej idei, co będę starał się ukazać w niniejszym artykule. Będę również rozważał rolę modelowania komputerowego jako źródła nowych metafor filozoficznych zgodnie z koncepcją technologii definiującej D. J. Boltera. Rozważania te wiodą do konkluzji mówiącej, że w metodologii filozofii zachodzą istotne zmiany. Nowe podejście nie sugeruje odrzucenia bądź zanegowania dotychczasowych metod, a wskazuje raczej nowe narzędzie analityczne filozofii i źródło inspirujących metafor. (shrink)

Idee ontologii formalnej zawdzieczamy filozofowi Edmundowi Husserlowi, który w Badaniach logicznych dokonał rozróznienia na logike formalna i formalna ontologie. Przedmiotem pierwszej sa wzajemne zwiazki pomiedzy prawdami (lub znaczeniami zdan w ogólnosci) relacje wynikania, niesprzecznosc, dowód i obowiazywalnosc. Przedmiotem drugiej sa natomiast wzajemne zwiazki pomiedzy rzeczami przedmiotami i własnosciami, czesciami i całosciami, relacjami i kolektywami. Tak jak logika formalna zajmuje sie własnosciami wynikania, które sa formalne w tym sensie, ze stosuja sie do poszczególnych przypadków wynikania jedynie ze wzgledu na ich forme, (...) tak ontologia formalna zajmuje sie własnosciami przedmiotów, które sa formalne w tym sensie, ze ich przykładami, co do zasady, moga byc przedmioty wszystkich materialnych sfer czy dziedzin rzeczywistosci. (shrink)

Attitudes towards elder people in society depend on the pace of its technological and economical development. Fast changes not only encourage discrimination on the ground of age but also blur the perception of both individual and collective benefits from the extension of life length. This article emphasizes the necessity of finding new ideas of elders’ active social participation. Furthermore it points out the conceptions of creating city areas that favor development and integration of all age groups. It underlines the significance (...) of older generations in process of sustaining cultural continuity in information and knowledge societies by contrasting those ideas with the wisdom society project. ** Ocena obecności ludzi starych w społeczeństwie zależy od tempa rozwoju technologicznego i gospodarczego. Szybkie zmiany sprzyjaj¸a} dyskryminacji ze wzglȩdu na wiek oraz przyczyniaj¸a} siȩ do niedostrzegania jednostkowych i zbiorowych korzyści płyn¸a}cych ze wzrostu długości życia ludzkiego. Artykuł zwraca uwagȩ na niezbȩdność poszukiwania pomysłów aktywnego uczestnictwa seniorów w życiu społecznym, jak też przybliża koncepcjȩ kreowania przestrzeni miejskich sprzyjaj¸a}cych rozwojowi i integracji wszystkich grup wiekowych. Praca podkreśla znaczenie starszego pokolenia w procesie utrzymania ci¸agłości kulturowej w społeczeństwach informacyjnych i społeczeństwach wiedzy poprzez przeciwstawienie tych idei projektowi społeczeństwa m¸adrości. (shrink)

Celem artykułu jest pokazanie konsekwencji przyjęcia longtermizmu w wersji skrajnej dla postrzegania obowiązku likwidacji skrajnej biedy w świetle zasady równego rozważania interesów. W artykule argumentuję na rzecz hipotezy, że konsekwentny zwolennik myśli etycznej Petera Singera skorygowanej o postulaty long- termizmu musi przyjąć, iż obowiązki wobec przyszłych ludzi uchylają obowiązki wobec obecnie żyjących ludzi, nawet znajdujących się w tak niekorzystnym położeniu jak skrajna bieda. W pierwszej części artykułu szkicuję argumenty Singera na rzecz moralnego obowiązku likwidacji skrajnej biedy za pomocą efektywnych metod (...) aż do znacznego obniżenia własnego poziomu życia. Przybliżenie tych szeroko znanych poglądów stanowi ramy argumentacji na rzecz hipotezy badawczej. Następnie krótko charakteryzuję efektywny altruizm, na gruncie któ- rego wyrosło nowe podejście w ramach konsekwencjalizmu: longtermizm. Postulaty i założenia longtermizmu w ujęciu W. MacAskilla i T. Orda zestawiam z myślą Singera, aby doprowadzić ich argumentację do logicznych wniosków, które wspierają hipotezę badawczą artykułu -/- Moral duties towards the poor and longtermism The aim of the article is to show the consequences of adopting strong longtermism for the perception of the obligation to eliminate extreme poverty in the light of the principle of equal consideration of interests. In the article, I argue in favor of the hypothesis that a consistent supporter of Peter Singer’s ethical thought adjusted to the postulates of longtermism must assume that obligations towards future people abrogate duties towards current people, even those in such an unfavorable situation as extreme poverty. In the first part of the article, I sketch Singer’s arguments for the moral obligation to eliminate extreme poverty using effective methods, up to significant decrease in one’s level of life. An outline of these widely known views constitutes the framework of arguments in favor of the research hypothesis. Then I briefly characterize effective altruism, which is the basis for a new approach within consequentialism: longtermism. I compare the postulates and assumptions of longtermism as presented by W. MacAskill and T. Ord with Singer’s thought in order to bring their argumen- tation to logical conclusions that support the research hypothesis of this article. (shrink)

Work of elderly is a controversial problem. The introduction of protection of old age in form of pensions and retirement caused shaping in modern societies qualitatively new social category of persons in post-working age. Growth of human life-span with simultaneous lack of the principle changes of pensionable age inflicts grow in quantity of persons’ using welfare benefits. Growing costs of seniors livelihood lead to transformations in socio-economical structures as well as forcing them to engage in activities that will help increase (...) their social participation, including the lengthening of their professional activity. It seems that the nowadays processes of dematerialization of work combined with the shaping of knowledge-based economy and the movement of third-age universities largely enable the achievement of these objectives. Article aims to approximate the results of qualitative analysis of elderly economic activity in Bialystok conducted in the context of social capital research. Study describes main factors that restrict work opportunities for older people, as well as their hidden resources and potential workplaces. ** Wykonywanie pracy zarobkowej przez osoby starsze jest zagadnieniem kontrowersyjnym. Wprowadzenie zabezpieczenia starości w formie rent i emerytur sprawiło, że w społeczeństwach nowoczesnych ukształtowała siȩ jakościowo nowa kategoria społeczna składaj¸a}ca siȩ z osób w wieku poprodukcyjnym. Wzrost długości życia ludzkiego przy jednoczesnym braku zasadniczych zmian progów wieku emerytalnego sprawia, że ilość osób korzystaj¸a}cych ze świadczeń rośnie. Zwiȩkszaj¸a}ce siȩ koszty utrzymania seniorów prowadz¸a} do szeregu przemian w strukturach społeczno-ekonomicznych oraz wymuszaj¸a} podejmowanie działań, które pozwol¸a} na wzrost ich uczestnictwa społecznego, w tym na wydłużanie ich aktywności zawodowej. Wydaje siȩ, że zachodz¸a}ce współcześnie procesy dematerializacji pracy ł¸a}czone z kształtowaniem siȩ gospodarki opartej na wiedzy oraz ruch uniwersytetów trzeciego wieku w znacznej mierze umożliwiaj¸a realizacjȩ tych celów. Artykuł ma na celu przybliżenie wybranych wyników jakościowych analiz aktywności ekonomicznej ludzi starych w Białymstoku prowadzonych w kontekście badań nad kapitałem społecznym. Określone zostały podstawowe czynniki ograniczaj¸ace możliwości wykonywania pracy przez ludzi starych, jak również ich ukryte zasoby i potencjalne miejsca pracy. (shrink)

Cílem článku je v historickém kontextu analyzovat základy, na nichž stojí dnešní vědní obor kybernetika, a nabídnout takovou definici kybernetiky, která by odpovídala jak jejím původním kořenům, tak i aktuální institucionalizované vědeckovýzkumné a vývojové praxi. Článek klade důraz na hluboce zakořeněnou inženýrskou motivaci kybernetiky, kybernetickou metaforu člověk-stroj, na spřažení mezi člověkem a strojem a na kybernetiku jako diskurzivní praktiku. Historický kontext je zaměřen na rané období americké kybernetiky a proto-kybernetiky.

Bogusław Wolniewicz – polski tłumacz Pism semantycznych Gottloba Fregego – przełożył termin Bedeutung na język polski jako „znaczenie”, zauważając w przypisie, że wątpliwości, jakie może budzić w tym przypadku użycie tego słowa, budzi również użycie w języku niemieckim przez Fregego słowa Bedeutung. Jednocześnie Wolniewicz, w tym samym przypisie, twierdzi, że „to, co Frege nazywa znaczeniem znaku, pokrywa się z tym, co w dzisiejszej terminologii semantycznej zwykło się nazywać »denotacją« albo »denotatem«” (Frege, 2014a, s. 62, przypis 27). W niniejszym artykule postaram (...) się przedstawić rozumienie Fregowskiej kategorii znaczenia (Bedeutung), które oddawałoby sposób, w jaki posługiwał się nim niemiecki filozof, tj. zarówno w odniesieniu do nazw, zdań, jak i predykatów. W części pierwszej przedstawię pokrótce wzajemny stosunek podziałów na przedmioty i funkcje oraz na sens i znaczenie wyrażeń. W drugiej zarysuję sposób, w jaki Frege podchodził do problemów językowych i filozoficznych. W części trzeciej dokonam szczegółowej interpretacji kategorii znaczenia dla nazw, zdań pojedynczych i złożonych, a także predykatów. Część ostatnia dotyczy kwestii Fregowskiego realizmu, która jest kluczowa z punktu widzenia późniejszych krytyk forsowanej przeze mnie interpretacji Bedeutung. (shrink)

Zasadnicza problematyka książki została podzielona na dwie części, uwzględniające tradycyjny podział na filozofię przyrody nieożywionej i filozofię przyrody ożywionej. Zastosowanie wspomnianego podziału jest uzasadnione zarówno charakterem bytów przyrodniczych, jak i dotychczasową literaturą przedmiotu. Te części poprzedzone zostały omówieniem zagadnień metodologicznych związanych z uprawianiem filozofii przyrody. Czwartą, dodatkową część publikacji, zatytułowaną Tajemnice przyrody, stanowią refleksje nad całością świata przyrodniczego ułożone w filozoficzny tryptyk: Przypadek, Cud, Sens. Są one próbą poszukiwania odpowiedzi na najbardziej podstawowe pytania, które pojawiają się na styku badań przyrodoznawstwa, (...) refleksji filozoficzno-przyrodniczej i teologii przyrody. (shrink)

Deleuze uważa, ze nie można pogodzić Hegla i Nietzschego. Hegel jest wedle niego abstrakcyjny, a Nietzsche - konkretny. Tymczasem pojęcia "konkret" i "abstrakcja" należą do ideologicznego arsenału konserwatyzmu. Rozpatruję nie tyle prawdziwość tezy Deleuza, co jej genealogię. Hegel i Nietzsche kontynuują oświeceniowe poszukiwania "człowieka konkretnego". "Człowiek konkretny" to wytwór drugiej fazy oświecenia (rodzaj "kompensacji" w znaczeniu Marquarda): przekształcenie parenetyki w filozofię historii i kultury (wzgl. społeczną). "Wielki bohater historii" i "nadczłowiek" są próbami ujęcia konkretu społeczno-historycznego. Rzut oka na strukturalną pozycję (...) kategorii Hegla w jego systemie oraz ideału Nietzschego w jego myśli (mediatyzacja a problem wątpliwej konkretności nadczłowieka) uprawdopodabnia następujący wniosek: Nadczłowiek stanowi abstrakcyjny projekt uchwycenia konkretu. Nie można ukryć trudności w ocenie stosunku Hegla i Nietzschego wobec konserwatyzmu romantycznego. Przyczyna leży m.in. w wykorzystaniu arsenału myśli konserwatywnej przy jednoczesnym jej przekształceniu. Stąd trudno orzec, czy "konserwatyzm romantyczny" zniesiony (Hegel) lub przekształcony w ekstatyczno-chiliastyczną filozofię przyszłości (Nietzsche) jest bardziej konserwatywny, czy raczej liberalny itp. Jeden przykład z "warsztatu filozofowania" obu myślicieli wykazuje swoiste odniesienie się do konkretu, a także problematyczność tego odniesienia. Co więcej, opozycja konkret-abstrakt przy zmieniającym się jej nacechowaniu ideologicznym obejmuje również "empiryzm transcendentalny" samego Deleuze'a, a także - jak się zdaje - sporą część filozofii kontynuującej Nietzschego w intencji sprzeciwienia się Heglowi i jego metanarracjom. Wieloznaczność problemu konkretu ukrywa to, że jest pseudoproblemem lub - w najlepszym wypadku - mylącym wyróżnikiem stanowiska filozoficznego. (shrink)

Tato studie se zabývá zobrazováním alchymie v malbách, knižních ilustracích i v architektuře v období raného novověku. Na jednotlivých příkladech obrazů či ilustrací prezentuje různé aspekty alchymistova života i jeho práce. Nezabývá se symbolickou alchymickou ikonografií, ale zaměří se především na zobrazování prostředí a vybavení alchymických dílen i osobností samotných alchymistů. Soustředí se zejména na vyobrazení zařízení alchymických laboratorií, s nimiž se lze setkat jak u renesančních malířů, tak v ilustracích alchymických rukopisů a poměrně ojediněle i v české architektuře. Poskytuje (...) také pohled na vyobrazení vzniklá v souvislosti s literární kritikou alchymie. Alchymisté byli zejména v dílech předních evropských humanistů často záměrně zesměšňováni, kritizováni a označováni za blázny a zloděje. V závěru se zabývá vybranými příklady ze žánrového umění, kde byli rovněž alchymisté zobrazováni často satiricky, ale i s určitou úctou, jako vzdělaní učenci. Výtvarné umění raného novověku nám představuje různé aspekty života alchymistů a je v dnešní době jednou z možností, jak se přiblížit porozumění jejich vědeckým aktivitám. Jak však studie ukazuje, k těmto obrazovým materiálům je třeba přistupovat kriticky. (shrink)

Arthura Kaufmanna filozofia prawa wyrasta przede wszystkim z neokantyzmu aksjologicznego reprezentowanego przez „późnego” Gustava Radbrucha, którego uważał on za najważniejszego ze swych nauczycieli, oraz z hermeneutyki filozoficznej Hansa-Georga Gadamera. W późniejszym okresie znaczący wpływ na Kaufmanna wywarł Charles S. Peirce, którego pracami posiłkował się opracowując problematykę analogii (wiążąc ją z opracowanym przez Pierca zagadnieniem abdukcji) oraz ontologii relacji. Niektóre wątki poglądów Kaufmanna nawiązują do egzystencjalizmu Karla Jaspersa oraz antropologii Karla Löwitha. Obecne są także inspiracje tomistyczne i arystotelesowskie. Jest to filozofia (...) prawa o charakterze maksymalistycznym. Kaufmann wpisuje się w sięgającą starożytności tradycję uprawiania filozofii, w której stawia się pytania o całość; filozofia pyta o to, co to jest "byt w ogóle", byt "w całości"; filozofia prawa stawia pytania o to, co to jest prawo "w całości", prawo "w ogóle" . Podejmuje wprost fundamentalne zagadnienia należące do zasadniczych dziedzin filozoficznych – epistemologiczne, ontologiczne, etyczne, nie stroniąc także od zagadnień z zakresu logiki. Uprawiana przez niego filozofia ma charakter systemowy, co sprawia, że jej zrozumienie zakłada ujęcie całości propozycji. Sam Kaufmann uważa, że systemy filozofii prawa należą już do historii, jednak ta uwaga jest o tyle jedynie trafna w odniesieniu do niego samego, że jego filozofia prawa – w zgodzie z jego deklaracjami – nie zmierza do „gotowych rozwiązań” konkretnych kwestii prawnych, ale zmierza do ukształtowania pewnego sposobu refleksji nad prawem. Jego koncepcja jest ważnym głosem w sporze klasycznego pozytywizmu z koncepcjami niepozytywistycznymi. Za prawo w pełnym tego słowa znaczeniu uznaje konkretne rozstrzygnięcie, co niewątpliwie łączy jego podejście z amerykańskim realizmem prawnym. Rekonstruowana przez Kaufmanna struktura procesu „urzeczywistniania” prawa, dokonywana w kontekście i na użytek kultury prawnej typu kodeksowego, kontynentalnego, uwyraźnia obecność elementów typowych dla kultury prawa precedensowego –wnioskowanie od przypadku do przypadku. Jednocześnie za istotny problem każdego porządku normatywnego uznaje uogólnienie. Jest to znamienny teoretyczny wyraz narastającej świadomości współwystępowania obok siebie zasadniczych elementów każdego z tych typów kultur prawnych. Kaufmann trafnie dostrzega, że w konkretnym rozstrzygnięciu są obecne elementy normatywne wykraczające poza to, co jest zawarte w aktach normatywnych. Podobnie jak Ronald Dworkin, Kaufmann wskazuje, że dokonujący rozstrzygnięcia, czy tego chce, czy nie, „stosuje” szereg elementów normatywnych spoza aktów normatywnych. Analizy prowadzą do wniosku, że propozycja Kaufmanna zawodzi, gdy przechodzi on do ontologicznych uogólnień, przede wszystkim przez brak uwzględnienia w swych podstawach takich punktów odniesienia, które są zewnętrzne wobec badanego procesu „urzeczywistniania” prawa. To, czym jest osoba, determinowane jest systemem prawnym i kulturą, w której prawo funkcjonuje. Przy takim ujęciu Kaufmann nie osiąga jednego z ważnych celów, do którego zmierzał, nie wskazuje kryteriów pozwalających stwierdzić, czy stopniowa – dokonywana zgodnie z odkrytymi przez hermeneutykę filozoficzną wymaganiami poprawnego rozumienia – zmiana normatywnego sensu systemu prawnego zmierza ku „ustawowemu bezprawiu”, czy też nie. (shrink)

Autorka chciałaby prześledzić niektóre schematy cielesnych zachowań i podstaw w odniesieniu do indywidualnego śpiewu oraz do gry na wiolonczeli w odniesieniu do pojęć piękna, wolności i przemocy. W rezultacie tych analiz chciałaby wskazać na przełamywanie zastanych cielesnych schematów na rzecz muzyki (lepszej gry, lepszego dźwięku, lepszego brzmienia) np. u wirtuozów instrumentalistów Mstislava Rostropovicha czy 2 Cellos a także we współczesnej pedagogice muzycznej oraz u śpiewaków wirtuozów muzyki popularnej, np. Whitney Houston. Zastanawianiu się nad tym, jak dochodzi do przełamania oraz „uwolnienia (...) się” ciała, o ile rzeczywiście z tym mamy do czynienia, w ekspresji wykonania towarzyszyć będzie pytanie o to, w jaki sposób i o ile to właśnie ciało/cielesność (rozumiana tutaj organicznie i funkcyjnie) dyktuje konkretne zachowania wyzwalając się stopniowo z nawyków i dyktatów kultury, a na ile należałby tutaj mówić o rewolucji estetycznej i zastępowaniu jednych schematów (a może ideałów) przez inne. (shrink)

Recenzní stať antologie David ČENĚK – Tereza PORYBNÁ, Vizuální antropologie – kultura žitá a viděná. Pavel Mervart: Červený Kostelec 2010, 332 s., postihuje vybrané tendence, které formují postavení technických obrazů v soudobých sociálních vědách. Po základním představení antologie a jejím zařazení do kontextu diskuse o vizuálních sociálních vědách se tak článek věnuje zejména třem klíčovým tématům: kritice a návrhům na transformaci subjekt-objektového vztahu; nástupu tzv. participatorních metod; požadavkům na vytváření mimotextových reprezentací a ustavení sdílené antropologie. Stať vždy nejdříve ilustruje, jak (...) jsou tato témata pojednána v recenzované antologii, a následně se snaží nastínit diskusi, která se kolem těchto témat vede v sociálních vědách. Závěrem se věnuje důsledkům, které má pro zvažovaná témata nástup digitalizace a hypermedializace sociálních věd. (shrink)

Współczesny świat, zdominowany przez elektroniczne środki przekazu, to już zupełnie inne pojmowanie komunikacji językowej, zarówno tej w formie pisanej, jak i mówionej. Dominują w nim skrótowe i kompaktowe wypowiedzi; język z jednej strony traci na znaczeniu, z drugiej zaś - chłonie nowinki z innych systemów językowych, z którymi wchodzi w interakcje na różnych płaszczyznach. Niewątpliwe ogromną rolę odgrywają w tym procesie różnice kulturowe i związane z tym nie tylko kwestie mentalności, stereotypy, lecz także odmienne pojmowanie zjawisk dnia codziennego, w tym (...) również sposób definiowania poczucia humoru. Ciekawą rzeczą jest więc próba wskazania na podobieństwa oraz różnice między tzw. „typowo niemieckim” poczuciem humoru a niemieckim programem komediowym Was guckst du?, produkowanym i prowadzonym przez obcokrajowca. Kaya Yanar, autor i gospodarz tego programu, jest niewątpliwie najlepszym przykładem na to, że wymienione wcześniej „typowo niemieckie” poczucie humoru odbiega w znacznym stopniu od rodzaju żartu, proponowanego właśnie przez Yanara. Was guckst du? daje możliwość zanalizowania języka audycji komediowej, odwołującej się głównie do kultury świata arabskiego i wszelkich zjawisk z nią związanych, kwestii opanowania i posługiwania się językiem niemieckim właśnie przez obcokrajowców z tego kręgu kulturowego. W przełożeniu na leksykę i jej użycie w praktyce oznacza to wykorzystanie w programie zjawiska wieloznaczności, wynikających z braku znajomości języka, jako źródła sytuacji komediowych, które w połączeniu z niezwykle barwną osobą prowadzącego, odpowiednim obrazem, charakterem postaci oraz motywami muzycznymi, jest punktem wyjścia do całościowej analizy tegoż programu. (shrink)

Opracowanie dotyczy relacji konstytucyjnego pojęcia „dobro wspólne” z art. 1 Konstytucji RP, do pozaprawnych pojęć dobra wspólnego. Bezpośredni asumpt do jego przygotowania dało zdanie odrębne sędziego Trybunału Konstytucyjnego Zbigniewa Cieślaka do wyroku TK z dnia 20 kwietnia 2011 r. w sprawie Kp 7/09, dotyczącej zmian w prawie budowlanym. Jest to w ogóle najobszerniejsza wypowiedź w całym dotychczasowym orzecznictwie TK poświęcona wprost problematyce dobra wspólnego. Sędzia Z. Cieślak wyraźnie odróżnił prawne pojęcie dobra wspólnego – jego zdaniem właściwe dla interpretacji klauzuli dobra (...) wspólnego z art. 1 Konstytucji RP z 1997 r. – od pojęć pozaprawnych, uznając te ostatnie za źródło nieporozumień w prawniczych dyskusjach na temat rozumienia wyrażenia „dobro wspólne” w prawie i jako kategorii konstytucyjnej. Argumentować będę, że zrekonstruowane przez Z. Cieślaka prawne pojęcie dobra wspólnego nie nadaje się do interpretacji klauzuli dobra wspólnego z art. 1 konstytucji z 1997 r., i że pojęcia pozaprawne powinny być postrzegane nie jako źródło nieporozumień, ale jako nieodzowna pomoc w ustalaniu treści konstytucyjnego pojęcia dobra wspólnego. Problematyka ta prowadzi do podjęcia pewnego – kluczowego dla stosowania art. 1 – zagadnienia relacji między dobrem wspólnym a prawami człowieka (wolnościami i prawami człowieka), zagadnienia, które ostro zarysowało się w orzecznictwie trybunalskim po raz pierwszy właśnie w tym zdaniu odrębnym. Chodzi mianowicie o związki zachodzące między dwoma zasadniczymi tradycjami pojmowania dobra wspólnego i odpowiadającymi tym tradycjom dwoma typami pojęć dobra wspólnego – tradycji klasycznej, znajdującej swój wyraz w Konstytucji 3 maja z 1791 r., i tradycji, w której dobro wspólne pojmowane jest przede wszystkim jako dobro państwa i która znalazła wyraz w konstytucji kwietniowej z 1935 r. Dla pierwszej tradycji charakterystyczne jest uznanie praw człowieka za zasadniczy element dobra wspólnego – i tę tezę Z. Cieślak akceptuje. Analiza jego propozycji pokazuje jednak, że należy ona do tradycji konstytucji kwietniowej, a przyjęcie pojęcia dobra wspólnego należącego do tej tradycji prowadziłoby do niespójności z niektórymi fundamentalnymi rozstrzygnięciami ustrojodawcy, dotyczącymi tak interpretacji art. 1 konstytucji i przyjętej w nim koncepcji dobra wspólnego, jak i konstytucyjnej koncepcji wolności i praw człowieka. (shrink)

Prasa mniejszości niemieckiej była w okresie II Rzeczypospolitej dość zróżnicowana, o czym świadczą liczne publikacje, choćby autorstwa Tadeusza Kowalska czy Wiesławy Kaszubiny. Sytuację taką można by wytłumaczyć faktem, iż ludność niemiecka, zróżnicowana pod względem społecznym, wyróżniała się znacznie wyższym niż przeciętny dla całego kraju poziomem świadomości czytelniczej. Znamienną cechą prasy niemieckiej była duża liczba gazet o charakterze politycznym, wśród których znajdowały się pisma o kierunku nacjonalistycznym, socjalistycznym oraz ugodowym. Na uwagę zasługują tu takie tytuły, jak: Lodzer Freie Presse, Lodzer Volkszeitung, (...) Neue Lodzer Zeitung, Der Deutsche Weg, Deutscher Volksbote czy Der Deutsche Wegweiser. Obok prasy politycznej ważne miejsce zajmowały wydawnictwa o charakterze wyznaniowym, które w wielu wypadkach miały za zadanie uzupełniać określone treści polityczne. W dalszej kolejności, również dużą popularnością wśród mniejszości niemieckiej w Łodzi cieszyła się prasa związków zawodowych, gospodarcza oraz kulturalno-oświatowa. Prasę dla kobiet, dzieci i młodzieży reprezentowały natomiast takie tytuły, jak: Jugendruf, Kinderfreund, Die Jugendwarte, Praktischer Vereinsleiter, Zeitschrift Jur Christliche Jugendführung. Zjawiskiem towarzyszącym rozwojowi prasy okresu międzywojennego - zarówno polskiej, jak i mniejszościowej - była trudna sytuacja finansowa wielu pism, które w wielu wypadkach przybrały charakter efemerydalny. Na brak środków nie narzekały natomiast gazety, takie jak narodowosocjalistyczna Freie Presse czy Der Deutsche Weg, które mogły liczyć na pomoc z Rzeszy. Były one redagowane na dość dobrym poziome, prowadziły stałe rubryki, jak wiadomości polityczne z kraju i ze świata, informacje lokalne czy sport, poza tym drukowały powieści w odcinkach, felietony oraz dodatki, mające rozszerzyć ofertę i zapewnić rozrywkę swojemu czytelnikowi. Również prasa ugodowa, reprezentowana przez dziennik Neue Lodzer Zeitung, oraz socjalistyczna, Die Volkszeitung, nie ustępowała swym poziomem innym gazetom łódzkim. (shrink)

Mówiąc o historii frazeologii języka niemieckiego, należy wyróżnić dwie zasadnicze fazy. Pierwsza z nich to odległy okres sięgający jeszcze XVII w., kiedy to w centrum zainteresowania badaczy stały paremia. Na tym etapie określanie zainteresowania frazeologizmami terminem dyscyplina byłoby nieco na wyrost. Autorzy tego okresu ograniczali się bowiem do inwentaryzacji funkcjonujących w języku przysłów. W tym miejscu należy wspomnieć takie nazwiska, jak Peters czy Schottel, których prace ze względu na jakość zasługują na szczególne uznanie. Do wieku XIX nie doszło do przełomu (...) w badaniach nad frazeologizmami. Jedynym godnym uwagi jest fakt, że pojawia się termin idiomatyczność, jedna z głównych cech związków frazeologicznych, wprowadzony przez Paula. Zaowocowało to pracami, których autorzy starali się w oparciu o to kryterium dokonywać podziału zespołów wyrazowych Jednak ich zainteresowanie dalekie było jeszcze od szczegółowej analizy, a skupiało się wyłącznie na inwentaryzacji. Dopiero wiek XX za sprawą pracy Traité de stilistique franęaise Bally’ego przyniósł przełom w badaniach frazeologizmów i stworzył fundamenty, na których powstała nowa dziedzina językoznawstwa. Choć początkowo praca nie spotkała się z większym zainteresowaniem, to w latach trzydziestych i czterdziestych minionego wieku znalazła uznanie radzieckich badaczy. To dzięki takim językoznawcom, jak Vinogradov czy Černyševa nastąpił istny renesans badań związków frazeologicznych, który ostatecznie doprowadził tam do wykrystalizowania się w latach czterdziestych XX w. frazeologii jako uznanej dyscypliny językoznawstwa. Osiągnięcia radzieckiej frazeologii przeniosła na grunt niemieckiej lingwistyki Ruth Klappenbach pod koniec lat sześćdziesiątych XX w. W roku 1970 Irina Černyševa opublikowała szczegółową pracę, poświęconą niemieckiej frazeologii. Powstałe później publikacje takich autorów, jak Koller, Pilz, Burger czy Fleischer, stały się żelaznym kanonem frazeologii języka niemieckiego i na stałe ugruntowały pozycję nowej dyscypliny. Kolejne publikacje autorów z całego świata, mające często charakter interdyscyplinarny, ukazują wciąż nowe kierunki badań frazeologizmów. Tym samym stanowią one nieoceniony wkład w dalszy rozwój niemieckiej frazeologii. (shrink)

Pojęcie rytmu znane jest powszechnie w różnych dziedzinach nauki i życia. Pojawia się ono m. in. w naukach przyrodniczych i humanistycznych, w architekturze, sztukach pięknych, w matematyce i muzyce, a nawet ekonomii. Również każdy język wyróżnia się spośród innych charakterystycznym dla niego rytmem, który decyduje o jego brzmieniu. Każda kolejna próba usystematyzowania znaczenia omawianego zjawiska wydaje się zatem - wobec jego uniwersalności - uzasadniona. Niniejszy artykuł ma przede wszystkim na celu oddzielenie pojęcia rytmu od innych pojawiających się w literaturze określeń, (...) takich jak okres czy metrum, a co za tym idzie zdefiniowanie zjawiska rytmu głównie w odniesieniu do języka mówionego, w którym to odgrywa on ogromną rolę, ułatwiając przede wszystkim jego percepcję oraz dekodowanie informacji. W definicji rytmu zostały uwzględnione jednocześnie intencjonalność, alternacja elementów oraz ich regularność względem czasu. Rezultatem rozważań jest zaproponowana w końcowym podrozdziale charakterystyka rytmu, przedstawionego jako możliwie regularne następowanie po sobie sylab, które poprzez akcent kontrastują ze sobą oraz tworzą większe jednostki. W ten sposób rozumiany rytm znaczy nie tylko specyficzne dla danego języka lub dla danego tekstu rozłożenie akcentów i ich odpowiednią fonetyczną realizację, lecz również językowo uwarunkowane - pod względem fonetycznym - odpowiednie traktowanie sylab nieakcentowanych, w zależności od tempa i stylu. (shrink)

Celem artykułu jest porównanie koncepcji poznania Ernsta Cassirera i Nelsona Goodmana, których łączy odrzucenie idei poznania jako odbicia rzeczywistości i przyjęcie koncepcji przekształcania. Owo przekształcanie nie jest całkowitym przeciwieństwem odbicia, lecz jego poszerzeniem w taki sposób, że poznanie oznacza zarówno twórcze wytwarzanie, jak i odtwórcze odbicie. Tym samym zniesiona zostaje tradycyjna epistemologiczna dychotomia: konstruowanie – odkrywanie. Wspólną dla obu filozofów przesłankę stanowi odrzucenie prymatu faktów i danych zmysłowych, a konsekwencją poszerzonej koncepcji poznania jest zaś dla nich irrealistyczna koncepcja reprezentacji symbolicznej. (...) W artykule omówiono najważniejsze podobieństwa i różnice w poglądach tych dwóch myślicieli. (shrink)

The article provides an analysis of the European Court of Human Rights judgments in the case of Lautsi v. Italy (application no. 30814/06), also known as the Italian crucifix case. The applicant claimed that displaying crucifixes in the Italian State-school classrooms attended by her children was contrary to the principle of secularism, by which she wished to bring up her children, and therefore infringed her right to ensure their education and teaching in conformity with her religious and philosophical convictions, and (...) also breached her freedom of conviction and religion, as protected by Article 9 of the Convention. In its judgment of November 3, 2009, the seven-judge Chamber declared that there had been a violation of Article 2 (right to education) of Protocol No. 1 of the European Convention on Human Rights taken together with Article 9 (freedom of thought, conscience, and religion) of the Convention. The judgment was given unanimously and none of the judges appended a separate opinion. The Italian Government asked for the case to be referred to the Grand Chamber by virtue of Article 43 of the Convention. In the judgment of the Grand Chamber, delivered on March 18, 2011, the Court held, by fifteen votes to two (and with separate opinions of six judges), that there had been no violation of Protocol No. 1 and no violation of the Convention itself. The analysis in the article is focused on selected principal factors determining the Court's decision. It shows that the proposal for the Court to recognize secular convictions as those protected by Article 2 of Protocol No. 1 or Article 9 of the Convention has no sufficient basis in the Convention itself and in earlier Court's case-law and, even, may be considered as promotion of religious intolerance, threatening the freedom to publicly manifest a religion or belief, as guaranteed by Article 9 of the Convention. -/- Opracowanie zawiera analizę wyroków Europejskiego Trybunału, które zapadły w sprawie Soile Lautsi (app. 30814/06), zwaną „włoska sprawa krzyża” (Italian Crucifix Case). W sprawie tej skarżąca zarzucała, że okazywanie znaku krzyża w klasach włoskich szkół państwowych, do których uczęszczały jej dzieci, jest sprzeczne z zasadą sekularyzmu, zgodnie z którą chciała ona wychować swoje dzieci i dlatego stanowi naruszenie jej prawa do wychowania i nauczania zgodnego z jej religijnymi i filozoficznymi (moralnymi) przekonaniami, oraz stanowi naruszenie wolności religijnej, gwarantowanej art. 9 Konwencji. W wyroku siedmioosobowej izby ogłoszonym 3 listopada 2009 r. izba uznała naruszenie art. 2 (Prawo do nauki) Protokołu dodatkowego nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w powiązaniu z art. 9 (Wolność myśli, sumienia i wyznania) Konwencji. Wyrok zapadł jednomyślnie i żaden z sędziów nie dołączył do wyroku swoich uwag. Rząd Włoch złożył wniosek w trybie przewidzianym art. 43 Konwencji o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby. W wyroku Wielkiej Izby ogłoszonym 18 marca 2011 r. Trybunał uznał zdecydowaną większością głosów – 15 za wobec 2 przeciw (sześciu sędziów dołączyło swoje uwagi), że nie doszło do naruszenia ani Protokołu nr 1, ani samej Konwencji. Analizy koncentrują się na wybranych zagadnieniach, kluczowych dla argumentacji Trybunału. Analizy te pokazują, że postulowanie przez izbę uznania za prawo podmiotowe radykalnie pojętej negatywnej wolności religijnej, oraz postulowanie - tak przez izbę, jak i przez Wielką Izbę - ochrony przekonań sekularystycznych jako przekonań chronionych art. 2 Protokołu dodatkowego nr 1 lub art. 9 Konwencji, nie posiada należytego uzasadnienia ani w samej Konwencji, ani w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału, a co więcej – może być uznane za propagowanie nietolerancji religijnej, godzącej przede wszystkim chronioną art. 9 Konwencji wolność publicznego uzewnętrzniania przekonań religijnych i filozoficznych. (shrink)

Artykuł podejmuje problematykȩ zwolnień pracowników przedsiȩbiorstw, która zyskuje na znaczeniu wraz z utrzymywaniem siȩ globalnego kryzysu gospodarczego na pocz¸a}tku XXI wieku. Kryzys prowadzi do dynamicznych zmian w otoczeniu organizacji i w wielu przypadkach wymusza decyzje o podjȩciu działań restrukturyzacyjnych. Restrukturyzacja przedsiȩbiorstw może obejmować zarówno ograniczenie kosztów prowadzenia działalności, modernizacjȩ procesów produkcji i świadczenia usług, zmianȩ rynków i partnerów biznesowych, jak również racjonalizacjȩ zatrudnienia. Zmiany w strukturze zatrudnienia mog¸a} prowadzić do kształtowania nowych, bardziej elastycznych relacji z pracownikami. W tym kontekście outplacement (...) jako koncepcja odpowiedzialnego zarz¸a}dzania zwolnieniami pracowników umożliwia zarówno złagodzenie negatywnych skutków utraty pracy i skrócenie okresu bezrobocia, jak też ochronȩ kompetencji istotnych przedsiȩbiorstwa. Opracowanie w oparciu o krytyczn¸a} analizȩ literatury przedmiotu przybliża: przesłanki do outplacementu jakimi s¸a negatywne efekty redukcji zatrudnienia w organizacji, stereotypowe i racjonalne kryteria zwolnień pracowników oraz koncepcjȩ kompetencji kluczowych i ich ochrony. ** Article undertakes issue of enterprises layoffs, which is becoming increasingly important along with persistence of the global economic crisis at the beginning of the 21st century. Crisis leads to dynamic changes in the organization environment and in many cases forces the decision to take restructuring actions. Restructuring of firms may include both reduction of operating costs, modernization of production and services processes, changing markets and business partners, as well as the rationalization of employment. Changes in the structure of employment can lead to the development of new, more flexible relationship with employees. In this context, the outplacement as a concept of responsible management of the redundancies can both address the possible negative effects of job losses and reduction of unemployment, as well as the protection essential company competences. Article on the basis of the literature critical analysis brings: evidence for outplacement which are the negative effects of downsizing in the organization, stereotyped and rational criteria for redundancies as well as the concept of key competencies and their protection. (shrink)